طرح 2020 برای مجلس جایگاه نظارتی ندارد

در نشست کمیته آسیب‌های اجتماعی کمیسیون اجتماعی از نبود فرماندهی واحد و تلاش‌ اندک دستگاه‌ها برای مدیریت حاشیه‌نشینی انتقاد و مطرح شد که سند ملی توانمندسازی سکونتگاه‌های غیررسمی نهایی شده و در نوبت تصویب نهایی در کمیسیون زیربنایی قرار دارد و به زودی در دستور صحن دولت قرار خواهد گرفت و تا فرصت برنامه هفتم از دست نرفته باید دغدغه ها و مشکلات حاشیه نشینی را در آن پیش بینی و لحاظ کرد

نشست کمیته آسیب‌های اجتماعی کمیسیون اجتماعی امروز به منظور بررسی عملکرد دستگاه‌ها در مورد حاشیه نشینی و سکونتگاه‌های غیررسمی برگزار شد.

فاطمه قاسم پور رئیس کمیته آسیب‌های اجتماعی کمیسیون اجتماعی مجلس با اشاره به اینکه به مسئله حاشیه‌نشینی در برنامه ششم توسعه توجه شده است گفت: در مورد مسئله بودن و ضرورت پرداختن به حاشیه نشینی همه اتفاق نظر داریم  و با توجه به مهاجرت‌ها، حاشیه‌نشینی بحث و مسئله جدی است البته الگوهایی در مورد مواجهه با حاشیه نشینی مثل الگوی مدیریت  2020 و دفاتر تسهیل‌گری وزارت کشور  و اقدامات  ستاد بازآفرینی از حیث کالبدی انجام می‌شود اما مسئله همچنان باقی مانده و الگوها منجر به کاهش مسئله نشده بنابراین در برنامه هفتم توسعه به سمت کاهش این مساله گام برداریم.

وی ادامه داد: تلاش‌های دستگاه‌ها برای مدیریت حاشیه‌نشینی ناکافی بوده و شاهد حل این معضل نیستیم البته در این جلسه  به دنبال قصور و تقصیر نیستیم بلکه می خواهیم موانع و چالش ها شناسایی شود, در قانون بودجه ۱۴۰۱ در مورد مشکلات مالکیت سکونتگاه‌های غیررسمی تدابیری اتخاذ شده است.

طرح 2020 برای مجلس جایگاه نظارتی ندارد/ نمی توان برای آن بودجه‌ای در نظر گرفت

نماینده مردم تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس در مجلس شورای اسلامی گفت: طرح 2020 برای مجلس جایگاه نظارتی ندارد و مجلس نمی‌تواند برای آن بودجه‌ای در نظر بگیرد و در مورد نقش بهزیستی در آسیب‌های اجتماعی و حاشیه‌نشینی مجلس توجه خواهد کرد؛ نیاز است دستگاه های ذیربط گزارش‌هایی را به ما ارائه کنند تا در برنامه ششم و بودجه بتوان آنها را لحاظ کرد.

قاسم‌پور یادآور شد: ما نباید به وجود مسائل  عادت کنیم بلکه باید دنبال راهگشایی برای رفع مساله باشیم.

محمد آئینی مدیرعامل بازآفرینی شهری در ادامه این نشست افزود: بحث امروز ما در مورد موضوع اجتماعی و فرهنگی حاشیه نشینی است و موضوع بحث فرسوده و تاریخی نیست و سازمان اجتماعی هم متولی آسیب های اجتماعی است نه حاشیه نشینی؛  اساسا برای موضوع  یک ستاد شکل گرفته است که همان ستاد بازآفرینی شهری است، در ستاد ملی 13 وزیر، 4 معاونت ریاست جمهوری و در مجموع 32 دستگاه عضو هستند، در برخی محلات  کار زیادی صورت گرفته  و زمان آن رسیده که اسم غیررسمی را از برخی از آن ها برداریم.

