منتظر توافق گسترده‌تر باشید / بایدن دنبال تفاهمی غیر رسمی
منابع غربی پس از توافق ۶ میلیاردی و تبادل زندانیان از ادامه گفتگو‌ها خبر دادند و نوشتند توافق فعلی بخشی از یک توافق گسترده‌تر غیربرجامی است
دولت امریکا یک روز بعد از منتشر شدن خبر توافق برای آزاد‌سازی ۶ میلیارد دلار از منابع ایران اعلام کرد که گفتگو‌های غیرمستقیم با ایران ادامه دارد و منابع غیررسمی هم می‌گویند که توافقی که خبر آن به تازگی علنی شده، بخشی از یک توافق غیر برجامی گسترده‌تر است.
به گزارش جوان، در آخرین ساعات روز جمعه، در حالی که بحث‌ها درباره توافق بر سر تبادل زندانیان و آزاد‌سازی حدود ۶ میلیارد از دارایی‌های ارزی ایران در کره جنوبی ادامه داشت، وال‌استریت‌ژورنال با انتشار گزارشی که می‌گفت ایران برای کاهش تنش‌ها، ذخیره اورانیوم ۶۰ درصد خود را به میزان قابل‌توجهی کاهش داده و بخشی از مواد ۶۰ درصد را رقیق کرده، توجه‌ها را به سمت یک توافق گسترده‌تر در مذاکرات غیرمستقیم بین ایران و امریکا جلب کرد. ساعتی بعد، یک منبع آگاه در تهران، گزارش وال‌استریت‌ژورنال را رد کرد و گفت که فعالیت‌های هسته‌ای صلح‌آمیز ایران بدون وقفه و براساس برنامه‌های قبلی سازمان انرژی اتمی در همه حوزه‌ها در جریان است. بعد هم «جان کربی» هماهنگ‌کننده ارتباطات راهبردی شورای امنیت ملی امریکا گفت که نمی‌تواند گزارش‌های کاهش غنی‌سازی ایران را تأیید کند، هرچند از چنین تحولی استقبال کرد. کربی گفت که «هر گامی که ایران ممکن است برای کاهش سرعت غنی‌سازی بردارد، قطعاً مورد استقبال قرار خواهد گرفت» ولی در عین حال، این را هم تأیید کرد که «ما در حال مذاکره فعال درباره برنامه هسته‌ای نیستیم.»
عمان محل توافق سیاسی، قطر میانجی مالی
هنوز مشخص نیست در مقابل پنج امریکایی زندانی در ایران که گفته می‌شود فعلاً، به محلی خارج از زندان منتقل شده‌اند، چه تعداد ایرانی از زندان‌های امریکا آزاد خواهند شد. همچنین جزئیات انتقال پول، زمان تکمیل آن و موقع آزاد‌سازی نهایی دارایی ایران، نامشخص است. با این حال، برخی کارشناسان و همچنین منابع مطلع می‌گویند خبر‌های منتشر شده درباره توافق، فقط بخشی از یک توافق گسترده‌تر است که البته گستردگی آن مثل برجام نخواهد بود. آسوشیتدپرس، توافق انجام شده را «توافقی آزمایشی» توصیف کرده که پس از ماه‌ها مذاکره غیرمستقیم بین مقامات امریکایی و ایرانی به دست آمده است. هنری روم، کارشناس ارشد مؤسسه واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک به نیویورک‌تایمز گفته است: «توافق زندانیان گامی کلیدی به جلو برای تلاش‌های واشنگتن و تهران برای کاهش تنش‌ها است، زیرا آن‌ها به دنبال بازگشت به مذاکرات رسمی هسته‌ای در اواخر سال جاری هستند.» هرچند مقام‌های امریکایی از اشاره به اینکه در حال توافق هسته‌ای با ایران هستند اکراه دارند و جان کربی سخنگوی کاخ سفید هم جمعه شب گفته که امریکا «در حال مذاکره فعال درباره برنامه هسته‌ای» نیست ولی به نظر می‌رسد مسیر شروع شده، به سمت یک توافق گسترده‌تر است. نیویورک‌تایمز از قول دو مقام ارشد دفاعی اسرائیلی فاش کرده که توافق مربوط به زندانیان و پول‌های مسدود شده، بخشی از تفاهمات گسترده‌تر است که در «عمان» حاصل شده و در مرحله کنونی هم در حال عملیاتی شدن است. این اظهارات، از دو جهت حائز اهمیت است؛ اول از این جهت که اسرائیلی‌ها در روند توافقات بین ایران و امریکا شامه‌ای حساس دارند و با نفوذی که در واشنگتن دارند، از این توافقات مطلع می‌شوند. جهت دوم اهمیت، اشاره به عمان است. هرچند در روند توافق کنونی برای انتقال دارایی‌های ایران از کره جنوبی، قطر نقش اساسی دارد ولی ظاهراً میانجی اصلی در روند توافق سیاسی گسترده‌تر، پادشاهی عمان است، جایی که مقام‌های ایرانی طی ماه‌های اخیر، چندین بار به آنجا سفر کرده‌اند. جدیدترین مورد، سفر علی باقری، مذاکره‌کننده ارشد ایرانی بود که در هفته پیش به مسقط رفت و با شیخ خلیفه بن علی الحارثی، معاون سیاسی وزارت خارجه این کشور دیدار و گفتگو کرد.
