راهبرد معاصر: رهاورد سفر رئیسی از کشور هزار جزیره

سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور کشورمان دوشنبه گذشته به دعوت رسمی جوکو ویدودو، همتای اندونزیایی خود، به این کشور سفر کرد. اندونزی پرجمعیت‌ترین کشور اسلامی است که 242 میلیون نفر جمعیت دارد و حدود 90 درصد این جمعیت را مسلمانان تشکیل می‌دهند. سفر رئیسی به اندونزی در دو بُعد سیاسی و اقتصادی حائز اهمیت است. 

اراده جدی پیگیری سیاست توسعه روابط با کشورهای اسلامی

دولت سیزدهم رویکرد سیاست خارجی خود را «توسعه روابط با کشورهای همسایه، اسلامی و منطقه» قرار داد. در همین راستا آیت الله رئیسی پیش از سفر به اندونزی، 10 سفر خارجی داشت که تنها دو مورد آن، یعنی سفر به آمریکا و چین، منطقه‌ای یا اسلامی نبود. رئیس جمهور کشورمان پیش تر به تاجیکستان، ترکمنستان، روسیه، قطر، عمان، ازبکستان، آمریکا (شرکت در اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد در شهریور ۱۴۰۱)، قزاقستان، چین و سوریه سفر کرده بود.

اندونزی یازدهمین مقصد سفرهای خارجی رئیسی از آغاز دولت سیزدهم بود. مقصد سفرهای خارجی رئیس جمهور گویای باور دولت به توسعه روابط با کشورهای همسایه، منطقه و اسلامی است. رئیس جمهور کشورمان در نشست خبری مشترک با رئیس جمهور اندونزی ارتباط با کشورهای مسلمان، همسایه و همسو را اولویت سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران عنوان کرد و گفت، گسترش روابط با اندونزی به عنوان یکی از کشورهای مهم و مؤثر در آسیا و جهان که در سازمان‌های مهم منطقه‌ای و بین‌المللی عضویت دارد، برای ایران دارای اهمیت زیادی است.

تقویت شرق‌گرایی در سیاست خارجی

سفر رئیسی به اندونزی نخستین سفر رسمی و اختصاصی رؤسای جمهور ایران از سال ۲۰۰۶ به این کشور بود. در ۱۷ سال گذشته رؤسای جمهور ایران به اندونزی سفر کردند، اما این سفرها برای شرکت در اجلاس‌های منطقه‌ای و بین‌المللی بود. سفر اختصاصی به اندونزی در امتداد متوازن‌سازی سیاست خارجی ایران قرار دارد که بر مبنای توسعه روابط با کشورهای همسایه، منطقه و اسلامی پیگیری می‌شود.

سفر رئیسی به اندونزی به این معناست، تعامل جمهوری اسلامی ایران با شرق تنها به چین و روسیه محدود نمی‌شود، بلکه شامل کشورهای مهم و اثرگذار دیگری نظیر اندونزی نیز هست. سفر به اندونزی چهارمین اقدام مهم دولت سیزدهم در راستای تقویت شرق‌گرایی در سیاست خارجی و به تعبیر رئیس جمهور در راستای سیاست خارجی متوازن بود.

نخستین اقدام در این زمینه پیوستن به سازمان همکاری شانگهای، دومین اقدام سفر به روسیه، سومین اقدام سفر به چین و چهارمین اقدام نیز سفر به اندونزی بود. از 11 مقصد سفر خارجی رئیس جمهور، سه سفر به کشورهای شرق آسیا، هار سفر به آسیای مرکزی، سه سفر به کشورهای عربی منطقه غرب آسیا و یک سفر به آمریکا بود.

خط بطلان بر انزوای سیاسی ایران

سفر رئیسی به اندونزی بیانگر شکست راهبرد غرب به ویژه آمریکا در راستای منزوی سازی ایران است. آمریکا، رژیم صهیونیستی و برخی کشورهای عربی به ویژه در سال گذشته تلاش زیادی انجام دادند تا راهبرد منزوی‌سازی ایران را به بهانه شکست مذاکرات رفع تحریم ها پیگیری کنند. با وجود این، 11 سفر خارجی رئیس دولت سیزدهم و به ویژه سفر به اندونزی خط بطلانی بر انگاره‌سازی دروغین غرب درباره انزوای ایران است.

یکی دیگر از دلایل اهمیت سیاسی سفر رئیسی به اندونزی، وجه حمایتی از فلسطین است. ایران یکی از مهم‌ترین حامیان فلسطین در جهان به شمار می رود و همواره جنایت‌های رژیم صهیونیستی را محکوم و بر حمایت عملی از فلسطین تأکید کرده است. اندونزی نیز ازجمله کشورهای اسلامی است که بر حمایت از فلسطین تأکید و آن را پیگیری می‌کند.

در همین راستا اندونزی که میزبان مسابقات جام جهانی فوتبال زیر 20 سال بود، با حضور تیم رژیم صهیونیستی در کشورش مخالفت کرد. به دنبال این مخالفت، فدراسیون جهانی فوتبال (فیفا) میزبانی مسابقات را از اندونزی گرفت.

ابعاد اقتصادی سفر به اندونزی

سفر رئیسی به اندونزی به لحاظ اقتصادی نیز اهمیت زیادی دارد که این اهمیت ناشی از جایگاه اقتصادی دو کشور است. طبق تحقیقات انجام شده، در ۱۰ سال آینده نیمی از ۱۰ قدرت بزرگ اقتصادی جهان را کشورهای شرق آسیا تشکیل خواهند داد که اندونزی یکی از این کشورهاست.