سیل مهاجرت از زاگرس به سمت مرکز

وی ادامه داد: سیل مهاجرت را از زاگرس به سمت مرکز کشور داریم و باید مسئله سرمایه گذاری را در مناطق مختلف کشور حل کرد و اگر شغل واقعی را به روستاها ببریم مهاجرت برعکس خواهد شد و نیاز است کمیسیون اجتماعی در این رابطه صدای ما باشد؛ ستاد بازآفرینی به عنوان مرجع رسمی است و توانسته دستگاه ها را پای کار بیاورد و تاکنون عملکردش مناسب بوده، ما سامانه ای را راه اندازی کردیم که اقدامات کالبدی و غیرکالبدی در آن مشخص بوده و لازم است  خدمات بهداشتی به حاشیه نشینان داده شود البته آموزش های شغلی و اشتغال آن ها مهم است و تاکنون 30 هزار نفر را آموزش دادیم. سند ملی توانمندسازی سکونتگاه‌های غیررسمی نهایی شده و در نوبت تصویب نهایی در کمیسیون زیربنایی دولت قرار دارد و به زودی در دستور صحن دولت قرار خواهد گرفت و تا فرصت برنامه هفتم از دست نرفته باید دغدغه ها و مشکلات را در آن پیش بینی و لحاظ کنیم.

کارشناس مرکز پژوهش‌های مجلس هم با بیان اینکه چالش های حاشیه ‌نشینی زیاد است در ادامه گفت: در مورد طرح دفاتر تسهیل‌گری و مابقی الگوها اولین چالش در حاشیه‌نشینی بی‌دقتی در مفاهیم است اینکه حاشیه‌نشینی از نظر اجتماعی و کالبدی چه معنی دارد را باید در اصلاحات به صورت دقیق به کار برد. البته بحث الگو و برنامه مشخص بلندمدت و پایا است که باید مورد توجه قرار گیرد و با تغییر دولت‌ها بتوان الگو را ادامه داد؛ الگوها بلندمدت و پایا نیستند و ابتر مانده و اعتماد را از بین می‌برد. بحث ساز و کارهای جلب مشارکت ذینفعان نیز امری مهم است و باید مردم محلی را در ساماندهی سکونت‌های غیررسمی ترغیب کرد.

وی ادامه داد: مشارکت نباید به ساز و کارهای مالی تقلیل داده شود و کالبدی دیدن قضیه مهم است البته باید به ناپایداری و نوسان در رویکردها نیز توجه کرد؛ فقدان الگو و برنامه و عدم تعهد نهادی نیز یکی از چالش‌ها است، در این رابطه نهادها ناهماهنگ بوده و در مورد الگوها هماهنگی وجود ندارد و باید شبکه ارتباطی بین دفاتر تسهیل‌گری باشد و رویکردمان هم افزایی بوده و به همدیگر کمک کنیم البته بحث بی‌توجهی و غفلت از نقاط مبدأ هم یکی از مشکلات است و کیفیت احکام پیشنهادی در برنامه ششم ایده‌آلی و غیرواقع، واقع‌بینانه بوده و اینکه سالانه حاشیه‌نشینی 10 درصد کاهش پیدا کند، امری ناممکن  است؛ پروژه محوری به جای برنامه‌محوری هم از جمله مشکلات است که کارشناسان از نظر اجتماعی به آن نقد وارد می‌کنند. شوراها و ستادهای هماهنگ کننده برای این مساله نتوانستند کارایی لازم را داشته باشند و سند ملی توانمندسازی در دولت معطل مانده و نهایی نشده است؛ چه زمانی قرار است این سند نهایی شود؟

کارشناس دیگری از مرکز پژوهش‌های مجلس در ادامه نشست گفت: بر اساس گزارش سازمان امور اجتماعی در سال 1401 ، 8 تا 12 میلیون نفر ساکن سکونتگاه‌های غیررسمی بوده و می‌طلبد مطالعات در این رابطه به روز باشد؛ اینکه سکونت‌گاه ها شناسایی شده‌اند و قرار است یکسری برنامه‌های اقدام داشته باشیم اما سکونتگاه‌ها به صورت پراکنده است و نمی‌توان به آنها نگاه محله‌محور داشته باشیم؛ آمارهای شرکت بازآفرینی تجمیعی بوده و در حالی که حاشیه نشینان مسکن ایمن و پایدار ندارند، توجه به جاده‌سازی و قیرگونی در این مناطق درست نیست و در واقع اولویت‌ها به درستی تشخیص داده نشده است.

