نگاهداری: هوش مصنوعی هم شعف‌انگیز و هم دغدغه‌آفرین است

رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس، با بیان اینکه پیامدهای هوش مصنوعی موجب بازآرایی مدل تعامل مردم و حاکمیت می‌شود،گفت: مرکز پژوهش‌های مجلس از سال ۹۶ تا کنون در حال بررسی موضوع هوش مصنوعی و قانون‌گذاری است و در این زمینه چندین گزارش پژوهشی و یک کتاب منتشر کرده است‌.

نشست علمی پیش‌نیازهای قانون‌گذاری بر هوش مصنوعی با حضور رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، جمعی از نمایندگان مجلس و اساتید و صاحب‌نظران این حوزه، در  مجلس‌ شورای اسلامی برگزار شد.

بابک نگاهداری، رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، در این نشست اظهار داشت: مرکز پژوهش‌های مجلس از سال 96 تا کنون در حال بررسی موضوع هوش مصنوعی و قانون‌گذاری است و در این زمینه چندین گزارش پژوهشی و یک کتاب منتشر کرده است‌.

هوش مصنوعی مدل تجارت و سیستم عرضه و تقاضای یک اقتصاد را می‌تواند تغییر دهد

وی با اشاره به تأثیرات هوش مصنوعی در حوزه‌های مختلف حکمرانی، به تشریح این تاثیرات پرداخت و گفت: اگر حکمرانی را از بعد اقتصادی نگاه کنیم، می‌بینیم که هوش مصنوعی مدل تجارت و سیستم عرضه و تقاضای یک اقتصاد را می‌تواند تغییر دهد. در حوزه‌ی اجتماعی نیز این تکنولوژی موجب دگرگونی فضای تبلیغات و ارتباطات مختلف اجتماعی می‌شود. همچنین در حوزه خدمات حقوقی‌، وظایفی چون تنظیم دقیق قراردادها و تشخیص اسناد مختلف می‌تواند توسط هوش مصنوعی انجام شود.

نگاهداری در خصوص تأثیرپذیری سیاست و عرصه بین‌الملل از هوش مصنوعی بیان کرد: امروزه و با ظهور تکنولوژی‌های پیشرفته، در مباحثی مانند نظارت سیاسی و جمع‌سپاری می‌توان از قابلیت‌های هوش مصنوعی استفاده کرد. در عرصه بین المللی نیز هوش مصنوعی می‌تواند دینامیک اقتصاد جهانی را تحت تاثیر قرار دهد و می‌بینیم که در تمامی حوزه‌های حکمرانی، نقش و اثرگذاری هوش مصنوعی دیده می‌شود.

وی افزود: در کنار کاربردهای هوش مصنوعی، با توسعه این تکنولوژی طبیعتا یک سری مخاطرات به وجود می‌آید و این مخاطرات در سه سطح حکمرانان، کاربران و ذی‌نفعان قابل دسته‌بندی است؛ در سطح حکمرانی، هوش مصنوعی موجب بروز یک سری نابرابری‌ها و آسیب‌هایی مانند بیکار شدن برخی افراد شاغل می‌شود و در واقع این پیامدها موجب بازآرایی مدل تعامل مردم و حاکمیت خواهد شد.

نگاهداری ادامه داد: در سطح کاربران، با ظهور هوش مصنوعی چالش‌هایی در حوزه حفاظت از داده‌های خصوصی، اخلاق علمی، سرقت ادبی، مالکیت‌های فکری و معنوی و حفاظت از کودکان و نوجوانان به وجود آمده است که تمام این تهدیدات، نیازمند یک سیاستگذاری مناسب در این فضا هستند. علاوه بر این، ذی‌نفعان، طراحان و توسعه‌دهندگان هوش مصنوعی هم طبیعتا یک سری منافع و دغدغه‌هایی راجع به توسعه این فناوری دارند که باید به آن‌ها نیز توجه شود.

هوش مصنوعی هم شعف‌انگیز و هم دغدغه‌آفرین است

رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس با ذکر این نکته که هوش مصنوعی هم شعف‌انگیز و هم دغدغه‌آفرین است، تصریح کرد : در موضوع هوش مصنوعی نظام حکمرانی ما باید روی 2 مسئله تمرکز کند، نخست این‌که تدابیر لازم برای استفاده بهینه از این فناوری اندیشیده شود و دومین ضرورت، اتخاذ سیاست‌های تنظیم‌‌گری مناسب در این عرصه است تا این مهم بتواند مخاطرات ناشی از توسعه این فناوری را به حداقل برساند.

