ایران در تولید رادیوداروها جزو پیشروهاست /اقتصاد بدون فناوری؛ درآمدزا نیست

برنامه میز اقتصاد شبکه خبر به مناسبت ۲۰ فروردین (سالروز ملی فناوری هسته‌ای) میزبان بهروز کمالوندی، سخنگو و معاون امور بین الملل، حقوقی و مجلس سازمان انرژی اتمی ایران بود.

کمالوندی در این برنامه با تبریک فرارسیدن ۲۰ فروردین، «سالروز ملی فناوری هسته‌ای» به همه تلاشگران عرصه صنعت هسته‌ای کشور، اظهار کرد:‌ معمولا در آستانه سالروز ملی فناوری هسته‌ای، یکی از برنامه‌های سازمان انرژی اتمی ایران نمایش، افتتاح و اطلاع‌رسانی دستاوردهایی است که در  یک سال گذشته داشته است.

چرایی نامگذاری «روز ملی فناوری هسته‌ای»

وی درباره چرایی نامگذاری «روز ملی فناوری هسته‌ای» گفت: از سال ۱۳۸۵ و با توجه به اینکه برای نخستین‌بار در کشور غنی‌سازی به شکل صنعتی انجام شد، ۲۰ فروردین به عنوان «روز ملی فناوری هسته‌ای» نامگذاری شد. هر سال به مناسبت این روز، شاخص‌هایی اعلام می‌شود و مورد بررسی قرار می‌گیرد که مهمترین آن کاربردی بودن محصولات هسته‌ای در زندگی مردم است که بر این پایه شاید بیش از صدها مورد محصول و فناوری توسط واحدهای مختلف صنعت هسته‌ای  جهت ارزیابی فنی معرفی می‌شود. این محصولات بررسی و ممیزی می‌شود که امسال شاهد ۱۵۹ مورد بودیم که درروزهای آتی تعدادی از آن‌ها افتتاح و رونمایی خواهد شد.

سخنگوی سازمان انرژی اتمی در ادامه این برنامه در مورد رادیوداروهای تشخیصی و درمانی بیان کرد: محصولات صنعت هسته‌ای به دو حوزه انرژی و غیرانرژی تقسیم می‌شود. در حوزه انرژی، محصولات شامل تولید برق و نیروگاه‌های اتمی شده و در حوزه غیرانرژی مهمترین موارد را باید رادیوداروها دانست. البته در بخش‌های دیگر نظیر کشاورزی، محیط زیست و صنعتی اقدامات فراوانی انجام شده است.

استفاده از فناوری هسته‌ای در عرصه‌ها و صنایع گوناگون

وی با بیان اینکه شاهد استفاده از فناوری هسته‌ای در عرصه‌ها و صنایع گوناگون هستیم، گفت: از جمله موارد قابل استفاده می‌توان به رادیوداروها برای تشخیص و درمان انواع سرطان اشاره کرد زیرا متاسفانه وضعیت این بیماری در مقایسه با برخی از کشورهای صنعتی در اوج قرار دارد. ما شاهد افزایش تعداد بیماران مبتلا به این بیماری هستیم؛ به‌طوری‌که سال گذشته ۱۳۱ هزار مورد ابتلا به بیماری سرطان را داشته‌ایم و به همین سبب نیازمند تولید رادیودارو و به کارگیری انواع روش‌ها هستیم تا به درمان بیماران مبتلا کمک کنیم.

کمالوندی در ادامه درخصوص رادیوایزوتوپ‌ها و استفاده از فناوری آب سنگین، توضیح داد: یکی از این موارد، کیت غربالگری است که با آن می‌توان حدود ۴۷ بیماری متابولیستی را در بدو تولد تشخیص داد. عاملی که مشخص می‌کند نوزاد در آینده ممکن است به چه بیماری‌هایی مبتلا شود که از روزهای نخست تولد نوزادان می‌توانیم اقدامات پیشگیرانه را انجام دهیم.

