دلارزدایی از اقتصاد جهانی با سرعت خیره‌کننده

رسانه‌های غربی می‌گویند دلارزدایی از اقتصاد جهانی و مبادلات کشورها با سرعتی خیره‌کننده در حال وقوع است.

در این باره وبسایت شبکه سی‌ان‌بی‌سی گزارش داد: درخواست‌‌‌ها مبنی بر بریدن از اتکا به دلار آمریکا برای تجارت در حال افزایش است و کشورهای بیشتری -از برزیل گرفته تا کشورهای جنوب شرق آسیا- خواستار انجام تجارت با ارزهای دیگر به‌‌‌جز دلار آمریکا هستند. «سدریک شهاب»، از «فیچ سولوشنز» گفت: «کشورها با تنوع بخشیدن به ذخایر دارایی خود و تبدیل آن به یک‌نوع سبد چندارزی‌‌‌، شاید بتوانند این فشار را بر بخش‌‌‌های خارجی خود کاهش دهند.» داده‌‌‌های صندوق بین‌المللی پول نشان می‌دهد سهم دلار در ذخایر ارزی بانک‌های مرکزی از بیش از ۷۰‌درصد در سال ۱۹۹۹ به ۵۸ درصد در سال گذشته کاهش یافته است.

چین -که مدت‌‌‌ها جزو دو دارنده‌‌ بزرگ خارجی خزانه‌‌‌داری ایالات‌‌‌متحده بود- به‌‌‌طور پیوسته در حال کاهش دارایی‌‌‌های خود در آخرین داده‌‌‌های وزارت خزانه‌‌‌داری ایالات‌‌‌متحده نشان می‌دهد که چین تا فوریه‌‌ سال‌جاری نزدیک به ۸۴۹میلیارد دلار از خزانه‌‌‌داری ایالات‌‌‌متحده را در اختیار دارد. براساس داده‌‌‌های تاریخی، این کمترین میزان در ۱۲سال گذشته است.

چین تنها کشوری نیست که خواستار دور شدن از دلار آمریکاست. لولا، رئیس‌‌‌جمهور برزیل، در ماه آوریل به پکن سفر کرد و بنا بر گزارش‌‌‌ها خواستار کاهش اتکا به دلار آمریکا در تجارت جهانی شد. تجارت بین برزیل و چین در سال ۲۰۲۲ به ۱۵۰میلیارد دلار رسید که ۱۰‌درصد نسبت به سال گذشته جهش داشت. گفته می‌شود که انور ابراهیم، نخست‌‌‌وزیر مالزی در سفر اخیر خود به چین، پیشنهاد ایجاد «صندوق پولی آسیایی» را برای کاهش اتکا به دلار آمریکا داده است. در اوایل آوریل، رسانه‌‌‌های هندی به‌‌‌طور گسترده‌‌‌ گزارش دادند وزارت امور خارجه اعلام کرده است که هند و مالزی شروع به تسویه‌‌ مبادلات تجاری خود با روپیه هند کرده‌‌‌اند.

تحلیلگران می‌‌‌گویند تغییر پویایی‌‌‌های اقتصاد جهانی باعث به وجود آمدن روندی به نام «دلارزدایی» شده که می‌‌‌تواند به طرق مختلف به نفع اقتصادهای محلی باشد. «مارک تینکر» از ToscaFund هنگ‌‌‌کنگ در اوایل آوریل به CNBC گفت: یکی دیگر از مزیت‌‌‌ها برای کشورهایی که استفاده از دلار را به‌‌‌عنوان ارز میانجی در تجارت دوجانبه کنار می‌‌‌گذارند، «کمک به آنها برای ارتقای زنجیره‌‌ ارزش» است.  تینکر گفت: آنچه باعث تسریع درخواست‌‌‌ها برای دلار‌زدایی شده، تصمیم ایالات‌‌‌متحده برای مسدود کردن ذخایر ارز خارجی روسیه پس از حمله‌‌ مسکو به اوکراین در فوریه‌‌ ۲۰۲۲ بود. براساس گزارش بلومبرگ، یوآن به‌‌‌عنوان پرمعامله‌ترین ارز در روسیه، جایگزین دلار آمریکا شده است. این امر روسیه را مجبور کرد تجارت خود را با ارزهای دیگر انجام داده و طلا را در ذخایر خود افزایش دهد. تینکر گفت: «اکنون متوجه می‌‌‌شوید که اگر با سیاست خارجی ایالات‌‌‌متحده مخالف باشید، با خطر مصادره یا توقیف آن‌‌‌ پول‌‌‌ها مواجه می‌‌‌شوید. باید جایگزینی برای این دارایی‌‌‌ها داشته باشید.» در خاورمیانه، عربستان‌سعودی به‌‌‌عنوان صادرکننده‌‌ بزرگ نفت نشان داده است که برای تجارت با ارزهای دیگر غیر از دلار آمریکا آمادگی دارد.