پیش نیاز قانون‌گذاری در هوش مصنوعی، ساماندهی موضوع داده و حریم خصوصی است

مجتبی توانگر، رئیس کمیته اقتصاد دیجیتال مجلس شورای اسلامی، در این نشست افزود: متاسفانه ما تجربه خوبی از سندنویسی در برنامه‌های توسعه گذشته و همچنین تدوین بودجه نداریم.

وی تصریح کرد: پیش نیاز هرگونه قانون‌گذاری در حوزه هوش مصنوعی، ساماندهی موضوع داده و حریم خصوصی در کشور است و در این زمینه نیز اقداماتی از سال‌های گذشته از طرف دولت و مجلس شورای اسلامی آغاز شده که هنوز به مرحله تصویب و اجرا نرسیده است. همچنین در حوزه داده و هوش مصنوعی علاوه بر دولت و مجلس، نیازمند تسهیل مسیر فعالیت بخش خصوصی نیز هستیم.

با ظهور هوش مصنوعی وارد دوره گسست حیاتی شده‌ایم

کیومرث اشتریان، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، در این نشست با اشاره به تقسیم‌بندی دوران تاریخی بشر اظهار داشت: پس از دوران باستان، قرون وسطی و روشنگری، امروزه با ظهور هوش مصنوعی وارد دوره گسست حیاتی شده‌ایم و در این دوره، ابر انسان به کمک انسان آمده است.

وی با اشاره به موادی از پیش‌نویس برنامه هفتم توسعه تصریح کرد: طرح بحث هوش مصنوعی و الزامات حکمرانی آن در کشور ما با یک تاخیر 30 ساله روبه‌روست و مفهوم هوش مصنوعی از دهه 90 میلادی در دنیا مطرح شده است.

اشتریان هوش مصنوعی را مهم‌تر از سایر تکنولوژی‌های دیگر مانند نانو دانست و گفت: در حوزه هوش مصنوعی، استفاده و بهره‌برداری از داده‌های بومی بسیار بااهمیت است و متاسفانه نگاه حکمرانان به مقوله داده، یک نگاه امنیتی است که حتی در بعضی موارد، به دانشمندان و پژوهشگران خودمان اجازه بهره‌برداری از داده‌های بومی داده نمی‌شود که باید به کمک مجلس، چنین رویه‌هایی اصلاح شود.

وضعیت مناسب ایران در حوزه تولید مقالات در خصوص هوش مصنوعی

آرش خجسته، رئیس دانشگاه علوم پزشکی هوشمند، در این نشست با اشاره به ارتباط میان هوش مصنوعی و علوم پزشکی تصریح کرد: یکی از راهبردهای کلان کشورهای مختلف، کاربرد هوش مصنوعی در حوزه سلامت است و در برخی از حوزه‌های درمانی مانند تشخیص ضایعات پوستی پیشرفت‌های قابل توجهی از کاربرد هوش مصنوعی صورت گرفته.

وی با بررسی وضعیت ایران در این حوزه گفت: در حوزه هوش مصنوعی از حیث تولید مقالات وضعیت مناسبی داریم و در رتبه 15 دنیا و اول منطقه قرار داریم، اما در حوزه کاربردی وضعیت مناسبی نداریم و در رتبه 72 دنیا و 7 منطقه هستیم. همچنین در حوزه جمع‌آوری و نگهداری داده‌های بومی به نسبت سایر کشورها عقب‌تر هستیم و مجبوریم برای انجام تحقیقات، از داده‌های سایر کشورها استفاده کنیم و با این کار، ناخودآگاه داده‌های آن‌ها را برایشان تحلیل می‌کنیم.

خجسته با اشاره به کاربرد و اهمیت داده در حوزه هوش مصنوعی اظهار داشت: لازم است پیش از هر کاری در حوزه هوش مصنوعی، ابتدا در حوزه داده و ارتقای وضعیت داده در کشورمان سیاست‌گذاری‌های لازم از طرف مجلس شورای اسلامی صورت بگیرد.