حیدرایی از سازمان بهزیستی در این نشست گفت: 250 پایگاه خدمات اجتماعی در کشور داریم که ارائه خدمات به افراد دارای مشکل و توانمندسازی را انجام می‌دادند و با شناسایی از طریق بازآفرینی و اطلاعات اورژانس اجتماعی سرشماری خانه به خانه را انجام می‌دادیم و همه فعالیت‌ها با استفاده از ظرفیت محلی انجام شد و با استفاده از معتمدان محلی افراد را شناسایی و توانمندسازی را انجام می دادیم و متأسفانه بر اساس رویکرد ابتدایی سال 1401 پایگاه‌ها به مراکز مثبت زندگی محول شد که رویکرد موثری نبود و با تغییر رییس سازمان بهزیستی پایگاه‌ها را مجددا احیا کردیم و روی اعتبارات طرح 2020 حساب کردیم و در محلات پرآسیب مستقر و در 151 محله 20 میلیارد تومان تزریق شد البته روی 50 محله مستقر شدیم و قرار است بر 100 محله دیگر نیز تمرکز کنیم؛ کمبود فضا یکی از مشکلات ما بوده و امکانات دولتی ما محدود است بنابراین نیاز است در رابطه با کمبود فضا در بودجه 1402 توجه شود و چنانچه به این موضوع توجهی نشود کار متوقف خواهد شد البته با کمبود نیروی انسانی نیز مواجه هستیم و می‌توان نیروها را از طریق اورژانس تأمین کنیم اما از نظر اعتباری می طلبد در بودجه سنواتی لحاظ شود.

در ادامه نشست ذکایی مدیرکل پیشگیری سازمان بهزیستی یادآور شد: گروه‌های محلی را در محلات تشکیل دادیم و از ظرفیت مردم استفاده کردیم و این موضوع 25 سال در سازمان بهزیستی سابقه داشته و به تدریج گروه‌های محلی توانمند شدند. 265 همیار و 711 پایگاه سلامت اجتماعی داریم؛ همچنین 2500 تسهیل‌گری محلی به صورت داوطلب فعال بوده و هیچ حقوقی دریافت نمی‌کنند و پروژه‌های محلات را انجام می‌دهند، سال گذشته نیز به ایجاد مشاغل خرد خانگی توجه کردیم و در سال جاری نیز 800 پروژه را به کمک آنها در محلات تعیین تکلیف کردیم البته 684 گروه مشارکت بانوان داریم که باید به فکر توانمندسازی و ارائه خدمات اجتماعی به آنها باشیم.

وی ادامه داد: متأسفانه ما به سراغ جاده و پسماند و سایر مسائل حاشیه‌نشینان رفتیم و سایر معضلات و آسیب‌ها را فراموش کردیم و باید در کنار توجه به مسائل کالبدی باید توجه جدی به موضوعات و آسیب‌های اجتماعی داشته باشیم و اگر به مسائل و موضوعات آسیب‌های اجتماعی در این مناطق توجه نشود و منابع آن در بودجه 1402 مورد توجه قرار نگیرد بسیاری از مشکلات گریبانگیر جامعه خواهد شد.

