نگاهداری : حفاظت از دارایی‌های فکری مانع مهاجرت نخبگان می‌شود

بابک نگاهداری، رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در اختتامیه رویداد «فن تز» با بیان اینکه بدون‌تردید یکی از عناصر مهم در هر نظام ملی نوآوری، نظام مالکیت فکری است، اظهار کرد: حفاظت از دارایی‌های فکری و بهره‌برداری از آن، از جمله زیرساخت‌های عمومی نوآوری به ‌شمار می‌رود که سبب افزایش انگیزه مخترعان و نوآوران می‌شود.

رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس با بیان اینکه سرمایه‌های انسانی و دانشی یکی از مهم‌ترین منابع تولید دارایی‌های فکری هستند که بخش عمده‌ای از آن‌ها در دانشگاه‌ها، مراکز پژوهشی و شرکت‌های دانش‌بنیان حضور دارند، دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی را محلی برای تولید دانش، نوآوری، اختراعات و دیگر مصادیق مالکیت فکری خواند و اضافه کرد: در سال‌های اخیر، دانشگاه‌های مختلف به‌سمت توسعه علوم کاربردی و ورود به دنیای کسب و کار حرکت کرده‌اند و همین امر موجب برقراری ارتباط نزدیک‌تر میان دانشگاه‌ها و صنایع مختلف شده‌است. به این ترتیب دانشگاه‌ها می‌توانند نقش فعال تری در اقتصاد کشورها ایفا کنند.

 نگاهداری تصریح‌کرد: با توجه به اینکه اختراعات، نوآوری‌ها و فناوری‌ها می‌توانند با سود اقتصادی و اجتماعی قابل توجهی همراه باشند، مسئله مالکیت فکری اهمیت زیادی پیدا می‌کند.

نیاز دانشگاه‌ها بازار امن برای مالکیت فکری

رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی دلیلی که دانشگاه‌ها و مؤسسات تحقیقاتی را به‌سمت به‌کارگیری سیاست مالکیت فکری پایدار سوق می‌دهد را انتقال نوآوری‌ها از آزمایشگاه به بازار در محیطی امن و حفاظت‌شده دانست و گفت: طبیعتاً این سیاست‌ها متأثر از سیاست‌ها و رویه‌های قانونی هر کشور و همچنین رویکردهای بین‌المللی است.

نگاهداری با بیان اینکه طبق بررسی‌ها، کمتر از ۱۰ درصد اختراعات در کشورمان ثبت شده یا در مراحل تجاری سازی قرار دارند، افزود: حدود ۸۰ درصد اختراعات ثبت شده مربوط به افراد حقیقی و ۲۰ درصد آن مربوط به اشخاص حقوقی شامل شرکت‌ها، دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها است.

وی ادامه‌ داد: این آمار نشان‌می‌دهد نگاه خیلی از افراد در ایران به مقوله اختراع و ثبت آن به ‌اشتباه، موضوعی تشریفاتی است که برای اثبات توانمندی علمی مخترع انجام‌ می‌شود؛ درحالی‌که ثبت اختراع ابزاری تجاری است و اختراعات از دل نیازهای احساس شده و بدون پاسخ مانده جامعه بیرون می‌آید.

 نگاهداری تصریح ‌کرد: توجه صِرف به خروجی مقاله بدون ارتقا سایر شاخص‌های تولید علم نیز، یکی از عوامل زمینه‌ای است که باعث شده کارایی نتایج تحقیقات دانشگاهی و میزان تجاری‌سازی آن پایین باشد.

رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه شاخص‌های بین‌المللی نیز این وضعیت را تأیید می‌کند، توضیح داد: شاخص تعداد اختراعات ثبت شده به اسناد علمی بین‌المللی منتشر شده که نمایانگر کاربردی بودن علم است، نشان‌می‌دهد در کشور ما به‌ازای هر هزار مقاله علمی منتشر شده تقریباً ۳ اختراع بین‌المللی ثبت شده ‌است.

اثر ثبت مالکیت فکری در توسعه اقتصادی

نگاهداری بیان کرد: این شواهد حاکی از آن است یکی از برنامه‌های کشورها برای حرکت به ‌سمت توسعه‌یافتگی، بهره‌برداری از اختراعات و دارایی‌های فکری با کیفیت و سطح بالا است که اثر خود را در رشد و توسعه اقتصادی به‌ویژه در بازارهای جهانی نشان‌می‌دهد. به همین دلیل اتخاذ اقداماتی که منجر به کاربردی شدن پژوهش‌ها و سوق دادن آن‌ها به‌سمت فعالیت‌های اصیل و نوآورانه در راستای رفع نیازها و فرصت‌آفرینی خواهد شد، بسیار حیاتی و اولویت‌دار است.