تاثیر هوش مصنوعی بر قدرت سخت و قدرت نرم کشورها

محمدحسین امیرحسینی، پژوهشگر حوزه هوش مصنوعی در انگلستان که از طریق ارتباط اینترنتی در این نشست حضور داشت، بیان کرد: هوش مصنوعی قدرت سخت و قدرت نرم کشورها را تحت تاثیر قرار می‌دهد و بسیاری از کشورها استراتژی‌های خود را در حوزه هوش مصنوعی در یک بازه بلندمدت 10 ساله تدوین کرده‌اند و بودجه‌های تحقیقاتی زیادی برای توسعه این حوزه در بخش های مختلف حکمرانی هزینه کرده‌اند.

وی گفت: ارتباط تنگاتنگی میان استراتژی کشورها در حوزه هوش مصنوعی با رویکرد آن‌ها در قانون‌گذاری این حوزه وجود دارد و اگر می‌خواهیم برای این بخش قانون‌گذاری کنیم، نخستین گام این است که قوانین فعلی کشور را مورد بررسی قرار دهیم و میزان اثرگذاری آن‌ها را بسنجیم.

پیش‌نیاز قانون‌گذاری در هوش مصنوعی، احصای نظام مسائل است

محمدامین کیخای فرزانه، پژوهشگر حقوق، در این نشست با اشاره به تفاوت‌های میان تقنین برای هوش مصنوعی و هوش مصنوعی برای تقنین، بیان کرد: قانون مجموعه‌ای از بایدها و نبایدهایی است که برای شهروندان تعیین می‌کنیم و موضوع هر قانون‌، یکی از نیازهای مردم است. قانون‌گذاری نیازمند یک مصلحت‌سنجی است و این موارد در خصوص قانون‌گذاری برای هوش مصنوعی نیز صدق می‌کند.

کیخای فرزانه ادامه داد: پیش‌نیاز قانون‌گذاری در حوزه هوش مصنوعی این است که نظام مسائل خودمان را احصا کنیم و اگر این کار صورت نگیرد، قانون‌گذاری ما یک قانون‌گذاری شکننده خواهد بود.

هیچ کشوری نتوانسته چارچوب مشخصی در قالب قانون برای هوش مصنوعی تصویب کند

شقایق حق‌جوی جوانمرد، رئیس مرکز توسعه فناوری‌های راهبردی معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، در این نشست اظهار داشت: زیرساخت‌های قانونی لازم برای تعیین نحوه مواجه ما با هوش مصنوعی، نباید تنها بر روی هوش مصنوعی متمرکز شود و باید در مراحل اولیه، ابتدا بر روی مسائل مهمی مانند حفاظت از داده و مالکیت فکری تمرکز کنیم و باید توجه داشته باشیم که هنوز هیچ کشوری نتوانسته چارچوب مشخصی در قالب یک قانون مصوب و معین برای هوش مصنوعی تصویب کند.

سیدمهدی شریعت‌زاده، مسئول کارگروه هوش مصنوعی ستاد توسعه فناوری‌های اقتصاد دیجیتال و هوشمند‌سازی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، در این نشست با بیان این‌که هوش مصنوعی در اداره آینده کشور نقش پررنگ و مهمی خواهد داشت، به برخی از اقدامات ستاد توسعه فناوری‌های حوزه اقتصاد دیجیتال و هوشمند‌سازی اشاره کرد و گفت:  هم‌اکنون در کشور دو شرکت دانش‌بنیان در زمینه کاربرد هوش مصنوعی در قانون‌گذاری مشغول به فعالیت هستند و اقداماتی همچون طراحی سامانه پیش‌بینی آرا قضات و ثبت جلسات دادگاه‌ها، از جمله فعالیت‌های این شرکت‌ها در حوزه کاربردهای هوش مصنوعی در مباحث حقوقی است.

در پایان این نشست علمی مقرر شد مجموعه‌ی مباحث مطرح شده در این نشست در قالب یک بیانیه سیاستی تنظیم شود و پیشنهادها و راهکارهای صاحب‌نظران این حوزه در اختیار نمایندگان مجلس شورای اسلامی، دولت و سایر نهادهای ذیربط قرار گیرد./خانه ملت