مرحله متفاوت مجازات تل‌آویو

امریکا گفته «هیچ اطلاعی» از حمله اسرائیل به بخش کنسولی سفارت ایران در دمشق نداشته و تل‌آویو نیز مانند دفعات قبل، از قبول مسئولیت حمله عصر دوشنبه خودداری کرده است. در حالی که دولت‌های دوست یا حتی رقیب ایران، حمله تل‌آویو را محکوم کرده‌اند، اکثر ناظران بعید می‌دانند که تهران این بار، مقابل هدف قرار گرفتن فرماندهان نظامی ارشد خود، مسیر صبر کردن در پیش بگیرد؛ چیزی که نشان‌دهنده یک مرحله جدید در فضای امنیتی میان تهران و تل‌آویو است.

روس‌ها تنها چند ساعت بعد از حمله به بخش کنسولی سفارت ایران، درخواست کردند که جلسه فوق‌العاده شورای امنیت سازمان ملل برگزار شود. ان‌بی‌سی‌نیوز از قول یک مقام امریکایی نوشته که واشینگتن هیچ اطلاعی از حمله اسرائیل به کنسولگری ایران نداشت. عربستان گفته «حمله به مراکز دیپلماتیک را که نقض معاهدات بین‌المللی و اصل مصونیت دیپلماتیک است، به هر بهانه‌ای و تحت هر توجیهی مردود می‌داند». کاخ ریاست جمهوری روسیه معتقد است این حمله «اقدامی متجاوزانه» است که می‌تواند منجر به تشدید تنش‌ها در خاورمیانه شود که آبستن پیامد‌های غیرقابل پیش‌بینی است. وزارت خارجه عراق و امارات عربی متحده، عملیات در دمشق را محکوم کرده‌اند و لبنان یک گام جلوتر، آن را تهدید «صلح و امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی» خوانده است. چین، پاکستان، اندونزی، ونزوئلا، کوبا و برخی دولت‌های دیگر هم، با عباراتی تقریباً مشابه، حمله به بخش کنسولی سفارت ایران را محکوم کرده و درباره چشم‌انداز بی‌ثبات کننده آن هشدار داده‌اند؛ تحولی که نشان‌دهنده جدی شدن ارزیابی‌ها از پاسخ احتمالی تهران است. در حالی که در اولین واکنش‌ها به این جنایت، تردیدی در نوع و سطح واکنش ایران وجود داشت، رهبری انقلاب اطمینان «مجازاتی پیشمان‌کننده» برای «ارتکاب این جنایات و سایر جنایات» داده است. روش، زمان، سطح و اینکه چه کسی این مجازات را انجام خواهد داد، مشخص نیست، اما اکثر قریب به اتفاق ناظران بعید می‌دانند که تهران همچنان استراتژی صبر در پیش بگیرد؛ چیزی که به گفته منتقدان منجر به این شده که «طرف مقابل وقتی می‌داند پاسخی دریافت نمی‌کند اقدامات خود را ارتقا می‌دهد.»

 پیام نادر واشینگتن

دولت امریکا در پاسخ به پیام مهمی که به گفته حسین امیرعبداللهیان در نخستین دقایق بامداد روز سه‌شنبه به واشینگتن ارسال شده، گفته که هیچ نقشی در این حمله و اطلاعات گسترده‌ای درباره یک ساختمان کنسولی مربوط به ایران در سوریه نداشته است. آکسیوس می‌گوید که «این پیام نادر» نشان می‌دهد که دولت بایدن، عمیقاً نگران است که این حمله اسرائیل به گسترش درگیری در سطح منطقه و ازسرگیری حملات شبه‌نظامیان تحت حمایت ایران به نیرو‌های امریکایی شود. درحالی که شبکه ۱۲ تلویزیون رژیم صهیونیستی گزارش کرد مراکز دیپلماتیک اسرائیل در سراسر دنیا به حالت آماده‌باش درآمده و تدابیر امنیتی شدیدی را اتخاذ کرده‌اند، حزب‌الله لبنان در بیانیه‌ای حمله رژیم صهیونیستی به ساختمان کنسولگری ایران در دمشق را محکوم کرده و گفته که «مسلماً این جنایت که کنسولگری ایران را هدف قرار داد بدون مجازات و انتقام از دشمن اسرائیلی نخواهد ماند»؛ موضعی که حدس و گمان‌ها درباره پاسخ غیرمستقیم تهران را تقویت می‌کند. با این حال، برخی کارشناسان حمله تل‌آویو به بخش کنسولی سفارت ایران را یک فاز جدید در رویارویی با اسرائیل می‌داند. چارلز لیستر، کارشناس مبارزه با تروریسم در مؤسسه خاورمیانه، حمله دو‌شنبه عصر اسرائیل در دمشق را از دو جنبه متفاوت می‌داند. لیستر می‌گوید: «زاهدی از موقعیت عظیمی در قدرت برخوردار بود. او نقطه اصلی هر چیز و هر کاری بود که سپاه و نیروی قدس در سوریه و لبنان انجام می‌دهند و این به سال‌ها قبل برمی گردد.» به نظر لیستر، محلی که مورد حمله قرار گرفته نیز اهمیت کلیدی دارد. او می‌گوید: «این حمله ساختمان کنسولگری را در مجاورت سفارت ایران در دمشق هدف قرار داد و ساختمان را صاف کرد.» به گفته لیستر، «تأسیسات دیپلماتیک به عنوان فضا‌های حفاظت شده ملی و حاکمیتی تلقی می‌شوند» و حمله به یک مجتمع دیپلماتیک، یا حتی یک ساختمان نیمه رسمی کناری آن، یک تشدید بالقوه قابل توجه است. این موضوعی است که دالیا داساکای، کارشناس خاورمیانه در مرکز روابط بین‌الملل دانشگاه کالیفرنیا، برای ارزیابی واکنش احتمالی ایران به آن اشاره می‌کند: «حمله به یک مرکز دیپلماتیک مانند حمله به خود کشور است. این همان چیزی است که این را به طور بالقوه تغییر دهنده بازی می‌کند.» در حالی که «فارین پالیسی» نوشته از نگاه ایران، تهران نه تنها یک فرمانده مهم در منطقه را از دست داد، بلکه او را «در حمله به سرزمین حاکمیتی خود» از دست داده، ارزیابی لیستر این است که «بی‌تردید ایران پاسخی قاطعانه خواهد داد» این چیزی است که اسامه دانورا، کارشناس سیاسی سوری نیز با آن موافق است. او می‌گوید که این حمله تشدید بی‌سابقه تجاوزات اسرائیل در منطقه است که بی‌پاسخ نخواهد ماند: «اماکن دیپلماتیک بخشی از حاکمیت و قلمرو کشور‌های فرستنده محسوب می‌شود. بنابراین حمله به کنسولگری ایران را می‌توان حمله به خاک ایران دانست.»

