امیر عبداللهیان: تغییرات ژئوپلیتیک در منطقه را بر نمی تابیم

وزیر خارجه ترکیه در جریان این سفر از میزبانی قریب‌الوقوع آنکارا از رئیس‌جمهور ایران خبر داد. حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه نیز در پی دیدار خود با همتای ترک که بیش از سه ساعت به طول انجامید، اعلام کرد که دو کشور بر سر توسعه منطقه آزاد در مرز مشترک و اتصال آن به اوراسیا به تفاهم دست پیدا کرده‌اند؛ موضوع مهمی که به گفته امیرعبداللهیان می‌تواند هدف‌گذاری رؤسای جمهور ایران و ترکیه مبنی بر تبادل تجاری ۳۰ میلیارد یورویی را محقق سازد. در جریان سفر «هاکان فیدان» به تهران از یک سو پیشنهادهایی همچون فرمت سه‌جانبه ایران، عربستان و ترکیه با هدف تمرکز بر همکاری‌های هر چه بیشتر اقتصادی و از سوی دیگر شکل‌گیری گروه سه‌جانبه ایران، جمهوری آذربایجان و ترکیه با هدف برقراری صلح و ثبات در قفقاز، مورد بحث و گفت‌و‌گوی وزرای خارجه دو کشور قرار گرفت؛ موضوعی که دیدار روز گذشته با وزیر خارجه ترکیه فرصت آن را فراهم کرد تا مقام‌های کشور درباره تحرکات جاری در مرزهای ترانزیتی قفقاز بار دیگر هشدار دهند. اجرای برنامه جامع همکاری‌‌های مشترک ایران و ترکیه که چند ماه پیش در جریان سفر اردوغان به تهران انجام شد، از دیگر موضوعات مهمی بود که در جریان رایزنی‌های روز گذشته مورد تبادل نظر قرار گرفت.

پیوند تنگاتنگ

سفر مقام بلندپایه دیپلماتیک ترک به ایران در شرایطی انجام شده که تهران و ترکیه زیر سایه پیوند تنگاتنگ با یکدیگر علاوه بر موضوعات دوجانبه، سامان دادن به دیگر پرونده‌های همکاری در حوزه‌های منطقه‌ای را نیز در دستور کار قرار داده‌اند. این همکاری‌ها و رفت‌و‌آمدهای دیپلماتیک مستمر میان مقام‌های دو کشور در ادوار اخیر و مهم‌تر از آن موفقیت‌هایی که در حل‌وفصل شماری از موضوعات منطقه‌ای داشته‌اند، روند رابطه دو کشور را در یک مدار راهبردی به پیش رانده است؛ مناسباتی که بیش از هر چیز بر مبنای همکاری‌های اقتصادی و منطقه‌ای شکل گرفته و می‌توان آن را به عنوان نمایی از شکل‌گیری یک رابطه استراتژیک تفسیر کرد.

چه آنکه ایران تأمین‌کننده بیش از نیمی از نیازهای حیاتی ترکیه در زمینه انرژی‌ به شمار می‌رود. اهمیت این همکاری اقتصادی در کنار نقشی که مقام‌های دو کشور برای حفظ مناسبات سیاسی و دیپلماتیک در عالی‌ترین سطوح داشته‌اند، سبب شده ترکیه به‌‌رغم رویکرد تحریم و فشار ایالات متحده به روابط تجاری و اقتصادی با ایران ادامه دهد و در این مسیر نقش قابل توجهی در کاهش فشارهای اقتصادی غرب علیه تهران بازی کند و به واسطه موقعیت همجواری و با بهره‌گیری از کانال‌های غیررسمی به بسیاری از نیازهای وارداتی و صادراتی ایران پاسخ گوید.

تهران و آنکارا در حالی چنین تجربه‌ای از مناسبات نزدیک را پشت سر گذاشته‌اند که نمی‌توان برای ترکیه در دوره جدید و پس از انتخاب مجدد «اردوغان» به ریاست جمهوری، تغییرات قابل ملاحظه‌ای در چشم‌انداز رویکرد خاورمیانه و نسبت به همپیمانانش همچون ایران متصور شد. آنچه که در این میان حائز اهمیت است، تعریف تهران و آنکارا از طیف گسترده منافع مشترک در همکاری‌های اقتصادی دوجانبه و همکاری‌های چندجانبه و درک مشترک از تهدیدات مقابله با خطر ناامنی در منطقه است.

