رئیسی علیه دیوان سالاری
رئیس‌جمهور در سخنانی هشداردهنده، به نظام دیوان‌سالاری تنبل و ناکارآمد اداری کشور تاخت.
با اینکه سید ابراهیم رئیسی از آن رؤسای جمهوری نیست که دنبال ایجاد هیاهو در سخنانش باشد، اما وقتی او می‌گوید: «در گام دوم انقلاب الزام انکارناپذیر به تحول در نظام اداری کشور داریم» و تلویحاً نظام اداری را به تنبل‌بودن، ناکارآمدبودن و ناتوان‌بودن در جلب رضایت مردم متهم می‌کند که باید انقلابی شود، این یعنی نظام اداری چالش‌های بنیادینی دارد تا آنجا که از نظر رئیس‌جمهور «متحول‌نشدن نظام اداری خواست دشمن است تا مردم ناراضی و شاکی باشند». حقیقت آن است که اصلاح نظام اداری در ساختاری بسیار غیرچابک و بزرگ و با نیرو‌های فراوان که در یک سازوکار بی‌ضابطه و غیرشایسته‌سالاری در این انبوهه گردهم آمده‌اند، دستاورد‌هایی عظیم مانند کشف هزاران چاه نفت یا فناوری‌های مهم‌تر از هسته‌ای خواهد داشت که قیمتی برای آن نمی‌توان تعیین کرد
رئیس‌جمهور در سخنانی هشداردهنده، به نظام دیوان‌سالاری تنبل و ناکارآمد اداری کشور تاخت. با اینکه سید ابراهیم رئیسی از آن رؤسای جمهوری نیست که دنبال ایجاد هیاهو در سخنانش باشد، اما وقتی او می‌گوید: «در گام دوم انقلاب الزام انکارناپذیر به تحول در نظام اداری کشور داریم» و تلویحاً نظام اداری را به تنبل‌بودن، ناکارآمدبودن و ناتوان‌بودن در جلب رضایت مردم متهم می‌کند که باید انقلابی شود، این یعنی نظام اداری چالش‌های بنیادینی دارد تا آنجا که از نظر رئیس‌جمهور «متحول‌نشدن نظام اداری خواست دشمن است تا مردم ناراضی و شاکی باشند».
رئیس‌جمهور مصادیقی هم از این تنبلی و ناکارآمدی زد. مثل اینکه «فرایند‌های کار اداری نیاز به بازنگری دارد یک کاری چهار شنبه باید انجام می‌شده و به شنبه می‌کشد، همان چهار شنبه بمانید و کار را تمام کنید.»، اما حقیقت آن است که اصلاح نظام اداری در ساختاری بسیار غیرچابک و بزرگ و با نیرو‌های فراوان که در یک سازوکار بی‌ضابطه و غیرشایسته‌سالاری در این انبوهه گردهم آمده‌اند، دستاورد‌هایی عظیم خواهد داشت که قیمتی برای آن نمی‌توان تعیین کرد. یک نظام کارآمد اداری که چابک، الکترونیک، توانمند، صالح و شایسته باشد، مانند آن است که هزاران چاه نفت جدید کشف و حفر و بهره‌برداری کرده‌ایم. یا فناوری جدیدی با اهمیت هسته‌ای کشف یا اختراع کرده‌ایم. مسئله آن است که اکنون درست برعکس است، یعنی هزاران چاه بزرگ بی‌سروته به‌عنوان نظام دیوان‌سالاری در کشور داریم که منابع عظیم درآمدی کشور را از نفت و فناوری‌های دیگر و محصولات علمی کشور را می‌بلعند و فرومی‌خورند!
اداره‌ها، علت‌العلل آسیب‌ها
به‌زحمت می‌توان کسی را پیدا کرد که سر‌و‌کله‌اش به ادارات ما افتاده باشد و راضی برگشته باشد! حکومت دیوان‌سالاران به‌قدری به اعصاب‌خردی‌ها در جامعه دامن زده است که احتمالاً بتوان علت‌العلل آسیب‌های اجتماعی را همین اداره‌ها و رویه‌های معیوب آن دانست. شهرداری‌ها، کلانتری‌ها، دادگاه‌ها، بیمارستان‌ها، بانک‌ها و بقیه اداره‌ها، در صدر ناراضی‌تراشان جامعه ایرانی قرار گرفته‌اند. آخر همه طلاق‌ها، اعتیاد‌ها و سرقت‌ها به همین اداره‌ها بازمی‌گردد. تصور کنید روزی کارمندان با روی گشاده، به طرفه‌العینی کار ارباب‌رجوع را راه بیندازند و او را راضی و خوشحال به خانه بازگردانند! احتمالاً آن روز چهره آدم‌ها و فضای شهر‌ها و روستا‌ها هم عوض خواهد شد.
