رمزگشایی از سفر ناگهانی امیرعبداللهیان به مسقط

به عقیده ناظران سیاسی، سفر ناگهانی هفته گذشته حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه به عمان از فعال شدن نقش این کشور در روند مذاکرات رفع تحریم‌ها پرده برداشته است. وزیر امور خارجه پس از این سفر که ششم دی ماه صورت گرفت، در یک گزارش توئیتری محور اصلی ملاقات خود با سلطان «هیثم بن طارق» در مسقط را مذاکرات وین اعلام کرد و با بیان اینکه این گفت‌و‌گوها مود توجه سلطان عمان قرار دارد، نوشت: «عمان علاوه بر تلاش برای وصول توافق وین، یکی از مراکز نقل و انتقال دارایی ارزی ایران از سایر بانک‌هاست».

این سفر کمی پس از آن انجام شد که «جوزپ بورل»، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا همراه با «انریکه مورا»، معاونش از فرصت برگزاری نشست «بغداد 2» در اردن بهره گرفت و با حضور در این نشست در دیدار با امیرعبداللهیان و علی باقری، معاون وزارت امور خارجه برای به نتیجه رساندن گفت‌و‌گوهای وین به تبادل پیام پرداخت. بسیاری معتقدند «بورل» برای بن‌بست‌شکنی از این مذاکرات، حامل پیامی از طرف کشورهای طرف توافق بود تا معلوم شود با وجود تلاش این کشورها که می‌کوشیدند خواسته‌های مذاکراتی خود را در زمین بازی دیگری یعنی اغتشاش و آشوب در ایران دنبال کنند، بار دیگر چاره کار را تمرکز بر دیپلماسی با ایران دیده‌اند. در این میان سلطان «هیثم بن طارق» درصدد است محتوای این تبادلات دیپلماتیک را از سطح معمول بالاتر ببرد و در کنار ایرانی که بیش از فعال بودن سیاست خارجی به هدفمندی آن اعتقاد دارد، مذاکرات رفع تحریم‌ها را به نقطه روشنی برساند.

در عمان چه گذشت؟

فروکش کردن ناآرامی‌ها در ایران که رهبران غربی برای تحقق خواسته‌های خود در وین به آن دل بسته بودند، سبب شد تا «رابرت مالی»، نماینده ویژه امریکا در امور ایران پس از آنکه کشورش اعلام کرد دیگر مذاکرات هسته‌ای ایران در اولویت برنامه‌های کاخ سفید قرار ندارد، در یک چرخش قابل پیش‌بینی بار دیگر بر یافتن راهکاری دیپلماتیک برای پرونده هسته‌ای ایران تأکید کند. در همین حال بود که روزنامه صهیونیستی «هاآرتص» نیز در گزارشی به نقل از مقام‌های اسرائیلی آگاه نوشت که دولت امریکا همچنان به‌دنبال دستیابی به توافق هسته‌ای با ایران است.

از این رو سفر هفته گذشته «بورل» به «امان» ارتباط مستقیم با تحولاتی داشت که در واشنگتن نسبت به مذاکره با جمهوری اسلامی ایران می‌گذشت. مسئول سیاست خارجی اروپا پس از دیدار با امیرعبداللهیان در اردن از توافق با مقام ایرانی برای بازنگه داشتن مجاری دیپلماسی خبر داد اما به نظر می‌رسید او در این ملاقات، پیشنهاداتی را روی میز گذاشت تا تمایل تهران را برای پیگیری مذاکرات افزایش دهد. در چنین شرایطی بود که سلطان عمان سعی کرد یک ‌بار دیگر نقش کشور خود را در نشان‌ دادن مهارت‌‌هایش به‌عنوان یک واسطه امتحان کند. او برای به جریان انداختن روند گفت‌و‌گوهای وین، با وزیر امور خارجه ایران به گفت‌و‌گو نشست و در عین‌حال با کمک به ایران جهت نقل و انتقال دارایی ارزی، نشان داد که به‌صورت همه‌جانبه ظرفیت خود را برای گره‌گشایی از یک مسأله بین‌المللی به کار گرفته است.

