ابوالفضل ظهره‌وند : باید پیمان دفاعی شانگهای کلید بخورد

نشست اخیر شورای امنیت سازمان ملل گرچه با هدف بررسی اجرای برجام و قطعنامه 2231 برگزار شد اما کشورهای غربی تلاش کردند تا موضوع هسته‌ای این نشست را با اتهام مشارکت پهپادی ایران در جنگ اوکراین آلوده کنند. ابوالفضل ظهره‌وند، دیپلمات پیشین ایران در گفت و گو با «ایران» از اهداف پیدا و پنهان غرب در این نشست و همچنین رویکردهای جاری شان در قبال جمهوری اسلامی سخن می‌گوید.

نشست شورای امنیت سازمان ملل متحد با موضوع برجام در حالی برگزار شد که به نظر می‌رسید اعضای اروپایی شورا در کنار امریکا، تصمیم گرفته بودند با دعوت از اوکراین، فضای نشست را تحت تأثیر جنگ این کشور قرار دهند. ارزیابی شما از برگزاری این نشست چیست؟

نشست شورای امنیت در این دور، بسیار متفاوت‌تر از دوره‌های قبل برگزار شد. اعضا به‌جای اینکه بر موضوع برجام متمرکز شوند، به دنبال حاشیه‌سازی علیه ایران بودند. واقعیت این است که اروپایی‌ها در مسأله دفاع از برجام و قطعنامه 2231 که برای پشتیبانی از آن صادر شده، کارنامه قابل دفاعی از خود برجای نگذاشته‌اند. از زمان خروج ترامپ از برجام در 2018 که 5 سال می‌گذرد، سه کشور اروپایی ادعا داشتند که می‌خواهند خلأ عدم حضور امریکا را پر کنند، اما نتوانستند هیچ گامی در جهت پیشرفت توافقات قبلی بردارند. حتی روندهایی هم که در این مدت طی شده، با گفت‌و‌گوهای غیرمستقیم بین ایران و امریکا شکل گرفته و ربطی به اروپایی‌ها ندارد. در این نشست اروپایی‌ها نشان دادند که انگیزه‌ای برای حفظ برجام ندارند. هرچند آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل در گزارش خود که نماینده وی در صحن شورا قرائت کرد، صریحاً اعلام کرد که باید برجام را حفظ کرد و به سمت احیای آن رفت و مهمترین گام هم این است که تحریم‌ها علیه ایران از جمله تحریم‌های نفتی برداشته شود، اما اثری روی اروپاییان نداشته است. ادعای اروپایی‌ها این است که ملاحظات آژانس باید تأمین شود و همه اینها به همکاری ایران باز می‌گردد اما مشخص است که لازمه این خواست اروپایی‌ها احیای برجام است که نه امریکا انگیزه‌ای برای آن دارد و نه خود اروپایی‌ها تمایلی به آن نشان می‌دهند.

بنابراین چرا اروپایی‌ها ادعای همکاری پهپادی ایران و روسیه در خلال جنگ اوکراین را بهانه کرده‌اند؟

در شرایط فعلی این تحلیل به واقع نزدیک‌تر است که غرب در صحنه اوکراین، جنگ را واگذار کرده است. غربی‌ها دستشان خالی است و برای همین مجبور هستند که برای توجیه شکست‌های خود در این جنگ، آن را به سمتی بیرون از خود اشاعه دهند. آنها سابقه همکاری قبلی ایران با روسیه در حوزه نظامی را که شامل پهپاد و موشک می‌شود بهانه کرده و برای اینکه بتوانند به ایران هراسی در موضوع هسته‌ای دامن بزنند، کاری خلاف قواعد جلسات شورای حکام در پیش گرفته‌اند. سفیر اوکراین از سوی سفیر انگلیس به این جلسه دعوت می‌شود که به صحنه بیاید و در مسیر انحرافی از پیش ساخته اروپایی‌ها حرکت کند؛ هرچند این اتفاق با اعتراض شدید و واکنش صریح روسیه و چین به عنوان اعضای دائم شورای امنیت روبه رو شد.

