آغاز نظم غیرامریکایی در غرب آسیا
رسانه‌های جهان در اشاره به توافق ایران و عربستان برای از سرگیری روابط، یک فصل مشترک را مدنظر قرار دادند و آن غیبت واشنگتن در نهایی شدن این توافق بود که نشانه‌ای روشن از شکل‌گیری تحولات جدید در غرب آسیاست. این توافق اگرچه نافی تداوم ارتباط نزدیک میان پکن و ریاض نخواهد بود، اما قطعاً طبق آنچه هم مقامات صهیونیست و هم رسانه‌های امریکایی به آن اذعان دارند، فصل جدیدی از ترتیبات را در منطقه رقم می‌زند که نقش ایالات متحده در آن کمرنگ خواهد بود.
خبری که روز جمعه در صدر رسانه‌های جهان منتشر شد و به توافق میان تهران و ریاض به میانجیگری پکن اشاره داشت، نه تنها نشانی از برون‌رفت از بن‌بست در روابط ایران و عربستان بود بلکه فصل جدیدی از مناسبات در منطقه غرب آسیا را رقم زد. مقامات جهانی یکی پس از دیگری به این توافق واکنش نشان دادند. جو بایدن، رئیس‌جمهور امریکا روز جمعه به خبرنگاران پاسخی داد که باعث شد برخی از خبرنگاران تصور کنند، او سؤال خبرنگار را درست نشنیده است. رئیس‌جمهور امریکا واکنش خود را در این جمله خلاصه کرد: «رابطه بهتر بین اسرائیل و همسایگانش برای همه بهتر است.» همان روز، یک سخنگوی کاخ سفید، موضع‌گیری واضح‌تری داشت: «ما از هرگونه تلاش برای کمک به پایان جنگ در یمن و کاهش تنش‌ها در خاورمیانه استقبال می‌کنیم.»وی تصریح کرد: «کاهش تنش‌ها و دیپلماسی به همراه بازدارندگی ستون‌های اصلی سیاستی هستند که جو بایدن به آن اشاره کرده است.»مقامات ارشد امریکایی ترجیح دادند که با رویکردی محافظه‌کارانه با این موضوع که به طور مستقیم جایگاه آن‌ها را در منطقه زیر سؤال می‌برد، مواجه شوند، اما دیگران مستقیم به وضعیت موجود اشاره کردند. مارک دابوویتز، مدیر لابی صهیونیستی اف. دی. دی در توئیتر نوشت: «احیای روابط ایران و سعودی در نتیجه میانجیگری چین، باخت، باخت، باخت برای منافع امریکاست. این نشان می‌دهد، سعودی‌ها به حمایت واشنگتن اعتمادی ندارند و ایران، فرصت را برای دور کردن متحدان امریکا و پایان دادن به انزوای بین‌المللی‌اش فراهم می‌بیند و اینکه چین دارد به بازیگر اصلی سیاست خاورمیانه تبدیل می‌شود.» بیل هگرتی، نماینده ایالت تنسی در سنای امریکا در توئیتر این توافق را نشانه افول امریکا خواند و نوشت: «زمانی وجود داشت که ایالات متحده کشوری در جهان بود که نمی‌شد آن را نادیده گرفت، اما مدیریت اغلب ناکارآمد جو بایدن، رئیس‌جمهور در امور بین‌المللی، آن را از بین برد. بایدن به چین کمونیست اجازه داد تبدیل به یک قدرت میانجیگر جدید در خاورمیانه شود. این افول امریکا در دوران بایدن است.»
البته از هم‌اکنون می‌توان پیش‌بینی کرد که روابط امریکا و عربستان همچنان گرم خواهد ماند، ولی مدیریت چین در مناسبات ایران و عربستان نشانه شروع چینش ترتیباتی جدید در خاورمیانه است که امریکا در این ترتیبات نقش مسلط و برجسته بعد از ۱۹۷۱ را نخواهد داشت. سخنان وانگ‌یی، مدیر دفتر کمیسیون امور خارجی کمیته مرکزی حزب کمونیست چین، به نوعی ناظر این دیدگاه است. او توافق اخیر را پیروزی گفتگو و پیروزی صلح در دنیای پرتلاطم دانست و افزود: «خاورمیانه متعلق به مردم خاورمیانه است و سرنوشت آن باید در دست مردم خاورمیانه باشد». او همچنین گفت که کشور‌های منطقه با روحیه استقلال، تقویت همبستگی و همکاری عمل خواهند کرد و برای ساختن خاورمیانه صلح‌آمیزتر، باثبات‌تر و مرفه‌تر دست در دست هم خواهند داد.