وی افزود: این مساله علاوه بر صرفه‌جویی فراوان در هزینه درمان، سبب کاهش خسارات ناشی از آلام و دردهای ناشی از بیماری در آینده نیز می‌شود.

سخنگوی سازمان انرژی اتمی با بیان اینکه هم اکنون در جایگاهی قرار داریم که دیگر تمایلی به صادرات آب سنگین نداریم، اظهار کرد: در بحث مشتقات آب سنگین هم اکنون در جایگاهی هستیم که تمایلی به صادر شدن این محصول نداریم. بیش از این یک لیتر آب سنگین را ۳۵۰ دلار به فروش می‌رساندیم اما هم اکنون بین هزار  تا ۱۲۰۰ دلار است.

وی افزود: هم اکنون این امکان را داریم که دوتره‌های مختلف برای استفاده تحقیقاتی و دارویی تولید کنیم که بعضا چند میلی‌گرم برخی از آن‌ها، هزاران دلار قیمت دارد. هنگامی‌که امکان ایجاد ارزش افزوده ممکن است و می‌توانیم مراکز تحقیقاتی مربوط به این حوزه را ایجاد می‌کنیم، بنابراین تقریبا نیازی به صادرات نیست.

وی ادامه داد: یکی از مواردی که ما را از آن منع می‌کردند، این بود که کارخانه آب سنگین نداشته باشیم. آبی که غنی می‌شود به لحاظ وجود دوتریوم در حوزه‌های مختلف پزشکی و گداخت که انرژی آینده بشریت است، کاربرد دارد. هم اکنون از شکافت اتم استفاده می‌شود اما در ۷۰ یا ۸۰ سال آینده شاید دیگر نیازی به آن نباشد و از گداخت بهره ببریم. در این مسیر آب سنگین و داشتن آن، میسر شدن این مساله را برای ما فراهم می‌کند.

کمالوندی با تاکید بر این موضوع که امکان استفاده از دوتره‌ها نه تنها در حوزه درمانی و تشخیصی بلکه در حوزه صنعتی نیز وجود دارد، گفت: هم اکنون در این حوزه نسبت به سال‌های قبل در وضعیتی قرار داریم که نشان می‌دهد شاهد یک جهش در حوزه فناوری و هم در بخش اقتصادی هستیم.

اقتصاد بدون فناوری؛ درآمدزا نیست

وی خاطرنشان کرد: اقتصاد بدون فناوری نمی‌تواند اقتصادی درآمدزا باشد و حتما لازم است که در فناوری جهش داشته باشیم؛ به عنوان نمونه یک رادیودارویی داریم که همکاران ما نام آن را «پایا» گذاشته‌اند.

معاون سازمان انرژی اتمی ایران با بیان اینکه به تدریج رادیوداروها جایگزین داروهای شیمیایی می‌شوند، گفت: در دنیا بر روی این حوزه تحقیقات در سطوح بالایی در حال انجام است و خوشبختانه ما یکی از بهترین‌ها و پیشرو در این عرصه هستیم.

وی تاکید کرد: باید دانست که آب سنگین تولید ایران یکی از بهترین‌ها در دنیا بوده و حتی در بازه زمانی خاصی آمریکایی‌ها نیز با آنالیزی که انجام دادند به دنبال خرید آن از ما بودند و مدارک آن موجود است که به این مساله اشاره داشته‌اند. به همین خاطر بهترین تولید آب سنگین دنیا را داشتیم و هم اکنون با توجه به اینکه در رده اول دنیا قرار داریم، این محصول ما مشتری دارد.

معاون سازمان انرژی اتمی با تاکید بر اینکه لازم است از آب سنگین همانند نفت، مشتقات زیادی گرفته شود تا تولید ارزش افزوده داشته باشیم، گفت: سال گذشته علاوه بر جوابگویی به نیاز کشور در حوزه آب سنگین، شاهد صادرات حدود ۱۵ میلیون دلار از محصولات آب سنگین بودیم.