وی تأکید کرد: حمایت دولت و قوه قضائیه به ‌عنوان متولیان اصلی حقوق مالکیت فکری، چه در امر استقرار نظام مالکیت فکری و چه در امر ارزش‌گذاری دارایی‌های فکری به ‌عنوان یکی از منابع کسب و کار، قطعاً موجب تشویق و اشاعه فعالیت‌های علمی و تحقیقاتی اصیل می‌شود.

ثبت اختراع از مهاجرت نخبگان جلوگیری می‌کند

رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی ادامه ‌داد: این حمایت‌ها، علاوه بر اینکه فضای امن را برای فعالیت نخبگان ایجاد می‌کند، در جذب آنان به فعالیت‌های فناورانه و نوآورانه اثرگذار خواهد بود و سبب کاهش انگیزه مهاجرت نخبگان می‌شود. حمایت دولت و قوه قضائیه همچنین باعث می‌شود که بهره‌برداران اصلی، یعنی بخش صنعت و تجارت، با اطمینان‌خاطر بیشتری نسبت به سرمایه‌گذاری و تبدیل ایده به محصول مشارکت کنند.

نگاهداری گفت: قوه مقننه در سال‌های اخیر، گام‌هایی قانونی برای تمرکز بر تقویت تجاری‌سازی اختراعات و دارایی‌های فکری برداشته است که از آن جمله می‌توان به پیشنهاد تشکیل یک کارگروه ویژه اشاره کرد که اعضای آن را وزارتخانه‌های مرتبط و مرجع ثبت تشکیل دهند و هدف فعالیت این کارگروه پشتیبانی از تجاری سازی اختراعات ثبت شده باشد که در قانون مالکیت صنعتی دنبال می‌شود. قوانین مربوط به این کارگروه در شورای نگهبان در حال بررسی و گذراندن مراحل تأیید است.

وی ادامه ‌داد: در قانون جهش تولید دانش بنیان نیز مجوزهای قانونی فراهم شده که دارایی‌های فکری با پشتوانه دولتی، شامل اختراعات، رساله‌ها و پایان‌نامه‌ها و همچنین حق بهره‌برداری از آن‌ها، قابلیت انتقال به بخش خصوصی شامل شرکت‌های دانش‌بنیان و فناوری، واحدهای صنعتی و افراد حقیقی را داشته ‌باشد تا فرآیند تجاری‌سازی این دارایی‌های فکری تسهیل شود.

حضور پررنگ دانشگاه‌ها در تحقیقات دستگاه‌های اجرایی

رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه ۸۰ درصد قراردادهای تحقیقاتی دستگاه‌های اجرایی با دانشگاه‌ها منعقد می‌شود، بیان کرد: معتقدیم که احکام مربوط به حمایت از تولیدهای نوآورانه، قابلیت بهبود دارد و باید انگیزه‌های دانشگاه و پژوهشگران دانشگاهی را برای انجام تحقیقات کاربردی و مسئله‌محور و بهره‌مندی از منافع آن تقویت کند.

نگاهداری تأکید کرد: دارایی‌های فکری در دانشگاه‌های نسل سوم و چهارم نقش اساسی در عملکرد آموزشی و پژوهشی ایفا می‌کنند و نتایج فعالیت‌های پژوهشی اغلب به‌شکل اختراع آشکار می‌شوند. یکی از مهم‌ترین اقدامات دانشگاه‌ها برای ارتقا و گذر به نسل جدید، اصلاح سیاست‌های مالکیت فکری خود، تقویت ساختارهای سازمانی مرتبط با این موضوع و برنامه‌ریزی برای تجاری‌سازی اختراعاتی است که مالک آن‌ها است.

وی در ادامه با اشاره به اینکه فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی ما وقتی ارزشمند است که باعث ارتقای شرافت اخلاقی شود، گفت: این نهایت دین ما است که شرافتمندانه زندگی کنیم و این شرافت را در جامعه اشاعه دهیم.

رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه در آموزه‌های دینی به ما توصیه شده که به‌دنبال علمِ نافع باشیم، ادامه‌ داد: به نظر من شرف علم و فناوری در نفع و نشر آن است. یعنی هر چقدر در مسیر نافع شدن علم خود قدم برداریم، یعنی در مسیر اعتلای شرف هستیم.

نگاهداری در پایان خاطرنشان کرد: مردم حلاوت کار علمی را زمانی می‌چشند که نتیجه آن تبدیل به یک فناوری شود و در زندگی خود از آن استفاده‌کنند و نفع ببرند./خانه ملت