در فضای جدید انتظار می‌رود موضوعاتی همچون بحران قفقاز جنوبی و تلاش‌های مشکوک برای تغییر وضعیت جغرافیایی در این منطقه و همچنین فرایند مذاکرات صلح سوریه که چهار کشور ایران، ترکیه، روسیه و سوریه برای حل‌و‌فصل آن به یک نقشه راه رسیده‌اند، سمت و سوی روشن‌تری پیدا کند؛ موضوعاتی که در صورت وقوع، افق‌های روشنی را برای باز کردن گره از مهم‌ترین پرونده‌های منطقه می‌گشاید و خود می‌تواند به نقطه عزیمت تهران و آنکارا در روند همکاری‌های بیشتر دوجانبه و چندجانبه بینجامد.

محورهای سخنان وزیر امور خارجه ایران

 توافقات رؤسای جمهور ایران و ترکیه درباره اجرای برنامه جامع همکاری‌‌های مشترک ایران و ترکیه در مسیر پیشرفت قرار دارد.

 برای توسعه منطقه آزاد در مرز مشترک و اتصال آن به اوراسیا اقدام می‌کنیم.

  هدف‌گذاری حجم تبادل تجاری دو کشور ۳۰ میلیارد یورو است و اکنون در میانه راه هستیم.

  بر به‌روزرسانی سند تجارت ترجیحی در حوزه حمل و نقل و ترانزیت اتفاق نظر داریم.

  در خصوص افتتاح گذرگاه‌های مرزی جدید، علاوه بر بازارچه مرزی ساری‌سو، ایجاد بازارچه‌های کوزه‌رش، پیراحمد کندی و... در دستورکار قرار می‌گیرد. ترکیه پیشنهادهایی داده که بررسی می‌کنیم.

 استفاده منصفانه از آب رودخانه ارس با در نظر گرفتن حقابه تاریخی، عرفی و زیست محیطی به منابع پایین‌دست ارس باید به صورت کامل صورت گیرد. بر توجه جدی ترکیه به موضوع رودخانه ارس و انتقال کامل، ‌دقیق، عرفی و متعارفی حوزه‌های آبی در شمال‌غرب ایران تأکید کردیم.

  هرگونه تغییر ژئوپلیتیک در منطقه و اقدام برای محدود کردن مسیرهای تاریخی ترانزیتی موجود در منطقه را هرگز برنخواهیم تافت.

 با توجه به ابراز تمایل عربستان، در آینده نسبت به تشکیل نشست سه‌جانبه ایران، عربستان و ترکیه با هدف تمرکز بر همکاری‌های هر چه بیشتر اقتصادی، تجاری و سرمایه‌گذاری اقدام کنیم.

 نگرانی‌های ترکیه و سوریه از موضوعات مرتبط با تروریسم، امنیت مشترک مرز و آوارگان باید از مسیر دیپلماسی و گفت‌وگو به همکاری دو کشور منجر شود.

 درباره وضعیت در اوکراین، افغانستان و فرمت‌های سه‌جانبه‌ای که در پی عادی شدن روابط ایران و عربستان می‌تواند شکل بگیرد، گفت‌وگو کردیم.

محورهای سخنان وزیر امور خارجه ترکیه

  در روزهای آتی پذیرای رئیسی، رئیس‌جمهور ایران در ترکیه خواهیم بود.

  ایران و ترکیه دو کشور قدرتمند منطقه هستند و باید صلح و ثبات را در منطقه حاکم کنیم.

  دید انتظارات ما از سوریه به شکل کامل روشن است. شهروندان سوریه که در کشور ما هستند باید به شکل کامل و سالم به کشورشان بازگردند.

  دولت سوریه در بحث پ.ک.ک با ما همکاری بیشتری داشته باشد و اینها از ملزومات ماست و مطمئنم جزو ملزومات سوریه نیز هست.

  از حصول تفاهم بین ایران و عربستان بسیار خوشنود هستیم. عربستان، ایران و ترکیه کشورهای بزرگ و مسئولیت‌پذیر منطقه هستند و اینکه اینها با هم رابطه صلح‌آمیز داشته باشند از اهمیت برخوردار است.

  ادامه مذاکرات برجام برای ما مهم است و اطلاعات لازم را از امیرعبداللهیان دریافت کردیم.

  حکومت در عراق به نخست‌وزیری سودانی باعث ثبات در کشور شده است. از مقامات عراقی می‌خواهیم به موجودیت پ.ک.ک در عراق پایان دهند. تمامی اقوام کرکوک باید از حق آزادی بیان برخوردار باشند.

روزنامه ایران