آمار دادگاه‌ها، خصوصاً دیوان عدالت اداری گواهی می‌دهد وضعیت اداره‌های ما بسامان نیست. زدودن کارچاق‌کنی‌های خارج از روال و اختلاس و رشوه از اداره‌ها یک عزم جدی و اراده پولادین می‌خواهد. پس‌از آن نوبت نهادینه کردن فرهنگ وفق، مدارا و راه‌انداختن کار مردم در میان کارمندان است. به انجام رساندن این همه کار، مدت‌ها زمان می‌برد، اما آنچنان که از اظهارات رئیس‌جمهور پیداست، درد برای رئیس قوه مجریه هم ملموس شده، درمان هم می‌تواند زودتر انجام پذیرد.
رئیسی مقابل نظام ناکارآمد اداری
رئیسی در روزی که به سالن اجلاس سران آمده بود، تا از برگزیدگان کشوری هجدهمین جشنواره شهید رجایی تقدیر کند، بر لزوم تحول در نظام اداری به‌منظور ارتقای خدمت‌رسانی به مردم تأکید کرد تا نشان دهد از عوارض و چالش‌های دیوان‌سالاری فرسوده و خسته غافل نیست. رئیسی در ابتدای سخنان خود از همه مدیران و مسئولان کشور خواست رشد اقتصادی ۸ درصدی را هدف‌گذاری کنند تا در پرتو آن رشد رضایتمندی هم حاصل شود: «همه مدیران و مسئولان باید به افزایش بهره‌وری فکر کنند تا رشد تولید در حوزه اقتصادی را در کنار رشد رضایتمندی کشور، اعتمادآفرینی و سرمایه اجتماعی باهم تجربه کنیم و این در صورتی که یک نظام کارآمد اداری در کشور حاکم باشد، شکل خواهد گرفت.»
او سپس به چالش‌های موجود در کندی روند امور اشاره کرد و گفت: «در بسیاری ادارات امکان دستیابی به نتیجه با کم‌کردن فرایند‌های مختلفی که کندی کار را افزایش می‌دهد، وجود دارد. همه دستگاه‌های کشور یک بار تمامی این فرایند‌های موجود اداری را بررسی کنند و ببینند چطور می‌توان با کم‌کردن و کوتاه‌کردن مسیر‌های گردش کار اداری به چابک‌سازی دستگاه و نظام اداری کمک کنند. توجه به موضوعاتی مثل اینکه ضروری است نظام اداری اصلاح شود و اینکه دشمن می‌خواهد نظام اداری اصلاح نشود تا مردم از آن شاکی و ناراضی باشند، کمک می‌کند مسئول یک سازمان به سمت چابک‌سازی دستگاه مربوطه خود حرکت کند.»
رئیس‌جمهور البته برای عبور از این چالش راهکار هم داد. اینکه کار امروز را به فردا نسپارید و مسئولانه عمل کنید: «مسئولان و مدیران تا زمان پیگیری انجام یک امر، کار خود را ادامه دهند و خسته نشوند. تا زمانی که تحقق عملی یک امر را پیگیری نکردند، انجام آن امر را تحقق‌یافته تلقی نکنند. فرایند‌های کار اداری نیاز به بازنگری دارد یک کاری چهار شنبه باید انجام می‌شده و به شنبه می‌کشد، همان چهار شنبه بمانید و کار را تمام کنید. حتماً دنبال این باشید که با مردم بی‌واسطه صحبت کنید. در جلسات هم حاضر شوید، اما با مردم ارتباط نزدیک داشته باشید. کارسنجی کنید که انجام یک امر چند نفر نیرو نیاز دارد. انجام یک کار واقعاً نیازی به این‌همه معاونت، پست و مسئولیت ندارد. در برخی ادارات تا نیمی از معاونت‌ها و در برخی دیگر یک‌سوم معاونت‌ها خالی مانده است، یعنی بدون اینکه کاری تعریف شود برای آن معاونت تعریف کرده‌اند. درست نیست که برای افراد جا تعیین کنیم، نه برای کار. بگوییم فلانی شأنش کمتر از معاونت نیست و برایش معاونت تعریف شود، این جای تعجب دارد.»
