جام‌جم آنلاین: آیا روابط ایران و مصر احیا می‌شود؟
صف کشورهای عربی از امارات و بحرین تا کویت و حالا مصر برای برقراری رابطه با ایران طولانی شده و این یعنی ظاهرا توافق ایران با عربستان در ماه مارس فقط توافق با یک کشور نبوده است چراکه بعد از ازسرگیری رابطه تهران و ریاض در ۲۳ اسفند سال گذشته کشورهای عربی خلیج‌فارس و شمال‌آفریقا تقریبا مطمئن شدند امنیتی که رژیم‌صهیونیستی به این کشورها فروخته چکی نیست که نقد شود و باید مسیر خود را تغییر دهند.
«فردا نیوز» - حالا ایران در یک سمت به جشن مقاومت در سوریه می‌رود و در سوی دیگر میزبان کشورهای عربی است که خواهان برقراری رابطه با جمهوری اسلامی در دوره نظم نوین منطقه‌ای شده‌اند و این یعنی اتمسفر غرب آسیا به‌آرامی در حال تغییر است.
این فهم برای کشورهای عربی منطقه برآمده از نزدیک‌شدن عربستان به ایران بود و به‌همین‌دلیل هر روز زمزمه برقراری رابطه یک کشور عربی با ایران را می‌شنویم و این‌بار مصر. خبری که دیروز سخنگوی وزارت‌خارجه آن را رد نکرد اما با یک پاسخ دیپلماتیک ترجیح داد آن را فعلا در سایه دیپلماسی نگه‌دارد و درباره میانجیگری عراق بین ایران و مصر این‌طور بگوید که «درباره اصل خبر نظری ندارم اما روابط ایران و مصر در سطح دفاتر حفاظت از منافع فعال است و همواره فعال بوده و تیم دیپلماتیک دو کشور در قاهره و تهران حضور دارند و به انجام فعالیت مشغولند و امکان تبادل پیام و گفت‌وگو از طریق دفاتر برقرار بوده و هیچ مانع و محدودیتی برای این گفت‌وگوها نداشتیم. ایران برای گسترش روابط با کشورهای عربی و اسلامی هیچ محدودیتی ندارد بلکه در اولویت سیاست خارجی ماست و اراده قاهره برای افزایش سطح همکاری‌های دو کشور می‌تواند این مسیر را تسهیل کند.»
توسعه تدریجی رابطه ۲ کشور باستانی
حالا که با عادی‌سازی روابط میان تهران و ریاض، فضای مثبتی در منطقه حاکم است، عراق تلاش دارد یک بار دیگر شانس خود را در ترمیم رابطه ایران و مصر امتحان کند. هرچه باشد احیای این رابطه سخت‌تر از اتصال اتمسفر دو کشور ایران و عربستان که چین آن را به سرانجام رسید، نخواهد بود. آن‌طور که در چند روز گذشته هم منابع خبری عراق اعلام کردند، نمایندگانی از ایران و مصر فروردین‌ماه با یکدیگر در بغداد دیدار کردند و این نشست با حضور نمایندگان ایرانی و مصری در سطح مقامات میان رده امنیتی و دیپلمات بوده که درواقع می‌توان گفت سطح هیأت‌ها اصطلاحا پایین است اما دولت عراق تلاش دارد میانجیگر رابطه تهران و قاهره باشد. به‌ویژه این‌که همزمان با عضویت سوریه در اتحادیه عرب و عادی‌سازی روابط این کشور با کشورهای عربی، منابع دیپلماتیک مصری هم اعلام کردند که تماس‌هایی میان مقامات امنیتی ایران و مصر صورت گرفته و در مورد امکان توسعه تدریجی روابط دو کشور در آینده گفت‌وگو شده است.مصر هم مانند ایران کشوری باستانی و پرداستان و تاریخ کشورش پوشیده از جزئیات خواندنی است. مصر باستان تمدنی در شمال‌شرقی آفریقا در دره رود نیل است که قدمت این کشور هم به ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد برمی‌گردد. در تاریخ معاصر هم مصر با نام رسمی جمهوری عربی مصر، کشوری فراقاره‌ای در آفریقا و آسیاست که بخش بزرگ مصر در شمال‌شرقی آفریقا قرار دارد و شبه‌جزیره سینا هم بخشی از قلمرو این کشور است. مصر که در جنوب دریای مدیترانه و غرب دریای‌سرخ قرار گرفته از غرب با لیبی، از جنوب با سودان و از سوی شبه‌جزیره سینا با اسرائیل و در نوار غزه با فلسطین مرز زمینی دارد.
