از گرانی بی‌حساب‌وکتاب ارز و سکه تا بازار آشفته مسکن و جولان دلال‌ها به جای مسئولان

  به مردم اطمینان دهید دولت ایده دارد
شاید بتوان یکی از اصلی‌ترین مأموریت‌های دولت در شرایط حساس و پرالتهاب این‌ روزهای جامعه را بازگشت آرامش و ثبات به افکار عمومی حداقل در فضای حاکم بر روح، روان و باورهایشان دانست. یکی از شاه‌کلیدهای بازگشت این آرامش هم بدون شک، احیای اعتماد عمومی نسبت به نهاد دولت و تصمیمات و اظهارنظرهای اعضای آن است.  در شرایط کنونی کشور که بالاتر به تفصیل آن را مورد بررسی قرار دادیم، مردم سوالاتی اساسی-نه‌فقط درباره امور روزمره‌شان، بلکه درباره اصلی‌ترین ایده‌ها برای اداره کشور- از دولت دارند؛ پرسش و ابهام درباره ایده مدنظر دولتمردان برای حل چالش‌های کشور در بسیاری از زمینه‌ها ازجمله سیاست خارجی، آزادی‌های اجتماعی و حتی در فرهنگ و نحوه مواجهه با جامعه هنرمندان.  به بیان دیگر ابهام و پرسش درباره ایده اصلی یا قالبی که قرار است مجموعه اقدامات دولتمردان در سایه آن صورت‌بندی شود تا درنتیجه خود، به مردم نسبت به آینده کشور حس مثبتی انتقال دهد. چیزی که شاید بتوان با مراجعه به سخنان رئیس‌جمهور، نشانه‌هایی از دغدغه دولت برای پاسخ به آن را پیدا کرد. جایی که رئیسی، در تاریخ 23 فروردین‌ماه امسال، در نشست «هم‌اندیشی با اصحاب رسانه» گفت دال مرکزی گفتمانی دولت سیزدهم «عدالت و جمهوریت» است. سوالی که حالا و بعد از گذشت سه ماه پرالتهاب در جامعه از سوی افکار عمومی به درستی مطرح می‌شود آن است که حکمفرمایی این گفتمان چه میزان در تصمیمات دولتمردان دیده می‌شود؟
اگر بخواهیم ابتدا از بخش دوم آن که در این سه ماه پرالتهاب همگام با بخش اول اهمیت بالای خود را نشان داد آغاز کنیم، درباره بخش «جمهوریت» این دال مرکزی گفتمانی اعلام‌شده از سوی دولت می‌توان خطاب به اعضای کابینه چند سوال اساسی مطرح کرد؛ ازجمله اینکه در تصمیماتی مثل اعمال فیلترینگ گسترده و میان آسمان و زمین نگه داشتن صاحبان کسب‌وکارهای مجازی و بخش قابل توجه جامعه درخصوص سرنوشت پلتفرم‌های فیلتر‌شده، یا در مساله بحران‌زایی مثل «گشت ارشاد»، دال مرکزی گفتمانی دولت دقیقا چه نقشی در پخته‌تر شدن تصمیمات دولتمردان دارد؟ آیا در روند پیگیری حادثه مشهد و بدون نتیجه ماندن آن بین افکار عمومی و حل نشدن شکاف‌های به‌وجود آمده ناشی از اتفاقاتی از جنس آن اتفاق، گفتمان دولت مورد توجه اعضای کابینه بوده است؟ چه بخش عدالتش و چه بخش جمهوریتش، قرار است چه زمانی به‌عنوان نخ تسبیح اقدامات و اظهارات وزرا، رئیس‌جمهور یا معاونانش مورد توجه قرار گیرد؟
