چرایی اصرار آمریکا برای تفاهم به جای توافق

گروه سیاسی فردا: دونالد ترامپ رئیس جمهوری وقت آمریکا در سال ۲۰۱۸ از برجام خارج شد؛ توافقی که قرار بود در یک بازه زمانی طولانی مدت اختلاف بین ایران و غرب را حل و فصل کند اما عمر برجام بعد از سه سال به پایان رسید. بعد از آن خیلی تلاش شد تا این توافق دوباره احیا شود اما سپتامبر 2022 آخرین تلاش ها برای احیا به نتیجه نرسید و به اذعان بسیاری از کارشناسان برجام وارد یک فاز خاموشی بدون بازگشت شد. هرچند هم ایران و هم غرب از این واقعیت مطلع بودند اما به طور رسمی آن را اعلام نکردند تا به یک راهکاری برسند.

ضرورت رسیدن به راهکاری جدید

مدتی است ایران و آمریکا به ضرورت دستیابی به یک راهکار جدید رسیده اند و نشانه های این موضوع از ابتدای اسفندماه سال گذشته مشاهده شد وقتی ایران و آژانس برای رفع اختلافات فنی توافق کردند و ایران و عربستان نیز بالاخره بعد از سالها به از سرگیری روابط دیپلماتیک رضایت دادند. پس از آن بحرین، امارات و مصر نیز از عادی سازی روابط با تهران استقبال کردند که با موافقت تهران همراه بود.

آثار تنش زدایی خیلی زود نمایان شد و نوسانات شدید در بازار ارز جای خود را به ثبات و حتی کاهش محسوس قیمت دلار داد. همکاری های ایران و آژانس به بسته شدن دو 2 موضوع اختلافی مهم منجر شد و تنها یک موضوع اختلافی دیگر باقی مانده است. از طرفی برخی از منابع مالی بلوکه شده ایران آزاد شد.

علت عقب نشینی دولت بایدن از زیاده‌خواهی

از زمان شکست مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا، مقامات آمریکایی و اروپایی به دنبال راه‌هایی برای مهار پیشرفت‌های هسته‌ای تهران بودند بنابراین تمایل برای از سرگیری گفتگوها نشان دهنده افزایش حس فوریت در پایتخت‌های غربی در مورد برنامه ایران بود که پاسخ تهران نیز به تقاضای غرب برای مذاکره کاملا روشن و شفاف بود. محمد اسلامی رئیس سازمان انرژی اتمی ایران گفت «غنی‌سازی با خلوص بالا برای رفع تحریم است».

اما با این وجود اصرار آمریکا برای مذاکره دلیل دیگری داشت؛ بایدن در عرصه سیاسی امریکا موقعیت محکمی ندارد و وضعیتش در انتخابات ریاست جمهوری کاملا متزلزل است بنابراین نیاز دارد که دستاوردی را به افکارعمومی آمریکا عرضه کند تا این دستاورد دستمایه خوبی برای مانورهای تبلیغاتی انتخاباتی اش قرار گیرد. از این رو به دنبال تفاهم با ایران است.

چرا تفاهم؟

کنگره مصوبه ای داشت که هر نوع تصمیم درباره برجام را دولت های آمریکا قبل اجرا باید به کنگره ارجاع بدهند، معنای این مصوبه پایان برجام است. ضمن آنکه اقدام ترامپ نشان داد دولت مستقر آمریکا نمی تواند تعهد بلندمدتی بدهد چون دولت بعد می تواند زیر آن تعهدات بزند.

امروز آمریکا دنبال یک تفاهم نانوشته است تفاهم یکی از 5 ابزار اجرایی است که رئیس جمهور آمریکا دارد تا براساس آن تصمیماتی را در حوزه سیاست خارجی بگیرد بدون آنکه ملزم باشد این تصمیمات را قبل از اجرا جهت تأیید به کنگره بدهد. تفاهم همان توافق نانوشته ای است که طرفین با هم انجام می دهند و تلاش می کنند ملاحظات طرف مقابل را درنظر بگیرند. حشمت الله فلاح پیشه به فردا گفت «قرائن نشان می دهد تفاهم ایران و آمریکا عملا اجرایی شده است چون بخشی از منابع ارزی ایران آزاد شد و ایران بازرسی های بیشتر آژانس را پذیرفته و دوربین ها و ادوات نظارتی آژانس در فردو و نطنز نصب شده است؛ منتها طرفین برای آنکه بهانه دست مخالفان داخلی ندهند سعی می کنند این موضوع را اعلام نکنند.»

حال باید منتظر ماند و دید نتیجه این تفاهم چه خواهد بود و آیا بسترساز شرایطی می شود که یخ تنش ها و اختلافات حجیم بین ایران و آمریکا را آب کند؟