تاریخ سیاسی تهران و قاهره
مصر رابطه پرفرازونشیبی با ایران را پشت‌سر گذاشته که مرور تاریخ سیاسی بین تهران و قاهره قابل‌تامل است. تابوشکنی مصری‌ها و پیمان صلح انور سادات با اسرائیل در سال ۱۳۵۸ آخرین مصرع یک رابطه دیرینه بین تهران و قاهره شد که حالا به اندازه عمر انقلاب دچار جدایی و فاصله شده. البته رابطه ایران و مصر روزهای خوب هم کم نداشته، مثلا به محض استقلال مصر از استعمار انگلستان در سال ۱۹۲۲ ایران جزو اولین کشورهایی بود که این کشور را به رسمیت شناخت و این شروع یک رابطه بسیار نزدیک بود. حتی بعد از تشکیل اولین پارلمان در مصر، مجلس شورای ملی ایران در سال ۱۳۳۰ شمسی تلگراف تبریکی برای مصری‌ها فرستاد و بعدها هم اولین همسر محمدرضاشاه پهلوی، فوزیه، خواهر ملک‌فاروق شاه مصر بود. محمدرضا در آن دوره یکی از متحدان انور سادات محسوب می‌شد اما دوران طلایی رژیم پهلوی و حکومت مصر تا زمان روی کار آمدن جمال عبدالناصر عمر داشت و این رابطه در سال ۱۳۳۹ به‌طور کامل قطع شد. دلیل آن‌هم نطق آتشین جمال عبدالناصر، رئیس‌جمهور وقت مصر علیه محمدرضا پهلوی بود. در آن دوره عبدالناصر از هم‌پیمانی محمدرضاشاه با اسرائیل گلایه کرد و بعد از اخراج سفیر ایران از مصر تا ۱۰سال این رابطه قطع بود و این وضعیت تیره‌وتار تا سال ۱۳۴۹ ادامه داشت و بعد از آن روابط دوباره حسنه شد. این رابطه برقرار بود تا این‌که سال ۱۳۵۸ دوباره تاریخ تکرار شد اما این بار به‌جای ایران این مصر بود که با اسرائیل دست دوستی داده بود و پیمان مصر با اسرائیل موجب قطع این رابطه سینوسی شد.
حمایت فرعون مصر از صدام
ماجرا از این قرار بود که اردیبهشت سال ۱۳۵۸ و فقط سه ماه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی روابط دیپلماتیک مصر و ایران به‌دلیل اعتراض تهران به قرارداد صلح قاهره ــ تل‌آویو که بعدها به صلح کمپ‌دیوید مشهور شده بود، قطع شد. البته قرارداد کمپ‌دیوید به اخراج قاهره از اتحادیه عرب هم منجر شد و مصر هم برای خروج از بحران حمایت همه‌جانبه‌ای از صدام در جنگ هشت‌ساله را جایگزین کرد و بعد از این فرومایگی دولت مصر در حمایت از یک جانی تمام‌عیار مثل صدام روابط تهران و قاهره کاملا از هم جدا شد و تا امروز در حداقلی‌ترین حالت ممکن باقی ماند. نزدیک به دو دهه بعد از پایان جنگ ایران و عراق، حسنی مبارک، رئیس‌جمهور وقت مصر اعتراف کرد که ۱۸هزار سرباز مصری در کنار بعثی‌ها در مقابل ایران می‌جنگیدند. هرچند به نوشته روزنامه واشنگتن‌پست، بیش از ۳۰هزار نیروی مصری در ارتش عراق همکاری کرده‌اند تا جایی که می‌توان گفت مصر به‌طور کامل در تمام مدت جنگ علیه ایران کنار عراق بود، یعنی هم از لحاظ کمک سیاسی و هم کمک و مشاوره‌های نظامی در سطوح بالا قاهره در جنگ ضدایرانی نقش داشت و عنوان شده که بازپس‌گیری فاو توسط نیروهای عراقی با طراحی مصری‌ها بوده و حتی دولت مصر از همان ابتدا تهدید کرده بود که به‌صورت مستقیم در جنگ دخالت می‌کند.