ساختار دفاتر تسهیل‌گری باید اصلاح شود

پویافر مدیرکل کاهش آسیب های اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در این نشست با بیان اینکه دفاتر تسهیل‌گری اقدام مناسبی بود اما نیاز به اصلاح دارد، گفت: نقطه مثبت دفاتر تسهیل گری مشارکت برای حل مسئله بوده اما شکل تأمین منابع آن وابسته به دولت است و باید این مشکل را حل کرد؛ ساختار دفاتر تسهیل‌گری باید اصلاح شود و توسعه یابد و سایر امور با هم افزایی پیش برود؛ دغدغه سازمان برنامه در احتیاط در تخصیص بودجه بوده و می‌تواند از ظرفیت‌های موجود برای عدم تخصیص‌ها و حل تخصیص‌های نابهنگام اقدام کرد و اگر بتوان برای گزارش و ارزیابی تنظیم‌گری را داشته باشیم در سال آینده می‌توان تخصیص‌ها را بر اساس نتایج و مطالبات ارزیابی کرد. منطقه‌بندی در مورد آسیب‌ها را شروع کردیم که شامل 5 منطقه باشد

سلیمی رئیس جمعیت داوطلبان هلال احمر در این نشست گفت؛ در محله شهید هرندی با همکاری سایر دستگاه‌ها تهیه و توزیع وسایل بهداشتی را از سال 96 بر اساس مصوبه مدیریت بحران موظف به استقرار خانه‌های هلال در منطقه حاشیه‌نشینی شدیم و بالغ بر 6 هزار خانه هلال در سطح کشور و 218 محله مربوط به طرح  2020 ایجاد شد سه مأموریت اصلی خودمان یعنی توسعه آموزش های همگانی، آمادگی در مخاطرات را مورد توجه قرار دادیم و توانمندسازی هم در دستور کار است و در سازمان داوطلبان ردیف اعتباری برای کمک هزینه بیماران نیازمند را داریم و پیوست طرح 2020 را هم مورد توجه قرار دادیم و تسهیلات بلاعوض ارائه می شود البته مطالباتی از 4 دستگاه به صورت مستقیم داریم و تاکنون اعتباری برای 2020 به ما اختصاص داده نشده است.

وی ادامه داد: مطالبات جدی است و الگوی اجرا شده الگوی بدی نبوده، موفق بوده و نیاز است اعتبارات آن دیده شود.

باید مدیریت یکپارچه شهری دنبال و متولی تعیین شود

مدیرعامل سازمان خدمات اجتماعی شهرداری تهران در ادامه این نشست، ادامه داد: تعدد و تکثر فرمانده یکی از مشکلات جدی است و مسئله آسیب های تهران حل نمی شود زیرا 14 دستگاه متولی آسیب های اجتماعی هستند و همه توپ را به زمین همدیگر می اندازند و در این رابطه فرمانده واحد در حوزه آسیب ها نداریم؛ سازمان اجتماعی در وزارت کشور مامور پیگیری مسئله شده اما در یکسال گذشته برای ساماندهی معتادان متجاهر و کودکان کار اقدامات خاصی انجام نشده، و باید مدیریت یکپارچه شهری دنبال و متولی تعیین شود، همچنین باید ترک فعل ها و قصورها به دستگاه ها اعلام شود و مجلس به صورت کلان به مسئله نگاه کند.

وی ادامه داد: دستگاه ها در اقدامات حمایتی همدیگر را پوشش نمی دهند و پاسخگویی و هم افزایی وجود ندارد امیدوارم در مجلس به وحدت رویه توجه شود.

جهانی از ستاد اجرایی فرمان امام (ره) با بیان اینکه در مورد مسئله حاشیه نشینی و سکونتگاه های غیررسمی ورود مستقیم و غیرمستقیم داریم، گفت: جنس ورودمان موضوع محور از جمله اشتغال، جمعیت و عدالت آموزشی و همچنین منطقه محور بوده است.

وی ادامه داد: تلاش کردیم در جاهایی که مدل ها موفق بوده مجموعه مردمی باشد چون تداوم و مشارکت دارد به عنوان مثال چالش ها در کشور را جریان مردمی با کمک حاکمیت حل کرده و در مسئله آسیب های اجتماعی به واسطه بیانات رهبر معظم انقلاب جریان خوبی شکل گرفته و شاهد ورود مردم هستیم و این جریان نیازمند توجه به نیازمندی ها، تجهیزات، مجوز و امکانات و منابع دارد و باید به تسهیل سازی و بسترسازی توجه کرد و اگر به دنبال حل مسائل اجتماعی هستیم و باید تسهیل سازی و آموزش و همچنین ارائه تسهیلات را مورد توجه قرار داد.