رئیسی هشدار داد که نباید عمر‌ها در ادارات تلف شود: «همه کسانی که در کشور مسئولیت دارند مسئول عمر و کار روزانه کارکنان هم هستند که چگونه این عمر را گذراندند. کاری که چندان هم وقتی نمی‌گرفته است عمری را به خود اختصاص داده است. نیرو‌ها نباید وقت‌شان در کار اداری تلف شود. برای نیرو‌ها کار تعریف کنیم و نگذاریم وقت و عمرشان تلف شود. احترام به مردم در نظام اداری حتماً لازم و ضروری است، اینکه نیروی اداری پیش پای مردم بلند شود جلوه‌ای از توجه و احترام به مردم است، اما احترام به مردم فقط پیش پای‌شان بلند شدن نیست، راه انداختن کارشان در کوتاه‌ترین زمان و باسرعت است.»
رئیس دولت سیزدهم در ادامه گریزی هم به ضرورت دانش‌افزایی مدیران و مسئولان دولتی زد و اینکه باید برای دانش‌افزایی نیرو‌هایی که در کشور مشغول به کار هستند تدبیری اندیشیده شود: «کسی که در یک مسئولیت و جایگاه قرار گرفت، با خود فکر نکند که دیگر نیازی به علم‌افزایی وجود ندارد و همان مدرکی که در دانشگاه گرفته کافی است. باید نیرو‌ها به‌روز باشند و با علم و دانش روز آشنایی داشته باشند. دوره‌های آموزش ضمن خدمت هم باید بررسی شود تا مشخص شود چقدر کارآمد است. انجام این کارهاست که کمک می‌کند بهره‌وری دستگاه‌های کشور افزایش یابد.»
بخش دیگری از سخنان رئیس‌جمهور به ضرورت ایجاد نظام عادلانه حقوق و مزایا اختصاص داشت: «اگر نظام عادلانه پرداخت جای خود را به نظام چانه‌زنی بدهد و هرکس بیشتر در مجلس و دولت چانه بزند بیشتر دریافت کند، باعث تأسف است. هرکس باید به میزان کار و زحمت خود دریافتی داشته باشد و ما هم موظف به پرداخت هستیم. مجلس و دولت دست به دست هم دهند که کارکنان دولت احساس عدالت کنند. جز این باشد در نظام چانه‌زنی یک بخش می‌آید و چانه می‌زند تا بیشتر دریافت کند و یکی می‌گوید فلان وزارتخانه بیشتر گرفته است، فلان دانشگاه بیشتر پرداخت می‌کند، فلان واحد اداری بیشتر حقوق می‌دهد، مگر می‌شود این‌طور عمل کرد؟ نظام عادلانه پرداخت باید محقق شود، مجلس و دولت باید در این زمینه باهم تلاش کنند، ممکن است عده‌ای هم ناراحت شوند، اما مهم این است که عموم مردم از ما راضی باشند.»
تحول ممکن است اگر «خودمان» بخواهیم
بهره‌وری یعنی استفاده بهینه از «وقت» و «زمان» که در اختیار کارمندان قرار دارد و بابت لحظه‌به‌لحظه آن از منابع عمومی حقوق می‌گیرند. بدیهی است افزایش بهره‌وری فردی، مقدمه مسیر توسعه فردی و این مهم نیز بستری برای توسعه عمومی کشور است.
رئیس‌جمهور به موضوع مهم «بهره‌وری نظام اداری» کشور اشاره و تأکید کرده است که «الزام انکارناپذیر به تحول در نظام اداری کشور داریم.»
رئیسی اردیبهشت ۱۴۰۰ نیز در بیانیه انتخاباتی‌اش گفته بود «در آستانه قرن جدید نیازمند تحول همه‌جانبه و نظام‌مند برای نیل به ایران قوی هستیم.»
نیروی انسانی و بهره‌ورنبودن آن یکی از مشکلات اساسی نظام اداری است که سایر شئون از جمله ساحت اقتصادی را تحت‌الشعاع قرار داده است و این مهم در گله‌گزاری مکرر فعالان اقتصادی از نوع خدمات‌دهی نظام اداری مشهود است. نکته مهم آن که مخاطب «تحول در نظام اداری» و «افزایش بهره‌وری اداری» خود دولت به‌شکل مستقیم و مجلس و برخی نهاد‌های دیگر به‌شکل غیرمستقیم است و این یعنی تحول ممکن است اگر «خودمان» بخواهیم.
منبع: روزنامه جوان
دیدگاه تان را بنویسید