چرا اروپایی‌ها با اتهام همکاری پهپادی ایران و روسیه، به دنبال ایجاد پرونده جدیدی در مسیر مذاکرات هسته‌ای هستند؟

مسأله‌ای که وجود دارد این است که در مهرماه امسال تحریم‌های موشکی طبق آنچه در قطعنامه 2231 و برجام پیش‌بینی شده مرتفع و منتفی می‌شود. این سه کشور با استفاده از این فضاسازی می‌خواهند مانع از این شوند که تحریم‌های موشکی ایران لغو شود و در واقع پرونده جدیدی در مسیر مذاکرات باز کنند. به همین خاطر هم بیانیه‌ای داده‌اند و بر ادامه تحریم‌ها علیه ایران تأکید داشته‌اند. ولی یک نکته که لازم می‌دانم عنوان کنم این است که معادلات بین‌المللی به ضرر غرب و به نفع ایران و روسیه و چین، تغییر کرده است. ما باید متوجه موقعیت خودمان بشویم. ایران امروز، در تراز بالاتری از گذشته قرار گرفته است. اگر در گذشته، روسیه و چین در کنار آن چند کشور اروپایی در برجام قرار داشتند، امروز در کنار ایران قرار می‌گیرند و ما را همراهی می‌کنند. ایران امروز به عنوان یک نیروی اثرگذار در معادلات بین‌المللی مطرح است و باید بازی را در تراز جدید ادامه بدهیم.

تراز جدید چیست؟

حالا که معادلات فرق کرده، باید در مهندسی جدید نقش فعالی داشته باشیم؛ دولت می‌تواند روند پیگیری مذاکرات لغو تحریم را متناسب با رفتار طرف‌های مقابل تغییر دهد.

در صورت عدم تمکین غرب از لغو تحریم‌های موشکی چه چشم‌اندازی در قبال ادامه روند فعلی از سوی ایران وجود دارد؟

در حال حاضر هم روسیه تحریم است، هم چین. بنابراین باید نوع رویکرد و ادبیات و بازی در شرایط جدید را تعریف کنیم. کشورهای غربی یک کمدی در شورای امنیت به نمایش گذاشتند که دور از شأن این شورا بود و نشان داد این کشورها در هیچ نقطه‌ای قابل اتکا و اعتماد نیستند. آقای رئیسی به عنوان رئیس جمهور یک کشور عضو ثابت و دائم سازمان شانگهای اکنون می‌تواند پیشنهاد دهد که سازمان دفاعی شانگهای تشکیل شود. ایران و روسیه و چین بازیگران اصلی هستند و مابقی اعضا هم در معرض تهدید اقدامات غرب قرار دارند. ما باید انعقاد پیمان دفاعی شانگهای را کلید بزنیم. امروز شرایط به گونه‌ای است که جو بایدن صریحاً اعلام کرد که بمب‌های خوشه‌ای را که اقدامی ضد بشری است در اختیار اوکراین قرار خواهد داد. پس باید دانست که با چه شرایطی طرف هستیم؛ به نظر من شرایط‌ گذار تمام شد و حالا این «ایران، چین و روسیه» هستند که می‌بایست زمین بازی را به کلی تغییر دهند.

با توجه به خبرهای شنیده شده درباره مذاکرات و خبرهای سازنده از تعاملات ایران و امریکا آیا بهانه‌گیری اروپا بر سر پهپاد و عدم پذیرش تعهداتشان برای رفع تحریم‌های موشکی می‌تواند دست‌اندازی در مسیر توافق احتمالی باشد؟

اروپا وامریکا در ماه‌های اخیر در پیگیری پلن‌های اصلی خود از جمله جنگ روانی علیه ایران متحمل شکست سنگینی شده‌اند و تبدیل کردن همکاری نظامی ایران و روسیه را به بهانه‌ای برای فضاسازی علیه ایران در دستور کار قرار داده‌اند. این در حالی است که ادامه روندهای بین‌المللی، غرب را در سیاهچاله فرو خواهد برد. بعید نیست دومینویی که حالا از فرانسه کلیدخورده است، در دیگر کشورهای اروپایی نیز رقم بخورد. پیش‌بینی‌ برخی این است که آلمان که در آتش جنگ اوکراین می‌دمد، خود گرفتار مشکلاتی نظیر مشکلات داخلی فرانسه خواهد شد. اروپا می‌داند که زمین بازی اوکراین برای او هیچ امتیازی نخواهد داشت. بنابراین نباید اجازه داد غرب ذیل این شکست‌ها بازی جدیدی را در زمین پهپاد یا هر بهانه دیگری برای فرار از انجام تعهداتش راه بیندازد. ما اکنون توانایی داریم تا با شرکای خود سطحی از بازدارندگی را ایجاد کنیم که تاکنون وجود نداشته است. اگرچه هر وقت هم از مذاکره گفته‌اند،ما اعلام آمادگی کردیم؛ چرا که چک برگشتی برجام در جیب ماست و ما «طلبکار» هستیم.

روزنامه ایران