نجات محیط زیست با دیپلماسی آب

گروه سیاسی فردا: «مناقشات بعدی دنیا بر سر آب است» این جمله ای بود که چند دهه پیش جمله در بین عوام متداول بود اما کمتر کسی عمق معنا و مفهوم آن را می توانست متصور شود. امروز آمارها نشان می دهد که اگر آب به درستی مدیریت نشود، در آینده ای نه چندان دور بخش های زیادی از کشور خالی از سکنه خواهد شد.

زنگ هشدار خشک شدن خزر

در دولت حسن روحانی اجرای طرح انتقال آب از خزر به فلات مرکزی ایران مطرح بود اما در نهایت متوقف شد. آن روز ها خیلی ها به این موضوع انتقاد کردند اما چرایی آن چندسال بعد مشخص شد زمانی که زنگ هشدارها درباره تبعات کاهش سطح آب دریای خزر به صدا درآمد. اگر روند کاهش حجم و تراز آب دریا ادامه پیدا کند، علاوه بر چالش های محیط زیستی، مسائل و مشکلات حوزه حمل و نقل دریایی نیز کشورهای حاشیه خزر را به چالش خواهد کشید.

علی منتصر کوهساری رئیس اداره ایمنی و حفاظت دریایی اداره کل بنادر و دریانوردی گیلان در همین رابطه گفت «در یک دهه اخیر شاهد کاهش ۱۸۰ سانتیمتری تراز آب دریای خزر هستیم، این کاهش حجم و تراز آب دریا ریشه های مختلفی دارد که یکی از مهمترین آنها عدم تامین حق آبه خزر است. درصد آب دریای خزر از رودخانه ولگای روسیه تامین می شود و لذا اگر دبی آب ورودی به خزر از طریق ولگا کاهش پیدا کند، بیشترین تاثیر را در حجم و تراز دریای خزر خواهد گذاشت.»

در روزهای اخیر شاهد برخی گزارش ها درباره احتمال خشک شدن خطر تا سال 2050 بودیم. هر چند بسیاری از کارشناسان این پیش بینی را خیلی بدبینانه دانستند اما سرعت یافتن کاهش سطح آب خزر بر اثر کاهش دبی ورودی آب و افزایش گرمایش زمین موضوعی نیست که بتوان آن را کتمان کرد.

نسخه‌ای برای نجات خزر

همه کشورهای حوزه خزر با مشکل کاهش تراز آب خزر مواجه هستند، حتی مشکلات 4 کشور دیگر حادتر از ایران است چرا که قسمت عمیق خزر در محدود مرزهای ایران قرار دارد بنابراین ایران آخرین کشوری خواهد بود که خشک شدن خزر برایش چالش آفرینی می کند. از این رو انتظار می رود تمام 5 کشور بر پایه دیپلماسی آب در زمانی کوتاه روی نسخه نجات خزر به تفاهم برسند.

مشکل تنها خزر نیست

نجات خزر گرچه این روزها مورد توجه قرار گرفته است اما یادمان نرود که یک ماه پیش موضوع حق آبه ایران از هیرمند آنقدر داغ بود که رئیس جمهور به طالبان هشدار صریح داد. با وجود این اخطار طالبان هیچ اقدامی برای آزادسازی حق آبه ایران از هیرمند نکرد. مردم شهرستان زابل اخیرا در تجمعی به این مسئله اعتراض کردند و وزارت خارجه نیز اعلام کرد « حقابهٔ هیرمند جزء موضوعات جدی و مستمر مذاکراتی ما با مقامات سرپرستی موقت افغانستان است که آن را با جدیت پیگیری می‌کنیم و انتظار داریم مقامات افغانستان در این خصوص مسئولانه عمل کنند» اما سئوال اصلی آن است که اگر طالبان مسئولانه عمل نکند چه خواهد شد. مالکی سفیر سابق ایران در افغانستان و عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس با اشاره به گزینه های روی میز گفت «از جمله این گزینه ها آن است که سفارت طالبان در ایران را تعطیل کنیم و ارتباطات سیاسی، تجاری و اقتصادی مان که از مسیر چابهار از طرق مختلف است را کاهش دهیم».

دیپلماسی آب ضرورت انکارناپذیر این روزهای ایران است و این موضوع باید از سوی دستگاه سیاست خارجی کشور در اولویت قرار بگیرد.