وی افزود: البته برنامه سال‌های آینده ما این است که میزان صادرات این محصولات به ۱۰۰ میلیون دلار برسد. در حوزه فناوری‌ها به دنبال این هستیم که یکی از کشورهای پیشرو در حوزه تولید داروهایی مبتنی بر این فناوری باشیم.

وی در ادامه در مورد داروی «پایا» که در تولید آن از ایزوتوپ‌های پایدار استفاده می‌شود، گفت: همان‌طور که گفته شد، هدف از تولید این داروها توسط ایزوتوپ‌ها و ترکیب آن با آب سنگین، انجام همان کاری است که داروهای شیمیایی انجام می‌دهند. این حوزه جدید است و در ورود به این حوزه نه تنها از دنیا عقب ‌نیستیم بلکه جلوتر بوده و پیش قراول هستیم. به همین خاطر حجم تحقیقات در این زمینه به‌شکل تصاعدی افزایش یافته و شاهد ازدیاد تقاضا برای آب سنگین هستیم؛ به نحوی که نمی‌توانیم پاسخگوی تامین میزان مورد نیاز در سطح دنیا که به ما مراجعه دارند، باشیم.

کمالوندی تصریح کرد: وقتی می‌توانیم ارزش چیزی را ارتقا دهیم و سپس آن را صادر کنیم، چرا این اتفاق نیافتد؛ همان‌طور که گفتم شاید در آینده دیگر صادرکننده آب سنگین نباشیم. ما هم اکنون با عمده دانشگاه‌های کشور که در این حوزه فعالیت‌دارند، در ارتباط هستیم و دوتره مورد نیازشان را تامین می‌کنیم و همکاری مناسبی با وزارت بهداشت داریم.

تولید نسل آینده داروهای درمانی بر پایه مشتقات آب سنگین و دوتره‌ها

معاون سازمان انرژی با تاکید بر اینکه نسل آینده داروهای درمانی از مشتقات آب سنگین و دوتره‌ها خواهد بود، گفت: این مسیری است که هر کشوری که بخواهد عقب نماند، لازم است دنبال کند؛ چراکه در صورت عقب ماندن باید بعدها هزینه‌های فراوانی برای تامین آن بدهد.

وی افزود: در تکنولوژی رقابت فراوان و چشمگیر است و به آسانی آن را در اختیار ما قرار نمی‌دهند زیرا این موارد، منبع قدرت هستند و در علم امروز روابط بین‌الملل، برداشت کشورهای قدرتمند این است که اگر کشوری قدرتمند شود، استقلال بیشتر و وابستگی کمتری خواهد داشت و به همین خاطر باید مولفه‌های قدرت از او گرفته شود.

سخنگوی سازمان انرژی اتمی ادامه داد: در این زمینه یکی از مولفه‌های قدرت، فناوری با کاربردهای مختلف در حوزه‌های گوناگون است. همان‌طور که گفته شد یکی از این موارد، رادیوداروها است که حداقل حدود یک میلیون انسان مبتلا به سرطان در کشور وابسته به این تولیدات ما هستند. جالب اینکه تحریم‌ها را هم شامل این حوزه کرده‌اند و این عاملی است که اعتقاد دارم اگر می‌گویند دارو را تحریم نمی‌کنیم، نباید دیگر سراغ آن برویم و به این موضوع بسنده کنیم. آمریکایی‌ها شرکت پارس ایزوتوپ ایران را تحریم کرده‌اند؛ مکاتباتی در سه مرحله با آن‌ها داشتیم که کار این شرکت مشخص است و در پاسخی که به ما دادند، اعلام کردند که این شرکت وابسته به سازمان انرژی اتمی بوده و بنابراین تحریم شده است.