از سوی دیگر گزارشگر دویچه‌وله آلمان در گزارشی تأکید کرده است: عراق به‌‌‌تازگی معاملات با دلار آمریکا را ممنوع کرده است؛ سعودی‌‌‌ها و اماراتی‌‌‌ها قصد دارند بدون دلار نفت بفروشند و برنامه‌‌‌هایی برای ایجاد ارز کاملا جدید به‌منظور دور زدن دلار وجود دارد. اگر بخواهید دلیل آن را بدانید، نگاهی به جنگ در اوکراین بیندازید. تا همین چند روز پیش هر کس در عراق می‌‌‌خواست یک ماشین یا خانه بخرد دچار شوک بدی می‌‌‌شد. دولت عراق از ممنوعیت انجام معاملات شخصی یا تجاری به دلار آمریکا خبر داد. شهروندان عادی عراق معمولا با دلار خریدهای کلان انجام می‌دهند. به دلیل کاهش مداوم ارزش دینارشان، آنها برای خرید یک ماشین یا خانه به چند کیسه‌‌‌زباله‌‌ بزرگ

پر از اسکناس‌‌‌های کاغذی دینار نیاز دارند.

اوایل سال‌جاری، وزیر دارایی عربستان گفت که کشورش نیز برای فروش نفت با ارزهای مختلف از جمله یورو و یوآن رویکرد «باز»ی دارد. امارات گفت که با استفاده از روپیه هند با این کشور همکاری خواهد کرد. علاوه بر این، چند کشور خاورمیانه -مصر، عربستان، امارات، الجزایر و بحرین- گفته‌‌‌اند که می‌‌‌خواهند به بلوک ژئوپلیتیکی بریکس (برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی) بپیوندند.

روسیه هم گفته که در نشست آتی ژوئن، این ائتلاف درباره‌‌ ایجاد نوع جدیدی از ارز برای تجارت فرامرزی بین اعضا بحث خواهد کرد.

جایگزین‌‌‌ها برای دلار آمریکا به‌‌‌تازگی به سرفصل‌‌‌های نگران‌‌‌کننده‌‌‌ای منجر شده‌اند. نیویورک‌‌‌تایمز در ماه فوریه پرسید: «آیا سلطه‌‌ دلار در معرض تهدید است؟» فایننشال‌تایمز در ماه مارس هشدار داد: «برای دنیای ارزی چندقطبی آماده شوید.» بلومبرگ اواخر ماه گذشته نوشت: «دلار‌زدایی با سرعتی خیره‌‌‌کننده در حال وقوع است.» بلومبرگ گزارش داد که دلار آمریکا اکنون حدود ۵۸‌درصد از ذخایر خارجی رسمی جهان را تشکیل می‌دهد. این در حالی است که در سال ۲۰۰۱ این رقم ۷۳‌درصد بود و در اواخر دهه‌‌ ۷۰ به ۸۵‌درصد رسیده بود.

هرچه بیشتر ایالات‌‌‌متحده از دلار به‌‌‌عنوان سلاح در سیاست خارجی استفاده کند، دشمنانش فعالیت‌‌‌های اقتصادی بین‌المللی خود را بیشتر به‌‌‌سوی سایر ارزها به حرکت درخواهند آورد./کیهان