بایدن دنبال تفاهمی غیر رسمی
به گفته هنری روم دولت بایدن احتمالاً امیدوار است که مذاکرات رسمی هسته‌ای که اتحادیه اروپا آن را اواخر سال جاری (۲۰۲۳) سامان داده بود، تا اواخر سال از سرگرفته شود ولی این را متذکر شده که بعید است که دولت بایدن خواهان یک توافق هسته‌ای جدید پیش از انتخابات ۲۰۲۴ باشد. شواهد و قرائن نشان می‌دهد، چیزی که دولت بایدن دنبال آن است، به جای احیای برجام یا یک توافق هسته‌ای جدید و رسمی، دستیابی به یک تفاهم غیر رسمی است. به نوشته نیویورک‌تایمز، تفاوت بین یک توافق غیررسمی در مورد مسائل هسته‌ای و یک توافق رسمی از نظر سیاسی اهمیت زیادی دارد. دولت بایدن مایل به خنثی‌سازی بحرانی است که به آهستگی حول و حوش برنامه هسته‌ای ایران در حال رسیدن به نقطه جوش است و در سال‌های اخیر گسترش یافته و تهران را در آستانه توانایی تسلیحات هسته‌ای قرار داده است. در چنین شرایطی، به نوشته نیویورک‌تایمز خنثی کردن بحران برای دولت بایدن یک اولویت فوری است: «پرزیدنت بایدن هیچ تمایلی به بحران خاورمیانه - بحرانی که می‌تواند توسط ایالات متحده یا حمله اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای ایران ایجاد شود - ندارد زیرا او به دنبال انتخاب مجدد است.» از این نظر، یک توافق رسمی، مستلزم تأیید کنگره امریکا است که در آن، حتی خیلی از دموکرات‌ها درباره آن تردید دارند ولی یک تفاهم غیررسمی که مستلزم تأیید کنگره نیست، به دولت بایدن اجازه می‌دهد نمایندگان مخالف را دور بزند. وال‌استریت‌ژونال با تأیید همین تحلیل نیویورک‌تایمز نوشته است دولت امریکا امیدوار است در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری سال آینده این کشور از یک «بحران بزرگ» با ایران جلوگیری کند. دیگران معتقدند که قوت توافق جدید محدود خواهد بود. «پل پیلار» عضو ارشد مرکز تحقیقات امنیتی دانشگاه جورج‌تاون، در گفتگو با تحلیل بازار گفته است: «توافقنامه زندانیان حداقل تا حدودی تنش را کاهش می‌دهد، اما همانطور که اخیراً در مقاله‌ای با عنوان «جنگ نفتکش‌ها و تقویت قوای نظامی ایالات متحده در خلیج فارس» نوشته‌ام، استقرار نظامی ایالات متحده تمایل به افزایش تنش دارد و باعث افزایش تنش در منطقه خلیج فارس خواهد شد.»
منبع: روزنامه جوان
دیدگاه تان را بنویسید