بهانه جویی نیابتی

موضعگیری‌های «رافائل گروسی»، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای در روزهای اخیر پیرامون روند فعالیت‌های هسته‌ای ایران را می‌توان فارغ از تعریف و دستور کار این نهاد بین‌المللی در چهارچوب سیاست رسمی ارزیابی کرد؛ رویکردی که نمی‌توان آن را بی‌تأثیر از تشدید فشارهای پیدا وپنهان محافل و لابی‌های تل آویو با مقام‌های آژانس جهت هدایت دستور کار اصلی این نهاد برای قرار دادن تهران در مخمصه پرونده‌های ساختگی تعبیر کرد. «گروسی» در خلال نشست اخیر شورای حکام و مصاحبه‌هایی که با رسانه‌های غربی از جمله «فرانس 24» مطرح کرده، خطاب به ایران مدعی شده است: «در تأسیسات خود را باز و با آژانس در سطوح لازم همکاری کنید.» او وضعیت توافق هسته‌ای را به دلیل خروج امریکا از این توافق در وضعیت بلاتکلیفی توصیف کرده که برای ایران امکان انجام دادن فعالیت‌هایی را فراهم کرده که به گفته او می‌تواند تا حدی نگران‌کننده باشد. «گروسی» در ادامه این را هم گفته که ایران عضوی از پیمان منع اشاعه تسلیحات اتمی (ان‌پی‌تی) است و کشوری هسته‌ای نیست. مدیر کل آژانس همچنین به فراخور ابراز نارضایتی‌اش درباره ماهیت موضوعات اختلافی، نسبت به اخراج شماری از بازرسان آژانس از سوی ایران نیز اشاره کرده و خواستار تجدید نظر در این تصمیم شده است.

گروسی و رفتار خارج از مأموریت قانونی

مدیر کل آژانس در شرایطی می‌کوشد توجه افکار و محافل رسانه‌ای و سیاسی کشورهای غربی را معطوف نارضایتی خود از تعامل با تهران سازد که آژانس قرار بود بر اساس تعریف و مأموریت قانونی خود موتور محرکه راستی آزمایی اجرای تعهدات پادمان هسته‌ای کشور‌های عضو و همچنین نظارت بر روند اجرای توافق هسته‌ای ایران باشد؛ توافقی که باید از یک سو بر مبنای اجرای تعهدات کشورهای غربی در رفع تحریم‌ها و از سوی دیگر متوقف کردن بخشی از فعالیت‌های هسته‌ای ایران قوام پیدا کند. این دو رکن که از جایگاهی برابر برخوردار بوده و هیچ‌کدامشان به دیگری رجحان ندارند، قرار بود به موازات هم ریل‌گذار و پیشران حل پرونده هسته‌ای شوند تا هیچ اختلافی در این زمینه میان ایران و بازیگران غربی باقی نماند. اما به نظر می‌رسد موضعگیری‌های اخیر «گروسی» درخواست‌های فراپادمانی و تعهدات پروتکل الحاقی این نهاد را هدف گرفته است تا به تدریج فضای تعامل میان ایران و آژانس را تحت‌الشعاع درخواست‌هایی فراتر از قانون کند و این روند را به تدریج در عبارات و موضعگیری‌های خود بازتاب دهد.

مبنای نادرست قضاوت آژانس

گزارش اخیر آژانس هرچند به طور رسمی منتشر نشده و همچون گذشته برخی خبرگزاری‌های غربی به نسخه اولیه آن دسترسی پیدا کرده‌اند، نشان می‌دهد، این نهاد بین‌المللی برخی موضوعات مرتبط با توافق هسته‌ای را با تعهدات پادمانی موسوم به توافقنامه «ان پی تی» در هم تنیده کرده و آن را مبنایی برای ارزیابی‌های جدید خود از فعالیت‌های جاری هسته‌ای ایران قرار داده است. سازمان انرژی اتمی در گزارشی که اخیراً در توضیح ادعاهای آژانس منتشر کرده، این مهم را مورد توجه قرار داده و به بی‌توجهی این نهاد به مرزبندی میان تعهدات برجامی و پادمانی ایران معترض شده است؛ برای نمونه به تصریح گزارش سازمان انرژی اتمی، فعالیت‌های راستی‌آزمایی و نظارتی مرتبط با ساخت سانتریفیوژها که در محدوده برجام تعریف شده‌اند، نباید تحت دستورکار موافقتنامه پادمانی «ان پی تی» گزارش شوند.

مطالبه اجرای تعهدات فراپادمانی!