ضربه‌ای به منافع امریکا در خاورمیانه
رویترز در گزارشی به این موضوع پرداخت و با غافلگیرکننده دانستن توافق میان ایران و عربستان، نوشت امریکا و چین به طور فزاینده‌ای برای نفوذ در بخش‌هایی از جهان دور از مرز‌های خود رقابت می‌کنند. بنابر اظهارات جفری فلتمن یکی از مقامات ارشد امریکا، نقش چین، مهم‌ترین جنبه این توافق است. فلتمن که با اندیشکده بروکینگز همکاری دارد، تصریح کرد: «چنین اقدامی احتمالاً به عنوان یک سیلی به دولت بایدن و به عنوان مدرکی مبنی بر اینکه چین قدرت رو به رشد است، تعبیر خواهد شد.»روزنامه امریکایی نیویورک‌تایمز در تحلیل این توافق نوشت: «احیای روابط ایران و عربستان در نتیجه میانجیگری چین، ضرری بزرگ و آسیبی دوچندان به منافع امریکاست. اعلام از سرگیری روابط ایران و عربستان سعودی می‌تواند به احیای نظم بزرگی در خاورمیانه منجر شود.» نیویورک‌تایمز این نزدیکی روابط را به عنوان «نمادی از یک چالش ژئوپلیتیکی برای ایالات متحده و یک پیروزی برای چین» دانست. واشنگتن‌پست، میانجیگری موفقیت آمیز چین برای تنش‌زدایی بین ایران و عربستان سعودی را از این جنبه مورد توجه قرار داد: «امضای توافقنامه در پکن که دولت جو بایدن آن را تهدید شماره یک ژئواستراتژیک خود می‌داند نشان‌دهنده آخرین تلاش‌های شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین برای حضور سیاسی پررنگ‌تر در خاورمیانه است.» واکنش روزنامه چاینادیلی نیز حائز اهمیت است. بنابر گزارش چاینادیلی، چین به دنبال رقابت با امریکا نیست، اما در رقابت برای صلح، گوی سبقت را از امریکا ربوده است. درحالی که چین برای جهان صلح به ارمغان می‌آورد، امریکا به دنبال جنگ‌افروزی است. چاینادیلی نوشت: «تفاوت اساسی امریکا و چین در این است که چین به امنیت و صلح برای همگان اهمیت می‌دهد در حالی که امریکا تنها به دنبال هژمونی و منافع خود در رایزنی برای صنعت پیچیده نظامی‌اش است.»
تأثیر بر تل‌آویو
تحلیلگران معتقدند توافق عربستان سعودی و ایران، تلاش‌های چندین ساله رژیم صهیونیستی در زمینه ائتلاف‌سازی علیه جمهوری اسلامی ایران را به شکست کشاند. دو نخست‌وزیر قبلی یعنی یائیر لاپید و نفتالی بنت پیش‌تر به نتانیاهو تاختند. لاپید با انتقاد از سیاست‌های نتانیاهو گفت: «با این توافق دیوار منطقه‌ای را که علیه ایران ساختیم ویران شد و توافق تهران و ریاض خطری برای سیاست خارجی اسرائیل است.» بنت هم گفت که این توافق شکستی مفتضحانه برای کابینه نتانیاهو است. یک مقام بلندپایه در کابینه نتانیاهو ساکت نماند و این وضعیت را به این دو نفر گره زد و گفت: «توافق عربستان و ایران با روی کار آمدن کابینه بنت - لاپید و به دلیل ضعف اسرائیل و امریکا آغاز شد.»بگو مگو میان صهیونیست‌ها با پاسخ دفتر لاپید ادامه یافت: «این اظهارات توهم است، زیرا در زمان کابینه ما توافقنامه هوایی با عربستان (پرواز هواپیما‌های رژیم اسرائیل بر فراز آسمان عربستان) و یک توافق امنیتی سه‌جانبه با عربستان و مصر امضا شد.»دفتر لاپید اضافه کرد: «زمانی که افراطی‌ترین کابینه اسرائیل تشکیل شد، همه چیز متوقف و برای سعودی‌ها مشخص شد که نتانیاهو ضعیف است و امریکایی‌ها از گوش کردن به حرف او دست برداشتند و احتمالاً ذهن نتانیاهو دچار تشویش شده است.»
منبع: روزنامه جوان
دیدگاه تان را بنویسید