فرستاده دوحه با یک پیام

 فرستاده قطر با پیامی از سوی ایالات متحده و کشورهای طرف برجام به تهران سفر کرد. این خبری بود که «محمد بن عبدالرحمن آل ثانی»، وزیر امور خارجه قطر روز گذشته در جریان نشست خبری خود با حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه اعلام کرد. این مقام عالی‌رتبه قطر در سفری ناگهانی به تهران آمد تا پیامی را که کشورهای غربی درباره مذاکرات رفع تحریم‌ها تحویل دوحه داده بودند، به مسئولان ایرانی تحویل دهد. وزیر خارجه قطر پس از اعلام این خبر همه طرف‌ها را برای بازگشت به برجام دعوت و تصریح کرد که اکنون فرصت مناسبی فراهم شده تا مشکلات جاری درباره توافق هسته‌ای حل و شرایط مناسبی برای بازگشت به توافق حاصل شود. «محمد بن عبدالرحمن آل ثانی» در توضیح بیشتر درباره اینکه پیام از سوی چه کشورهایی به ایران منتقل شده است، افزود: «این پیام‌ها از سوی طرف‌های متعدد و مختلف در مورد موضوعات مختلف بود. امریکایی‌ها نیز یک سری پیام به ما داده‌اند تا آن را به ایران منتقل کنیم، در خصوص موضوعی که مرتبط و در رابطه با توافق است و شاید به صورت مستقیم با این موضوع مرتبط نباشد». وزیر خارجه قطر با یادآوری اینکه شرایط هفته‌ها و ماه‌های گذشته، شرایط مناسب و مثبتی نبود، تأکید کرد که کشورش تلاش خواهد کرد که اوضاع آرام‌تر و سوءتفاهمات برطرف تا آمادگی برای حصول توافق فراهم شود. وزیر امور خارجه ایران نیز در جریان این نشست خبری با تأیید دریافت پیام امریکایی‌ها و دیگر طرف‌های مذاکرات به نقش غیرسازنده غرب علیه ایران در اغتشاشات اخیر اشاره کرد و افزود: «در گفت‌وگوها با وزیر خارجه قطر نقش غیرسازنده و اقدامات مداخله‌آمیز امریکا و سه کشور اروپایی در اغتشاشات اخیر در ایران مورد بحث قرار گرفت ولی در خصوص تلاش‌های قطر و انتقال پیام‌ها در حل مسأله گفت‌و‌گو برای لغو تحریم‌ها از هرگونه ابتکار عملی که توسط دوستان ما در قطر در دستورکار قرار گرفته استقبال می‌کنیم».

2 شکست پی‌در‌پی

سفر وزیر امور خارجه قطر به ایران که همراه با تسلیم پیامی درباره مذاکرات برجام صورت گرفت، پس از بروز 2 واقعه مرتبط رخ داده است: ابتدا شکست غرب در پروژه مهندسی اغتشاشات در ایران و دیگری بی‌نتیجه ماندن ایده «توافق موقت» که پیش‌تر نیز به فراخور تحولات وقت از سوی کشورهای طرف مقابل روی میز قرار گرفته بود.

ارسال پیام اخیر به تهران تنها چند روز پس از آن صورت گرفته است که «ند پرایس»، سخنگوی وزارت امور خارجه امریکا آخرین مواضع اعلامی کشورش درباره مذاکرات را بازتاب داد و مدعی شد که احیای توافق هسته‌ای در دستور کار دولت «بایدن» نیست. اما به نظر می‌رسید که این مواضع تنها در قالب بازی تاریخ مصرف گذشته واشنگتن برای به دست آوردن امتیازات حداکثری معنا پیدا می‌کرد. گرچه بهانه این بازی هم به واسطه بروز اغتشاشات و به اجرا درآمدن طرح‌های تجزیه طلبانه علیه ایران به دست آمد اما به نظر می‌رسد برای پی بردن به حقیقت این‌موضع گیری‌های متناقض باید کمی عقب‌تر رفت؛ زمانی که ایران تا اواخر سال گذشته به‌واسطه یک ابتکار عمل هوشمندانه روند گفت‌و‌گوهای رفع تحریم‌ها را به نقطه‌ای رسانده بود که پیشنهاداتش به استثنای امریکا مورد پذیرش همه کشورهای طرف مذاکره از جمله تروئیکای اروپایی قرار گرفته و مقام‌های واشنگتن را به تصمیم‌گیری هرچه سریع‌تر پیرامون ایده‌های تأیید شده روی میز ناگزیر کرده بود. اما در پی بروز اغتشاشات داخلی در ایران که تحت هدایت اقلیت اپوزیسیون و گروهک‌های منافق و برانداز شکل گرفت و توسعه پیدا کرد، مسئولان امریکایی فرصت را غنیمت شمردند تا اذهان جامعه جهانی را منحرف کرده و توجه خود را به جای تصمیم‌گیری درباره مذاکرات، متوجه آشوب‌های داخلی ایران نمایند. این چنین بود که این امر ایالات متحده را به ادامه سناریوی فشار حداکثری ترغیب کرد تا به تصور خود امتیازاتی را که در ادوار پیشین مذاکرات حاصل نکرده بودند، به دست آورد. علاوه بر این، تدبیر تهران برای ممانعت از پذیرش یک ایده قدیمی یعنی «توافق موقت» شکست دیگری را برای امریکا در هدایت مذاکرات به سمت و سوی مطلوب این کشور رقم زد.

ضرورت رجوع به دیپلماسی

بنابراین ارسال پیام به تهران آن‌هم در حالی که حامل این خبر، آن را رسانه‌ای می‌کند، نمی‌تواند مفهومی جز قرار گرفتن واشنگتن در تنگنا و دریافت ضرورت رجوع به دیپلماسی با تهران داشته باشد. خاصه آنکه ایران با یافتن راه‌های دور زدن تحریم‌ها، سطح فروش نفت خود را در بالاترین حجم و کمترین هزینه نگه داشته، روند فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای خود را در بالاترین سطح به جریان انداخته و با اتکا به سیاست توسعه مناسبات اقتصادی در منطقه، خود را در موقعیتی قرار داده است که حاضر به کمترین عقب‌نشینی در قبال زیاده‌خواهی‌های امریکا در روند مذاکرات نیست. همین‌ها کافی است تا تنها 3 روز بعد از آنکه مقام‌های امریکایی از تریبون‌های مختلف، خود را نسبت به وضعیت مذاکرات بی‌تفاوت نشان دهند، شاهد سفر ناگهانی وزیر خارجه قطر به تهران باشیم تا از ارسال پیام برای گره‌گشایی از گفت‌و‌گوهای رفع تحریم‌ها خبر دهد؛ سفری که این فرصت را برای وزیر امور خارجه ایران فراهم کرد تا نسبت به رویکردی که کشورهای غربی به رهبری ایالات متحده در هفته‌ها و ماه‌های اخیر در پیش گرفته‌اند، انتقاد کند و در عین حال بر این رویکرد اصولی جمهوری اسلامی پای فشرد که هوشیارانه از هرگونه ابتکار عملی برای رفع اختلافات جاری استقبال خواهد کرد.

روزنامه ایران