‌ یکی به میخ یکی به نعل‌زدن‌های «علی اف»

برخلاف خوش بینی های اولیه، جنگ دوم قره باغ (۲۰۲۰) نه تنها به بهبود مناسبات تهران و باکو منجر نشد، بلکه وضعیت را پیچیده کرد و درنهایت به سردی و بروز چالش هایی در مناسبات دو کشور منجر شد. با توجه به حمایت های همه جانبه سیاسی،نظامی،ترانزیتی،ارتباطی، بشر دوستانه  و اقتصادی ایران از جمهوری آذربایجان  در سه  دهه اخیر و تاکیدات مکرر تهران در سطوح عالی مبنی بر بازگشت قره باغ به جمهوری آذربایجان، انتظار می رفت که پس از جنگ دوم قره باغ، باکو با قدردانی و به پاسداشت این خدمات پدرانه ایران، رویکرد حسن همجواری با تهران را در پیش بگیرد، اما اوضاع این گونه نشد. واقعیت این است که در چند ماه گذشته جمهوری آذربایجان اقداماتی غیرسازنده در قبال ایران در پیش گرفته و به تازگی نیز به اتباع خود درباره سفر به ایران هشدار داده است؛ وزارت خارجه جمهوری آذربایجان در این هشدار با اشاره به حمله مسلحانه به سفارت این کشور در تهران در ماه ژانویه که با انگیزه شخصی انجام شد، بار دیگر این اقدام را تروریستی خواند و با اشاره به تعطیلی سفارت این کشور در تهران به اتباع این کشور توصیه کرد در صورت سفر به ایران مراقب باشند، اما دیروز حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه کشورمان که به منظور شرکت در نشست وزیران خارجه جنبش عدم تعهد به جمهوری آذربایجان سفر کرده است با الهام علی اف دیدار کرد.امیرعبداللهیان سپس در جمع خبرنگاران اظهار کرد: دیداری با آقای الهام علی اف و دیگر مقامات کشور جمهوری آذربایجان داشتم.وی گفت: ما امنیت جمهوری آذربایجان را امنیت منطقه و امنیت خود می‌دانیم و درخصوص حادثه ای که در سفارت جمهوری آذربایجان در تهران اتفاق افتاد و ما را متعجب و متاسف کرد با جناب آقای رئیس جمهور گفت‌وگو کردم.وزیر امور خارجه تصریح کرد: همان گونه که سخنگوی قوه قضاییه جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد، ایران رسیدگی به اقدام مسلحانه پرونده تحقیقاتی خود را کامل کرده است. وی بیان کرد: ما درخصوص  رفع انسداد از مسیرهای مواصلاتی در منطقه نیز گفت‌وگو کردیم،علی اف تاکید کرد این که رفع انسداد مسیرهای مواصلاتی به بسته شدن مسیرهای مواصلاتی تاریخی بین ایران و ارمنستان منجر شود، تحلیل و ارزیابی نادرستی است. علی اف تاکید کرده است، جمهوری آذربایجان به دنبال بستن مسیرهای مواصلاتی تاریخی ایران نبوده و نخواهد بود.ساعاتی بعد «الهام علی اف» در نشست وزیران جنبش غیرمتعهدها در باکو گفت: ارمنستان با جلوگیری از باز شدن کریدور زنگزور، موجب شده که بخش اصلی خاک آذربایجان نتواند به خاک جمهوری خودمختار نخجوان متصل شود. اگر مذاکرات بی نتیجه بماند به زور متوسل خـواهیم شـد.ادعاهای مقام‌های جمهوری آذربایجان درباره  کریدور زنگزور پس از توافق آتش‌بس سه جانبه سران باکو، ایروان و مسکو مطرح شده است، اما مسئولان ارمنستانی بارها این ادعاها را رد کرده‌اند. ایجاد این کریدور ادعایی باعث قطع دایم مرزهای ایران و ارمنستان می‌شود و به باکو دسترسی بلامانع به جمهوری خودمختار «نخجوان» را خواهد داد.این کریدور همچنین بخشی از یک پروژه حمل‌ونقل بزرگ است که جمهوری باکو را به استانبول و متعاقب آن ترکیه را به آسیای میانه یا آن چه این دو کشور آن را «دنیای تُرک» می‌نامند، متصل می‌کند.این دالان دقیقاً از مرز ایران با ارمنستان عبور می کند و اجرایی شدن آن به معنی حذف ایران از جغرافیای سیاسی (ژئوپلیتیک) قفقاز است.از طرفی این اقدام می‌تواند مقدمه اشغال استان سیونیک ارمنستان هم باشد؛ استانی که دالان زنگزور از آن عبور می‌کند. تمام مرز ایران و ارمنستان در محدوده‌ استان سیونیک قرار دارد و الحاق این استان به جمهوری باکو، به معنای حذف کامل مرز زمینی ایران و ارمنستان خواهد بود.ارمنستان بارها تاکید کرده است که تلاش رئیس جمهور جمهوری آذربایجان برای افتتاح مسیرهای حمل و نقل منطقه‌ای هیچ ارتباطی با مذاکرات و بیانیه‌های امضا شده در این زمینه تا به امروز ندارد و برای ارمنستان پذیرفتنی نیست.به طور کلی مجموع این اقدامات و اظهارات اخیر مقامات آذربایجان در قبال ایران را می توان نشان دهنده جدیت نداشتن برای بهبود مناسبات و همچنین قدم گذاشتن در مسیری تعبیر کرد که با تحریک طرف های خارجی به ویژه صهیونیست ها ممکن است نه فقط به بهبود مناسبات دو کشور نینجامد، بلکه به فهرست اختلافات موجود بین دو کشور نیز بیفزاید.واضح است که جمهوری اسلامی ایران در چارچوب یک سیاست اصولی و منطقی، اهمیت بسیاری برای گسترش همکاری‌ها با کشورهای همسایه از جمله آذربایجان قائل است و بر همین اساس تعاملات سیاسی و امنیتی را با هدف برقراری صلح پایدار و همچنین توسعه روابط اقتصادی با این کشورها ادامه می دهد، اما ایران در عین حال تاکید دارد که هر گونه حضور طرف های خارجی از جمله صهیونیست‌ها در این منطقه تهدیدی علیه صلح و ثبات خواهد بود.

خراسان