ملت مصر چگونه ذلیل شد؟
به‌هرحال صلح قاهره با تل‌آویو، کمک مصر به صدام در جنگ هشت‌ساله و قهر مصر علیه ساکنان در محاصره غزه تصویر منفی و نامطلوبی از این کشور در اذهان ما ایرانیان ساخته که البته این تصویر برآمده از سیاست‌های عرب‌گرایی و صهیونیسم‌دوستی این کشور در چارچوب یک مصر مورد علاقه آمریکا بود تا جایی که همزمان با شروع بیداری اسلامی در سال ۱۳۸۹ رهبر انقلاب هم قیام مردم مصر را یک زلزله واقعی خوانده و تأکید کردند که حسنی نامبارک، رئیس‌جمهور مصر با نوکری آمریکا ملت مصر را ذلیل کرد.
به دنبال ایران
البته در این داستان پرماجرای ایران و مصر یک‌بار شبه‌توافقی اتفاق افتاد که البته بی‌نتیجه بود. در سال ۲۰۱۱ با سرنگونی حسنی مبارک اتفاق بسیار ویژه‌ای در روابط دو کشور رخ داد و رئیس‌جمهور وقت کشورمان به مصر سفر کرد. هرچند در آن زمان به نظر می‌رسید که قرار است دوره جدیدی در روابط دو کشور آغاز شود اما با سقوط دولت مرسی و روی کار آمدن یک نظامی از طریق کودتا این رابطه ترمیم نشد اما حالا بعد از عبور ایران از یک بحران پیچیده بین‌المللی که شش ماه کشورمان را درگیر کرد و بعد از توافق مهم ایران و عربستان برخی ناظران بین‌المللی معتقدند ایران می‌تواند سطح نمایندگی خود در مصر را هم در سطح سفیر بالا ببرد و با توجه به شرایط اقتصادی نامناسب مصر این خواسته از طرف قاهره هم دنبال می‌شود. البته تامین امنیت کانال آبراهه سوئز، عبور و مرور امن کشتی‌ها از باب‌المندب که همیشه برای رفتن به کشورهای خاورمیانه موضوع چالش‌برانگیزی بوده هم منوط به ازسرگیری روابط ایران و مصر خواهد بود. از سوی دیگر هم بخشی از بازیابی رابطه مخدوش تهران و قاهره روال طبیعی خود را طی می‌کند و این موضوع به توافق مارس ۲۰۲۳ تهران و ریاض بازمی‌گردد که بسیاری از کشورهای عربی هم‌داستان با عربستان ازجمله مصر را به این جمع‌بندی رساند که با وجود تهدیدهای فزاینده اسرائیل علیه کشورهای عربی باید به سمت ایران جابه‌جا شوند. البته مصر یکی از داوطلبان جدی برخورداری از دانش و فناوری هسته‌ای هم هست و تلاش زیادی هم برای رسیدن به این تکنولوژی مهم کرده اما هربار با مخالفت شدید اسرائیل پا پس کشیده است. بنابراین نزدیک‌شدن مصر به ایران می‌تواند در کاهش این فشارها موثر باشد. / جام جم
دیدگاه تان را بنویسید