درست نیست با خدمات ندادن بخواهیم مشکلات حاشیه نشینان را حل کنیم

ابراهیمی از بنیاد علوی در ادامه نشست، گفت: چندین سال بر روی حاشیه نشینی تمرکز داریم و درست نیست که با خدمات ندادن بخواهیم مشکلات حاشیه نشینان را حل کنیم، بحث مسکن و کمک های بلاعوض و تسهیلات بانک سینا مورد توجه ما است اما باید بین سکونتگاه های غیر رسمی و مناطق محروم تفاوت قائل شد؛ سکونت غیررسمی در شهرها ایجاد می شوند و علت اصلی سکونت گاه ها آن مسئله زمین است و اگر تکلیف زمین مشخص نشود بازآفرینی شکل نمی گیرد.

وی ادامه داد: مسئله ما تاسیسات زیربنایی، آسفالت و روشنایی معابر نیست بلکه سکونتگاه و مسکن و مالکیت زمین است و نیاز است تکلیف آن مشخص شود البته مسئله دوم هم حریم شهر است و ما تصور می کنیم مسئله محله ای که بافت فرسوده دارد باید در داخل محله حل شود اما بخشی از آن در داخل محله و بخش دیگر مربوط به شهر است و باید ظرفیت جمعیت پذیری محله را افزایش داد و در حوزه قانونی وضعیت مالکیت و امنیت تصرف حل شود. همچنین گسترش حریم شهر مورد توجه قرار گیرد.

باید به توانمندسازی مردم مناطق حاشیه نشین توجه شود

سعادت از معاونت توسعه روستایی ریاست جمهوری در ادامه نشست، گفت: دنبال این هستیم که ظرفیت های مردمی در مورد این مسئله به کار گرفته شود البته ساماندهی در دستور کار است و مداخله غیرموثر برخی گروه های مردمی و جهادی هم امری است که باید به آن توجه کرد و همچنین باید به توانمندسازی مردم مناطق حاشیه نشین نیز باید توجه شود بنابراین موضوع توانمندسازی را در مذاکره ای با ستاد بازآفرینی می خواهیم پیش ببریم زیرا مغفول مانده است باید ببینیم که دستگاه ها نسبت به بودجه داده شده چه کاری انجام داده است.

شهبازی از مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی، گفت: گام اصلی سیاست گذاری فهم درست از قضیه حاشیه نشینی است و مشکل اصلی اصلاح نگاه مدیران است که واقعی نیست، اهتمام و ضعف برنامه ریزی شهری در مورد مهاجرت امری مهم است.

یاراحمدی از وزارت بهداشت در این نشست، گفت: ما در حوزه بهداشت و درمان در مناطق صعب العبور خانه های بهداشت را ایجاد کردیم و توانستیم خدمات بهداشتی را در مناطق محروم مورد توجه قرار دهیم البته عدم جامعیت مشکل جدی است و باعث می شود دستگاه ها دچار چالش شوند که نیاز است در برنامه هفتم توسعه به جامعیت توجه شود.

مطالعات ستاد بازآفرینی به روز نیست و نیاز به بازنگری دارد

عظیمی از سازمان برنامه و بودجه در ادامه این نشست، گفت: ارائه پنجره واحد خدمات در مناطق حاشیه نشین اصلی مهم است و اگر به آن توجه شود بسیاری از مشکلات حل می شود، مطالعات ستاد بازآفرینی به روز نیست و نیاز به بازنگری دارد و ضرورت بازنگری در ستاد بازآفرینی شهری در مورد حاشیه نشینی امری مهم است و برگزاری این جلسات برای رفع مشکلات باید استمرار داشته باشد./خانه ملت