درباره بخش «عدالت» دال مرکزی گفتمانی اعلامی هم باید گفت جامعه زمانی این گفتمان و اصلا تبدیل شدن مفاهیم آن به «گفتمان دولت» را می‌پذیرد که عدالت را، به‌شکل محسوس در سیاست‌ها و اقدامات دولت ببیند. مثلا در سازوکارهای مالیاتی که از سوی دولت به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین ابزارهای گسترش عدالت عمومی معرفی و ظاهرا تاحدی عملیاتی شده است، مردم برقراری آن عدالت وعده‌داده شده را لمس کنند. علاوه‌بر آن، تطبیق سیاست‌های اقتصادی کابینه با گفتمان عدالت‌محور دولت است که می‌تواند اندک‌اندک سرمایه اجتماعی از‌دست‌رفته این نهاد طی سال‌های سخت دهه 90 را باری دیگر احیا کند و افق‌های روشنی را پیش چشم مردم به نمایش بگذارد.  نمونه این سیاست‌ها که با درست اجرایی‌ شدنش می‌‌توانیم شاهد افزایش اعتماد مردم نسبت به دولت باشیم، قانون «مالیات بر خانه‌های خالی» است که از نخستین روزهای شروع به‌کار دولت شاهد مهم و تعیین‌کننده عنوان شدن آن از سوی دولتمردان بودیم. تعیین‌کننده از این جهت که قرار بود با هدف افزایش عرضه، کاهش قیمت و درنتیجه خانه‌دار شدن بخش قابل‌توجهی از جامعه پیگیری و عملیاتی شود. طبق آخرین آمارهای ارائه‌شده از سوی سازمان امور مالیاتی، درآمد دولت از مالیات بر خانه‌های خالی در 6 ماهه نخست امسال، 485 میلیون تومان بوده است! رقمی که نشان می‌دهد این ایده حداقل در نیمه اول سال 1401، آن‌طور که باید از سوی دستگاه‌های تصمیم‌گیر که همه به‌نوعی زیر نظر دولت فعالیت‌ می‌کنند مورد توجه قرار نگرفته است. 
در همین رابطه می‌توان به سخنان اخیر وزیر اقتصاد در جمع خبرنگاران درباره دیگر ایده مالیاتی مد نظر دولت اشاره کرد. جایی که خاندوزی از مجلس خواست تا در تصویب «مالیات بر عایدی سرمایه» اقدامات لازم را انجام دهد تا دولت در ادامه بتواند از «هجوم سفته‌بازانه» جلوگیری کند. وزیر اقتصاد همچنین گفت «هرچه زودتر این قانون را داشته باشیم، وضع بهتر خواهد شد.»
اما نکته‌ای که در این‌رابطه حداقل بخشی از جامعه را نگران می‌کند آن است که چطور می‌توان اطمینان داشت بعد از طی فرآیند نسبتا طولانی تبدیل طرح مالیات بر عایدی سرمایه به قانون و اجرایی شدن آن از سوی دولت، وضعیت قطعا از چیزی که هست بسیار بهتر خواهد شد. درحالی‌که قانونی مثل مالیات بر خانه‌های خالی به آن شکل اجرا و پیگیری شده، آیا می‌توان اطمینان داشت این ایده که قرار است به قانون تبدیل شود، در چهارچوب گفتمانی دولت به توسعه عدالت کمک خواهد کرد؟ درباره سیاست جراحی اقتصادی دولت که نمونه آن را در آغاز سال شاهد بودیم و هنوز معیشت بخش‌های قابل‌توجهی از جامعه تحت‌تاثیر عوارض این جراحی است هم یادآوری همین نکات ضروری به‌نظر می‌رسید.  نتیجه آنکه زمانی می‌توان درمورد همه این مسائل و راه‌حل‌های مد نظر دولتمردان برای هریک از آنها با خیالی آسوده اظهارنظر کرد و نسبت به نتیجه‌بخش بودن‌شان امیدوار بود که جامعه اطمینان پیدا کند دولت سیزدهم، درمجموع دارای ایده مرکزی منسجمی ا‌ست که یک‌ به یک اقدامات و تصمیمات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی دولتمردان، در سایه آن ایده مرکزی منسجم برنامه‌ریزی و اجرا می‌شود. 

