بازی جدید گروسی/ مدیرکل آژانس از مسیر بی‌طرفی منحرف می‌شود

در نشست فصلی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، «رافائل گروسی» مدیرکل آژانس در سخنرانی آغازین خود مدعی شد که آژانس اطلاعات کافی درباره تولید سانتریفیوژها و موجودی آن‌ها در ایران ندارد و اشراف خود را بر تولید روتورها، بیلوزها، آب سنگین و کنسانتره سنگ اورانیوم در ایران از دست داده است. گروسی همچنین اظهار کرد اگرچه ایران اعلام کرده تمامی مواد، فعالیت‌ها و محل‌های هسته‌ای ضروری را طبق توافق NPT به آژانس اعلام کرده است؛ اما یافته‌های آژانس نشان از وجود ذرات اورانیوم با منشأ انسانی در محل‌های اعلام‌نشده دارد که با این اظهارات مغایرت دارد. بااین‌حال، گزارش‌های قبلی آژانس و ادعاهای مطرح‌ شده از سوی گروسی در تضاد است. در گزارش‌های سه‌ماهه آژانس، از جمله گزارشی که در ماه سپتامبر منتشر شد، جزئیات دقیقی از فعالیت‌های هسته‌ای ایران از جمله میزان اورانیوم غنی‌شده در سطوح مختلف و تعداد سانتریفیوژهای فعال ارائه شده است. با توجه به این جزئیات، اگر آژانس دسترسی کافی به اطلاعات نداشت، انتشار این میزان از دقت در گزارش‌ها ممکن نبود. این نشان می‌دهد که آژانس همچنان از دسترسی به اطلاعات کلیدی برخوردار است و می‌تواند گزارش‌های دقیقی ارائه دهد.ایران همواره در سطوح مختلف با آژانس همکاری کرده و به شفافیت در برنامه هسته‌ای خود تأکید دارد. در مقابل، آژانس باید در چارچوب وظایف فنی و حقوقی خود عمل کرده و از هرگونه سیاسی‌کاری پرهیز کند. برخی تحلیل‌گران معتقدند که گروسی گاهی اوقات در رفتار خود دچار سیاسی‌کاری شده و از چارچوب اساسنامه آژانس و وظایف تعیین‌شده برای مدیرکل خارج می‌شود. در صورتی که آژانس و مدیرکل آن به مسائل حقوقی و فنی پایبند بمانند، زمینه برای گسترش همکاری‌ها فراهم خواهد شد.

دیدار گروسی-پزشکیان

همچنین گروسی ابراز علاقه کرده که با رئیس‌جمهور جدید ایران ملاقات کند که این اقدام می‌تواند به بهبود روابط میان ایران و آژانس کمک کند؛ اما مهم است که دستور کار این دیدارها روشن باشد و هدف آن‌ها مشخص شود تا همکاری‌ها به نفع هر دو طرف و در چارچوب حقوقی و فنی پیش برود. در نهایت، ایران باید همچنان به دنبال حل مسائل و مشکلات خود با آژانس باشد و حتی با آقای گروسی نیز می‌توان کار و مشکلات را حل کرد تا بهانه‌ها از دست او گرفته شود. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به‌عنوان تنها نهاد نظارتی بر فعالیت‌های هسته‌ای در دنیا، باید با حفظ بی‌طرفی و شفافیت به وظایف خود عمل و در چارچوب مسائل حقوقی و فنی فعالیت کند، نه بر اساس دیدگاه‌های سیاسی.البته این اولین‌باری نیست که گروسی در مقابله با ایران رویکردی سیاسی اتخاذ می‌کند و از چارچوب وظایف فنی و حقوقی آژانس فراتر می‌رود. او در چندین نوبت، با اظهاراتی که رنگ و بوی سیاسی داشت، تلاش کرده است تا فشارهای بین‌المللی بر ایران را افزایش دهد. این در حالی است که آژانس باید به‌عنوان یک نهاد مستقل و بی‌طرف، صرفا بر اساس داده‌ها و اطلاعات فنی عمل و از ورود به مسائل سیاسی پرهیز کند.

انحراف از گفتمان فنی

رفتارهای گروسی بارها با انتقاداتی از سوی ایران و حتی برخی کشورهای دیگر روبه‌رو شده است که معتقدند مدیرکل آژانس نباید به‌ جای عمل به وظایف قانونی خود، به ابزاری برای پیشبرد سیاست‌های برخی قدرت‌های جهانی تبدیل شود. در همین راستا، کارشناسان معتقدند که گروسی گاهی اوقات در موضع‌گیری‌های خود جانبداری کرده و مواضعی را اتخاذ می‌کند که همسو با سیاست‌های اسرائیل و ایالات متحده است. این اقدامات از نگاه ایران، به‌ وضوح نشان‌دهنده خروج از چارچوب‌های حقوقی و فنی است و می‌تواند اعتبار آژانس را زیر سوال ببرد. در شرایطی که ایران به تعهدات خود در چارچوب پیمان NPT پایبند بوده و همکاری‌های خود با آژانس را ادامه داده است، انتظار می‌رود که آژانس نیز به تعهدات خود در قبال ایران پایبند باشد و از انتشار اظهاراتی که می‌تواند به افزایش تنش‌ها دامن بزند، خودداری کند. لازم است که آژانس و مدیرکل آن، با تمرکز بر وظایف اصلی خود که نظارت فنی و ارزیابی بی‌طرفانه است، به بهبود فضای همکاری با ایران کمک کنند و از اقداماتی که می‌تواند روابط دو طرف را متشنج کند، پرهیز نمایند.

در نهایت، این مسائل نشان می‌دهد که برای پیشبرد همکاری‌ها و رفع موانع موجود، باید تمرکز بر تعاملات سازنده و شفاف باشد و هر گونه رویکرد سیاسی که مانع از دستیابی به این اهداف شود، کنار گذاشته شود. تنها در این صورت است که آژانس می‌تواند به‌عنوان یک نهاد بی‌طرف و معتبر، نقش خود را در نظارت بر فعالیت‌های هسته‌ای کشورها ایفا و اعتماد جامعه جهانی را جلب کند.

صبح نو