اندونزی عضو «گروه ۲۰» و یکی از اقتصادهای نوظهور جهان و در دو دهه اخیر رشد حدود پنج درصدی اقتصاد را تجربه کرده است. سازمان همکاری اقتصادی و توسعه برآورد کرد، اقتصاد اندونزی تا سال ۲۰۴۵ به چهارمین اقتصاد جهان تبدیل شود.‌ گرچه اندونزی ۲۲ میلیارد بشکه ذخایر نفتی دارد، اما توسعه اقتصادی این کشور در پرتو درآمدهای نفتی نیست، بلکه اندونزی از معدود کشورهای اسلامی است که صادرات صنعتی و علمی دارد.

جاکارتا کانون فناوری‌های نوین بسیاری است. اندونزی در میان کشورهای جنوب شرق آسیا در حوزه فناوری ماهواره‌ای صاحب رتبه و تنها در چهار سال گذشته ۱۸ ماهواره برای اهداف مختلف به فضا پرتاب کرده است. جمهوری اسلامی ایران به تجربیات و ظرفیت‌های علمی، اقتصادی و فناوری اندونزی نیاز دارد و می‌تواند بازار خوبی برای صادرات اندونزی باشد.

جمهوری اسلامی ایران با وجود تحریم‌های گسترده غرب در حوزه فناوری‌های پزشکی و دارویی و همچنین محصولات فولادی، به توانایی‌های داخلی و بومی خوبی دست یافته است که بازار بزرگ اندونزی می‌تواند خریدار این کالاها باشد. بیش از ۹۵ درصد صادرات ایران به اندونزی در سال ۱۴۰۱ محصولات فولادی و آهنی بود و پنج درصد دیگر شامل خشکبار، سنگ مرمر، مشتقات پتروپالایشگاهی، قیر، مواد شیمیایی، کف‌پوش، دارو، سنگ فیروزه، روی، قطعات هواپیما و دستگاه‌های علائم حیات و تجهیزات پزشکی بودند.

سخنگوی کمیسیون توسعه تجارت خانه صنعت، معدن و تجارت به تازگی اعلام کرد، تجارت غیرنفتی ایران و اندونزی در سال گذشته حدود ۹۶۵ میلیون و ۱۵۹ هزار و ۶۲۶ دلار بوده که ۸۴۶ میلیون و ۵۳۹ هزار و ۶۵۵ دلار صادرات کالای ایرانی به اندونزی و ۱۱۸میلیون و ۶۲۲ هزار و ۹۷۱ دلار واردات ایران از اندونزی بوده است.

 با توجه به ظرفیت‌های بیان شده برای تهران و جاکارتا و همچنین با توجه به اراده جدی مقام های دو کشور برای توسعه روابط، می‌توان انتظار داشت برونداد اصلی سفر آیت الله رئیسی به اندونزی، گسترش همکاری‌های اقتصادی و افزایش حجم تجاری دو کشور باشد. آیت الله رئیسی در نشست مطبوعاتی مشترک با ویدودو از هدف‌گذاری برای رساندن حجم مبادلات تجاری دو کشور به رقم ۲۰ میلیارد دلار خبر داد. در همین راستا، رؤسای جمهور دو کشور برای حذف دلار و انجام مبادلات با ارزهای ملی دو کشور توافق کردند.

در سفر رئیسی به اندونزی مقام‌های دو کشور ۱۱ سند همکاری امضا کردند. تفاهمنامه تجارت ترجیحی، لغو روادید، مبادلات فرهنگی، همکاری نظارتی بر تولید فرآورده‌های دارویی، همکاری در زمینه‌های علمی، فناوری و نوآوری و همکاری دوجانبه در زمینه نفت و گاز ازجمله اسناد همکاری امضا شده میان وزیران امور خارجه، ارتباطات و فناوری اطلاعات، نفت و معاون علمی و فناوری رئیس جمهور و معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت با همتایان اندونزیایی بود که می‌تواند به گسترش روابط اقتصادی دو کشور منجر شود.

بهره سخن

سفر رئیسی به اندونزی یازدهمین سفر خارجی وی در 20 ماهی بود که از عمر دولت سیزدهم می‌گذرد. با توجه به جایگاه اقتصادی، سیاسی و فرهنگی اندونزی در جهان اسلام، سفر وی به جاکارتا را می‌توان ازجمله سفرهای هدفمند در چارچوب سیاست خارجی متوازن و توسعه روابط با کشورهای اسلامی در دولت سیزدهم عنوان کرد.

حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه کشورمان در مقاله‌ای که در روزنامه «جاکارتا پست» منتشر شد، نوشت: جایگاه دو کشور در دو منطقه سوق الجیشی غرب و شرق آسیا، اشتراکات فرهنگی – تمدنی و ظرفیت‌های قابل توجه همکاری در زمینه‌های مختلف در کنار الزامات جدید نظام بین‌الملل، نویدبخش گشایش فصل نوینی از روابط دو کشور بر مبنای احترام و درک متقابل است.

در صورتی که توافق‌های اقتصادی در این سفر اجرایی شود، می‌توان آن را نقطه عطف و فصل نوینی در روابط دو کشور دانست.

منبع: راهبرد معاصر