کمالوندی  گفت: این امری طبیعی است که هر شرکتی که در این زمینه کار می‌کند، وابسته به سازمان انرژی اتمی ایران باشد. سه مسیر برای تولید رادیودارو وجود دارد که مسیر عمده آن که ۷۰ درصد مسیر را شامل می‌شود، استفاده از راکتور بوده و این مهم در اختیار شرکت‌های معمولی نیست و دولت‌ها این امکان را در اختیار دارند. این مساله نشان می‌دهد به هر بهانه‌ای به دنبال اعمال تحریم‌ها هستند.

معاون سازمان انرژی اتمی با تاکید بر اینکه نباید اجازه دهیم به آن‌ها وابسته باشیم، گفت: خوشحالیم که بیماران ما از رادیوداروهایی استفاده می‌کنند که به جز مختصری از آن‌ها که وارداتی است، بقیه عمدتا در کشور تولید می شود و متعلق به ایران است.

وی ادامه داد:‌ در گذشته بنزین را تحریم کردند زیرا با این کار فکر می‌کردند با ایجاد سختی و مشقت، مردم را معترض خواهند کرد. به همین خاطر در این حوزه هم این اتفاق را با تحریم دارویی انجام دادند که کاری بسیار غیرانسانی است. ما وظیفه داریم که در دادگاه‌های بین‌المللی لوایحی بدهیم تا چهره آن‌ها مشخص شود.

بهره‌گیری از صنعت هسته‌ای در حوزه‌های کشاورزی و زیست محیطی

سخنگوی سازمان انرژی اتمی با اشاره به بهره‌گیری از صنعت هسته‌ای در حوزه‌های کشاورزی و زیست محیطی گفت: یکی دیگر از حوزه‌های غیرانرژی، بهره‌گیری از فناوری هسته‌ای است که شامل بخش کشاورزی می‌شود و بخش‌های مختلفی دارد. براساس آماری که داریم، یک سوم تا یک چهارم محصولات کشاورزی ما توسط آفات یا در مسیر رسیدن به انبار از بین می‌روند. قطعا با کنترل آفات و افزایش انبارمانی محصولات کشاورزی می‌توانیم ۳۰ تا ۴۰ میلیون تن به میزان تولیدات کشاورزی کمک کنیم.

وی افزود: در این زمینه کارهای فراوانی انجام شده و پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای و شرکت کاربرد پرتوها مشغول فعالیت هستند. بر این اساس قرار است ۱۲ سامانه در بخش‌های مختلف کشور مستقر شود. در حال حاضر یک سامانه وجود دارد اما با توجه به توانایی تولید این سامانه‌ها در داخل کشور تعداد آن‌ها در حال افزایش است.

معاون سازمان انرژی اتمی درباره فعال کردن بخش خصوصی در حوزه محصولات هسته‌ای گفت: با توجه به فناوری‌های مختلفی که تولید شده است، قطعا یکی از کارهایی که باید انجام شود، مشارکت با بخش خصوصی است.

کمالوندی خاطرنشان کرد: فناوری‌ها از دل علم بیرون‌ می‌آیند و تحقیق و توسعه روی آن‌ها انجام می‌شود. در این زمینه از یک سطحی به بعد، باید تحقیقات صنعتی و سپس تجاری شود. وجود این چرخه صنعتی ایجاب می‌کند که شما در یک مقطعی آن را تجاری کنید و اگر تنها خودتان از آن فناوری استفاده کنید، دیگر رقابت‌پذیر نبوده و هزینه‌های آن زیاد می‌شود.

وی در پایان گفت: پس باید تولید به شکل انبوه اتفاق بیافتد تا قابلیت رقابت‌پذیری داشته باشد. این کار در حوزه مسوولیت ما نیست و باید شرکت‌های سرمایه‌گذار به این عرصه ورود کنند؛ به نحوی که ما تکنولوژی را در اختیار آن‌ها بگذاریم و آن‌ها با تولید و ارایه آن به بازار، امکان صادرات این محصولات را فراهم کنند.

ایسنا