 تصور پاسخ ندادن ایران سخت است

هلن سالون و غزل گلشیری خبرنگاران لوموند در گزارشی نوشته‌اند که ایران که تاکنون از درگیری آشکار با اسرائیل اجتناب کرده است، ممکن است مجبور به انتقام‌گیری شود و این نگرانی از تشدید تنش را افزایش داده است. این ارزیابی است که سی‌ان‌ان نیز به آن اشاره می‌کند: «تصور اینکه ایران به حمله اسرائیل پاسخ ندهد، دشوار است.» به نوشته سی‌ان‌ان، از لحاظ فنی، کنسولگری ایران (در دمشق) جزو خاک و تمامیت ارضی ایران به شمار می‌رود که حمله روز دوشنبه، طی سال‌های اخیر آن را به بارزترین و آشکارترین حمله به خاک ایران بدل ساخته است. با این حال، اینکه انتقام ایران چه مختصاتی خواهد داشت، هنوز معلوم نیست. محمد نادر العمری، نویسنده و پژوهشگر سوری به شینهوا گفته که «تجاوزات اخیر اسرائیل به کشور‌های منطقه بی‌سابقه است» و این احتمال را رد نکرده که «ممکن است پاسخ نظامی مستقیم به نیرو‌های اسرائیلی داده شود.» علی واعظ، مشاور ارشد گروه بین‌المللی بحران معتقد است که ایران از این جنبه که حمله به نیروهایش به یک قاعده تبدیل نشود، به حمله تل‌آویو پاسخ خواهد داد: «در سوریه، اسرائیل حملات متعددی را انجام داده است که به ویژه بر انتقال تسلیحات متمرکز بوده است. هدف قرار دادن مستقیم پرسنل سپاه هم رخ داده، اما بیشتر به عنوان یک استثنا و نه قاعده.» به عقیده واعظ، حمله روز دو‌شنبه، هم از نظر «افرادی» که هدف قرار گرفته‌اند و هم از جهت «مکانی» که هدف قرار گرفته حائز اهمیت است. چارلز لیستر، کارشناس مبارزه با تروریسم مؤسسه خاورمیانه درباره اینکه پاسخ ایران «چیست و چه شکلی خواهد داشت» چند سناریو را پیش بینی می‌کند. یک سناریو این است که تهران بعد از کاهش حملات به نیرو‌های امریکایی بعد از تشدید ماه‌های اخیر، از متحدان خود بخواهد مجدداً حملات را از سر بگیرند: «آن‌ها می‌توانند از نو شروع کنند.» لیستر می‌گوید: «واکنش سنتی ایران به حملات شدید اسرائیل، همیشه ضربه زدن به اسرائیلی‌ها نبوده است، بلکه هدف قرار دادن امریکایی‌ها بوده است. از دیدگاه ایران، آن‌ها یکی هستند.» از نظر او «بدترین سناریوی احتمالی دیگر، انتقام‌جویی ایران است که به یک جنگ تمام‌عیار بین اسرائیل و حزب‌الله، قدرتمندترین گروه شبه‌نظامی نیابتی ایران تبدیل شود.» دالیا داساکای می‌گوید: «حزب‌الله مهم‌ترین بازیگر غیردولتی برای ایرانی‌ها است، این نیروی بازدارنده نهایی [ایران]است، بنابراین خطر تشدید تنش در آنجا قطعاً بالاتر است.» به گفته کای «حزب‌الله برای ایرانی‌ها مهم‌ترین بازیگر غیردولتی است، این نیروی بازدارنده نهایی [ایران]است، بنابراین خطر تشدید تنش در آنجا قطعاً بالاتر است.»

منبع: روزنامه جوان