  دولت اشتباهات خود را بپذیرد
«اتفاقات اخیر کشور ربطی به انسداد باب گفت‌وگو ندارد.» این جمله را دیروز احمد وحیدی، وزیر کشور در گفت‌وگو با ایلنا گفته است. وحیدی در این مصاحبه همچنین معتقد است آنچه در کشور اتفاق افتاد ارتباطی به موضوع گفت‌وگو نداشت، دشمن به‌دنبال ناامنی و بی‌ثباتی در کشور بود. او درباره تاکید روسای قوه قضاییه و مجریه برای برقراری گفت‌وگو با آحاد جامعه و اقدامات صورت‌گرفته در وزارت کشور برای این کار گفته: «ما یک موضوعی تحت عنوان خانه احزاب داریم، همه احزاب در آن خانه حضور دارند که به طور طبیعی وجود دارد و مرتب تشکیل جلسه می‌دهند و گفت‌وگوها بین احزاب صورت می‌گیرد.» وی با اشاره به این‌که گفت‌وگوها در حال حاضر هم برقرار است، اظهار داشت: «حضور مسئولان در دانشگاه‌ها و مراکز مختلف همچنین سفرهای استانی ریاست‌جمهور و وزرا در حال انجام است و وقتی با مردم می‌نشینند آنان هر حرفی دارند می‌زنند.» در سطح استانی معمولا از گروه‌های مختلف و گروه‌های استانی، حتی سیاسی و صنوف مختلف می‌آیند و حرف‌های‌شان را می‌زنند. این طور نیست که بین دولت و مردم گفت‌وگو برقرار نباشد، گفت‌وگو بسیار گسترده است.» وحیدی همچنین درباره این‌که آیا بهتر نبود پیش از رخ دادن اتفاقات اخیر، مسئله گفت‌وگو مطرح می‌شد تا شاهد حوادث ماه‌های گذشته در کشور نباشیم، گفت: «این موضوع و هرآنچه که اتفاق افتاد ارتباطی با گفت‌وگو نداشت، آنچه که اتفاق افتاد، حاصل طراحی دشمن بود و بابت اینکه ایجاد ناامنی و بی‌ثباتی در کشور کند. وی تاکید کرد: «اتفاقا مسئولین بسیار اهل گفت‌وگو هستند، آنان به دانشگاه‌ها می‌روند با دانشجویان گفت‌وگو می‌کنند در سفرهای استانی هم همینطور. وی با بیان اینکه اصلا باب گفت‌وگو مسدود نبوده است، تاکید کرد: «اینکه گفته می‌شود گفت‌وگو؛ گفت‌وگو برقرار بوده است، گروه‌های مختلف اجتماعی و سیاسی بحث‌های‌شان را می‌کردند. ولی مع‌هذا اگر بتوانیم هرچه بیشتر آن را توسعه دهیم و سازمان‌یافته‌تر رفتار کنیم بهتر است، این ماجرا ربطی به گفت‌وگو نداشته که بگوییم انسداد گفت‌وگو بوده است؛ چنین چیزی نیست.» این سخنان وحیدی خصوصا آنجایی که تاکید می‌کند این موضوع و هرآنچه که اتفاق افتاد ارتباطی با گفت‌وگو نداشت، آنچه که اتفاق افتاد، حاصل طراحی دشمن بود و بابت اینکه ایجاد ناامنی و بی‌ثباتی در کشور کند، نشان از آن دارد که دولت عملا کوتاهی خود در برخی موارد ازجمله ایده نداشتن برای گفت‌وگویی پویا یا اینکه گفت‌وگوها عملا به سطح تکرار رسیده است را قبول ندارد. بیش از یک‌سال از شروع به‌کار دولت می‌گذرد درحالی‌که گفت‌وگوها در همان سطح معمول و رایج باقی مانده و صرفا حاوی کلمات «امیددهنده» است. درحالی‌که اگر گفت‌وگوی دولت با مردم، حول گفتمان و ایده دولت نباشد عملا گفت‌وگو محسوب نمی‌شود بلکه صحبتی معمول و رایج و در درازمدت فرسایشی خواهد بود. البته پذیرش این خطا در سپری شدن سال دوم دولت، شاید بتواند بخشی از خطا را جبران کند اما آنچه در سخنان وزیر کشور دیده می‌شود یعنی بر در همان پاشنه می‌چرخد. البته رئیس‌جمهور در سخنان اخیر خود سعی کرد بگوید دولت کاستی دارد اما تا زمانی‌که برای حل این کاستی‌ها ایده‌ای بیان نشود، عملا اتفاق جدیدی در مسیر حل مشکلات مردم رخ نداده است.