حیرت غربگرایان از شورش نفتی و ارزی جهانی علیه آمریکا

روزنامه‌های سازندگی و شرق که معمولاً به خبرهای منفی علیه آمریکا ضریب نمی‌دهند، دیروز به ناچار تیترهای اصلی خود را به دو موضوع مهم فوق‌الذکر اختصاص دادند.

روزنامه شرق در گزارشی نوشت: صف‌آرایی عربستان و روسیه در مقابل بلوک غرب در بازار انرژی خبرساز شده است. حالا نه تنها کشورهای عربی و تولیدکنندگان بزرگ نفت خاورمیانه قراردادهای متعدد انرژی را با چین به امضا رسانده‌اند؛ بلکه در زمینه تولید انرژی هم به صف روسیه پیوسته و با کاهش سقف تولید روزانه تصمیم دارند قیمت نفت را افزایش دهند. صف‌آرایی شرق به مذاق بلوک غرب خوش نیامده؛ چراکه اعضای اتحادیه اروپا با کاهش قیمت نفت، به تازگی توانسته‌اند اقتصاد خود را از شوک جنگ روسیه رهانده و تورم خود را کاهشی کنند و از آن سمت زمستان سخت مورد انتظار را با تکیه بر نیروگاه‌های سوخت فسیلی، پشت سربگذارند. به جز این آمریکا و اروپا از افزایش قیمت نفت و به دنبال آن افزایش درآمدهای روسیه نگران هستند.

اعضای سازمان اوپک با مشارکت تولیدکنندگان بزرگ نفتی غیرعضو اوپک یا اوپک پلاس به طور غیرمنتظره اعلام کردند که تولید نفت خود را روزانه یک میلیون و 160 هزار بشکه دیگر کاهش می‌دهند. این موضوع در حالی رخ داد که آنها در شروع پاییز گذشته هم تصمیم گرفته بودند تولید نفت خود را دو میلیون بشکه کاهش دهند. به این ترتیب تولیدکنندگان اوپک و اوپک پلاس در مجموع تولید روزانه نفت خود را سه میلیون و 660 هزار بشکه کمتر می‌کنند. این میزان چیزی حدود 3/7 درصد از تقاضای جهانی نفت است.

قیمت بالای نفت پس از جنگ روسیه و اوکراین، دو چالش عمده برای کشورهای بلوک غرب ایجاد کرد. اولین چالش این بود که اتحادیه اروپا به عنوان واردکننده بزرگ انرژی، با صعود قیمت نفت و گاز، امنیت پایدار انرژی خود را از دست داده و از نظر رشد اقتصادی و شاخص‌های کلان اقتصاد با مشکل مواجه می‌شد. چنان‌که با جهش قیمت انرژی، نرخ تورم در برخی کشورهای اروپایی مانند انگلیس دورقمی شد و یورونیوز به نقل از مؤسسه ملی آمار آلمان نوشت که نرخ تورم بزرگ‌ترین اقتصاد اتحادیه اروپا، در سال ۲۰۲۲ به 7/9 درصد رسیده است که این رقم رکوردی تاریخی را برای این کشور از زمان تشکیل آلمان پس از جنگ جهانی دوم است.

 چالش دوم این بود که بلوک غرب تمایلی ندارد که با افزایش قیمت انرژی، درآمدهای روسیه افزایش داشته باشد. روسیه یکی از سه تولیدکننده بزرگ نفت و گاز جهان است و پس از حمله به اوکراین از سوی اتحادیه اروپا تحریم شد. همچنین بلوک غرب برای کاهش درآمدهای روسیه توافق کردند که سقف ۶۰ دلاری برای هر بشکه نفت روسیه در نظر بگیرند که البته چین به عنوان بزرگترین واردکننده نفت جهان اعلام کرد که در معامله با روسیه به سقف قیمت 60 دلاری پایبند نخواهد بود.

برخی تحلیلگران بر این باورند که با تحولات اخیر، قیمت نفت ممکن است به بالاتر از 100 دلار برسد. دولت آمریکا عقیده دارد که بالا رفتن قیمت نفت،‌تلاشهایش برای مهار تورم را بی‌اثر می‌کند.

تصمیم اعضای اوپک و اوپک‌پلاس، نشان‌دهنده اعتماد این دو سازمان برخلاف فشار واشنگتن به شرکای خود در خلیج فارس برای تضعیف روابط با روسیه است.

در همین حال روزنامه «سازندگی در تیتر اول خود با عنوان شورش علیه دلار نوشت: شاید سال آینده یا ممکن است دو سال بعد یا احتمالا پنج سال بعـد، یوآن جای دلار را در مبادلات جهانی بگیرد. حتی اگر این اتفاق نیفتد باید بپذیریم در حال حاضر دلار دیگر جایگاه قبلی خود را در مبادلات جهانی ندارد. روسیه و چین سخت تلاش می‌کنند که دلار را از مبادلات خود با دیگر کشـورها حذف کنند. ایران که سالهاست چنین آرمانی در سر دارد اما جالب است که برزیل، عراق، عربستان، سریلانکا و پاکستان هم به کشورهای طغیانگر علیه سلطه دلار پیوسته‌اند.

چینی‌ها در تلاشند تا یوآن را به ارزی قدرتمند تبدیل کنند و در این راه، کشورها را تشویق به کنار گذاشتن دلار می‌کنند. اکنون یوآن جای دلار آمریکا را به عنوان بیشترین ارز مبادله‌ای در روسیه گرفته است. در همین زمینه دولت‌های چین و برزیل هم اخیرا تصمیم گرفته‌اند، دلار را کنار بگذارند.

چین همچنین دلار را در تعاملات بازرگانی دوجانبه با پاکستان و چندین کشور دیگر حذف کرده است. اتحادیه آسه آن نیز قصد دارد برای در امان ماندن از تنش‌های ژئوپلیتیک دلار، یورو، ین و پوند انگلیس را از مبادلات تجاری خـود حذف کند.

همچنین براساس بیانیه‌ای که بانک مرکزی عراق صادر کرده، دلار از مبادلات تجاری این کشور حذف خواهد شـد.

خزانه‌داری آمریکا و بانک فدرال رزرو نیویورک در سال گذشته میلادی کنترل‌های سخت‌گیرانه‌تری بر معاملات بین‌المللی بانک‌های عراق اعمال و آنها را مجبور کردند از معیارهای سیستم جهانی سوئیفت برای دسترسی به ذخایر خارجی خود تبعیت کنند. هدف از این اقدام مهار پولشویی و انتقال غیرقانونی دلار به ایران و سایر کشورهای تحت تحریم آمریکا اعلام شد. بسیاری از کشورهای کمتر توسعه یافتـه دنیا از زمان آغـاز جنگ اوکراین، روند دور شـدن از دلار آمریکا را در تجارت دوجانبه با چین در پیش گرفته‌اند و بسیاری هم ترجیح می‌دهند در شرایطی که سلطه دلار آمریکا رو به کاهش است، ذخایر یوآن خود را تقویت کنند.

در نشست اخیر سازمان شانگهای که در شهریور ماه گذشته در ازبکستان برگزار شد، یکی از برنامه‌های اصلی، توافق برای توسعه تجارت با ارزهای محلی میان کشورهای عضو بود. موضوعی که با توجه به تحریم‌های روسیه و نیز استراتژی انرژی هند برای خرید نفت از تهران و مسکو برای این کشور نیز جذابیت‌های خاص خود را دارد./کیهان