درخواست‌های فراپادمانی آژانس از ایران مدت‌هاست که در گزارش‌های فصلی و سخنرانی‌های «گروسی» بازتاب پیدا کرده است و او می‌کوشد این‌چنین ایران را در معرض فشار اجرای تعهدات فراقانونی قرار دهد. این در حالی است که تهران از ماه‌ها پیش در پی عدم تحقق منافع برجامی اش، همه اقدامات داوطلبانه خود را در چهارچوب اجرای پروتکل الحاقی که پیشتر ذیل برجام پذیرفته بود، متوقف کرده و به دوربین‌های آژانس اجازه نداده تا دسترسی فراپادمانی داشته باشند، با این حال مقام‌های کشور تصریح کرده‌اند که همچنان به تعهدات خود در چهارچوب موافقتنامه پادمانی جامع با آژانس پایبند می‌مانند و از اجرای تعهدات هسته‌ای خود شانه خالی نمی‌کنند. اما واکنش ماه‌های بعد کشورهای غربی عضو آژانس به حسن‌نیت تهران، صدور بیانیه‌های تند و تیز در رابطه با مسائل حل نشده میان ایران و آژانس بود که اسباب نارضایتی تهران را فراهم کرد و در نهایت باعث شد مهرماه گذشته در واکنش به بیانیه‌های سیاسی تروئیکای اروپایی، هشت نفر از بازرسان آژانس را که تبعه سه کشور آلمان، فرانسه و انگلیس بودند، اخراج کند.

تعهدات داوطلبانه بود نه الزامی!

در چنین فضایی اجرای درخواست آژانس برای اینکه بتواند ارزیابی جامعی از همه اطلاعات و تأسیسات ایران داشته باشد، تنها زمانی ممکن می‌شود که ایران بار دیگر اجرای پروتکل الحاقی را بپذیرد. از این رو مدیر کل آژانس باید تنها در چهارچوب تعهدات پادمانی ایران به راستی آزمایی فعالیت‌های هسته‌ای ایران بپردازد. این را ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه هم در موضعگیری اخیر خود مورد توجه قرار داد و با بیان اینکه فعالیت‌های هسته‌ای صلح‌آمیز ایران تحت نظارت و راستی‌آزمایی پادمانی آژانس قرار دارد، تصریح کرد که تروئیکای اروپایی تعهدات داوطلبانه را با تعهدات قانونی مخلوط و تلاش می‌کنند با پنهان کردن برخی واقعیات، اتهاماتی را علیه ایران مطرح کنند. به گفته او برجام علاوه بر ایران دارای اعضا و طرف‌های دیگر هم هست و دارای ضمیمه‌هایی است که باید توسط همه طر‌ف‌ها اجرا شود. نمی‌توان اجرای تعهدات را از ایران صرفاً‌طلب کرد و خود به انجام تعهدات‌شان پایبند نباشند.

دستور کار صهیونیستی برای رئیس آژانس

فشارهای اخیر آژانس علیه ایران در حالی است که منابع خبری از تحرکات ویژه دیپلمات‌های اسرائیلی در نشست اخیر شورای حکام در روند ضدیت با ایران خبر داده‌اند. دیپلمات‌های صهیونیستی مدعی هستند که جنگ اخیر غزه و رویارویی جبهه مقاومت با حمایت جمهوری اسلامی با تل آویو سبب شده هیچ کشوری مایل نباشد ایران را در زمینه فعالیت‌های هسته‌ای‌اش تحت فشار قرار دهد. محافل اسرائیلی این را بهانه‌ای برای تشدید فشارهای آژانس بر ایران قرار داده‌اند و به نظر می‌رسد مدیر کل به رغم آنکه روند فعالیت‌های هسته‌ای ایران را در موقعیت مخاطره‌آمیز نمی‌بیند و خود در مصاحبه اخیرش بر عدم هسته‌ای بودن سمت و سوی فعالیت‌های هسته‌ای ایران صحه گذاشته، میدان را برای محافل اسرائیلی و غربی سازمان متبوعش باز گذاشته است. چنانکه «گروسی» با تکرار مواضع درباره مکان‌های ادعایی و همچنین این ادعای موهوم که ایرانی‌ها مواد هسته‌ای کافی برای چندین سلاح هسته‌ای جمع‌آوری کرده‌اند، روند فعالیت‌های هسته‌ای ایران را پربیم القا کرده و برای نجات جهان از مخاطرات آن احساس تکلیف می‌کند. بنابراین به نظر می‌رسد آنچه اکنون در رویکرد سوگیرانه آژانس نسبت به ایران جریان دارد، تابعی از تحولات سیاسی و اتفاقاتی است که در راهروهای آژانس می‌گذرد و چنانچه روند تحولات مبتنی بر افزایش تقابل‌ و فشار علیه ایران ادامه یابد، تهران هم از امکان‌های واکنشی خود در روند فعالیت‌های هسته‌ای برای تلافی‌جویی بهره خواهد برد. در چنین فضایی انتظار می‌رود اعضای شورای حکام پیش از اتخاذ هر تصمیمی در روند ضدیت با جمهوری اسلامی به هزینه‌های احتمالی و جبران ناپذیر آن بیندیشند.

روزنامه ایران