هشدار تهران

در این راستا سفر امیرعبداللهیان به مسقط و گفت‌و‌گو با سلطان عمان درباره پیام‌های جدید غرب نشان می‌دهد که جمهوری اسلامی علاوه بر جست‌و‌جوی راه‌های دیگر برای تحقق اهداف اقتصادی‌اش در رابطه با کشورهای منطقه و آسیا نه‌تنها از پیگیری دیپلماسی در قبال مذاکرات هسته‌ای پا پس نکشیده است که نشان می‌دهد خود اصلی‌ترین بازیگر نقش‌آفرین در این رویداد است. خاصه آنکه دولت سیزدهم در مدت زمان طی شده از آغاز به کار خود علاوه بر بازسازی و ارتقای سطح روابط با همسایگان به موفقیت‌هایی همچون افزایش تولید نفت و آزاد‌سازی بخش زیادی از منابع ارزی بلوکه شده‌اش در خارج از کشور دست یافته است. موفقیت‌هایی که به طرف‌های مذاکره نشان می‌دهد قصد ندارد مسائل حیاتی کشور را معطل توافق با آنها نگاه دارد و از هر امکانی برای بی‌اثر ساختن تحریم‌ها بهره می‌گیرد. این چنین بود که امیرعبداللهیان پس از دیدار ویژه‌اش با پادشاه عمان و اعلام اینکه پنجره دیپلماسی امروز باز است، ضروری دید هشدار دهد که «اگر طرف‌های مقابل بویژه امریکایی‌ها دست از ریاکاری برندارند و غربی‌ها واقع‌بینانه برخورد نکنند معلوم نیست پنجره‌ای که امروز باز است فردا هم باز بماند». در همین حال، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی هم اعلام کرد که «برای احیای برجام، یک موضوع و چند عبارت در متن توافق باقی مانده است و اگر طرف مقابل به تعهدات خودش بازگردد و تحریم‌ها را رفع کند، ما هم اقدامات جبرانی را انجام می‌دهیم.»

طرف بی‌اثر ماجرا

مذاکرات وین در حالی تحولات جدیدی را پیش روی خود می‌بیند که این موضع‌گیری «آناتولی، کریستوفر برگر»، سخنگوی وزارت خارجه آلمان مبنی بر اینکه: «از دید ما، در حال حاضر هیچ الزام یا دلیلی برای ازسرگیری مذاکرات هسته‌ای با ایران وجود ندارد»، نشان داد اروپا به سیاق گذشته همچنان در روند مذاکرات وین، طرف منفعل ماجراست. آلمان در کنار فرانسه و انگلیس در حالی سه کشور اروپایی طرف برجام به شمار می‌آیند که پس از خروج یکجانبه امریکا از توافق نه‌تنها کمترین اقدام مقابله‌ای از خود نشان ندادند که در تحولات پس از آن از جمله در پی بروز اغتشاشات و ناآرامی‌های ایران دوشادوش ایالات متحده برای تحقق خواسته‌های زیاده از حد این کشور قرار گرفتند. حالا در شرایطی که به‌نظر می‌رسد با واسطه‌گری مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و نقش‌آفرینی سلطان عمان تبادلات پیام در جریان است، تمایل یا عدم تمایل صوری اروپا برای مذاکره با ایران نمی‌تواند چندان محلی از اعراب داشته باشد.

واکنش روسیه به آلمان

فحوای واکنش «میخائیل اولیانوف»، نماینده روسیه در مذاکرات وین به موضع‌گیری سخنگوی وزارت خارجه آلمان نیز چندان بی‌ارتباط با نقش منفعلانه اروپا در مذاکرات نبود. «اولیانوف» در توئیتر در واکنش به این اظهارات مقام آلمانی نوشت: «وزارت خارجه آلمان گفته که برلین دلیلی برای از سرگیری مذاکرات وین نمی‌بیند. ظاهراً آلمان اهمیت منع اشاعه هسته‌ای و همچنین مخاطرات تنش‌های جدی و حتی کنترل‌نشده در صورت عدم اتمام مذاکرات برجام را دست کم می‌گیرد». در همین حال «سرگئی لاوروف»، وزیر خارجه روسیه نیز در یک گفت‌و‌گوی تلویزیونی بر اهمیت پیگیری مذاکرات تأکید کرده و گفته است که «این گفت‌و‌گوها به نقطه بی‌بازگشت نرسیده است و جست‌و‌جو برای جایگزین، به تشدید تنش و مسابقه تسلیحاتی منجر خواهد شد.»

به این ترتیب به نظر می‌رسد چند هفته بعد از آنکه مقامات ایران با فرونشاندن اغتشاشات، امیدهای غرب برای بازکردن راهی برای تحقق خواسته‌های یکجانبه‌شان را نقش بر آب کردند، این شد که امریکا بار دیگر ترجیح داده استراتژی مذاکره را مورد اعتنا قرار دهد. استراتژی‌ای که شاید سلطان خوشنام عمان بتواند با بهره‌گیری از سابقه تاریخی کشورش برای به نتیجه رساندن آن ایفاگر نقشی اثرگذار باشد و چنانکه وزیر امور خارجه یادآور شده با ابتکار عمل راه را برای حصول یک نتیجه و توافق خوب، قوی و پایدار تسهیل کند.

روزنامه ایران