نوشدارویی برای بازگرداندن امریکا به برجام

هیئت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی امروز برای مذاکره درباره مسائل مورد اختلاف، به تهران می‌آید؛ سفری که البته نماینده روسیه با چشم‌انداز طفره رفتن دولت امریکا از مذاکرات احیای برجام، بعید ندانسته که به پیشرفت خاصی منجر شود. دولت امریکا دیروز برای چندمین بار طی هفته‌های اخیر گفت که در حال حاضر برجام اولویت واشنگتن نیست. ساعاتی بعد، یک هیئت از فراکسیون راهبردی مجلس، از سازمان انرژی اتمی بازدید کرد. رئیس سازمان انرژی اتمی در این بازدید گفت که ظرفیت غنی‌سازی کشور به بیش از دو برابر کل تاریخ رسیده است.

مذاکرات احیای برجام معلق مانده و ظاهراً امریکا دست‌کم در حال حاضر قصدی برای شروع مجدد آن ندارد. برنامه‌ریزی شده که یک تیم فنی آژانس امروز ۱۸ دسامبر (۲۷ آذر) برای رسیدگی به مشکلات پادمانی باقی‌مانده بین ایران و آژانس، به تهران بیاید، ولی میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در مذاکرات احیای برجام گفته که انتظاری برای پیشرفت در کار وجود ندارد. اولیانوف البته به خبرگزاری تاس گفته که روسیه از رایزنی‌هایی که قرار است آژانس و ایران در تهران برگزار کنند استقبال می‌کند. نماینده روسیه گفته که این رایزنی‌ها برای نیمه دوم نوامبر (اواخر آبان-اوایل آذر) برنامه‌ریزی شده بود، اما قطعنامه «بی‌موقع و معکوس» که ایالات متحده، بریتانیا، آلمان و فرانسه در جلسه شورای حکام آژانس برای اعمال فشار بر ایران تصویب کردند، مذاکرات را به تعویق انداخت. او ضمن پیش‌بینی‌پذیر خواندن واکنش ایران به قطعنامه امریکا و سه دولت اروپایی، از اینکه ایران این توافق را خیلی طولانی نکرده، ابراز خرسندی کرده و گفته که به‌رغم عدم انتظار پیشرفت، امیدوار است سفر جاری تیم آژانس «پیش‌نیاز‌ها برای بحث عمیق‌تر و اساسی‌تر را در راستای رسیدن به نزدیک‌ترین راه‌حل برای حل و فصل موضوعات باقیمانده مربوط به شناسایی ذرات اورانیوم با منشأ انسانی در شماری از نقاط در قلمرو ایران ایجاد کند.»

همچنان نقطه گریز «چند هفته»‌ای

اولیانوف توضیح نداده که چرا به سفر هیئت آژانس به تهران امیدی ندارد، ولی بعید است این ناامیدی به اختلافات ایران و آژانس مربوط شود. ظاهراً مشکل، به عدم تمایل دولت بایدن به شروع مجدد مذاکرات برمی‌گردد که رویداد‌های سه ماه اخیر آن را تحریک کرده است. دولت امریکا در هفته‌های اخیر گفته به جای تمرکز بر مذاکرات احیای برجام بر چیزی تمرکز دارد که آن را «اعتراضات» می‌خواند. این موضع دولت بایدن جمعه شب مجدداً از زبان «ودانت پاتل» معاون سخنگوی وزارت خارجه امریکا تکرار شد. پاتل هرچند گفت که «رئیس‌جمهور و وزیر امور خارجه از آغاز به کار این دولت اعلام کرده‌اند که هر آنچه در اختیار داریم برای اطمینان از عدم دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای انجام می‌دهیم»، ولی تأکید کرد: «اما به طور خاص، ما به وضوح گفته‌ایم که در حال حاضر روی برجام تمرکز نداریم و همواره نسبت به هر چیزی که در این رابطه از سوی تهران انجام می‌گیرد چه در ارتباط با مسائل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باشد و چه موضوعات دیگر بسیار بدبین هستیم». پیش از این، «آنتونی بلینکن» وزیر خارجه امریکا هم گفته بود تمرکز امریکا در شرایط فعلی بر توافق با ایران بر سر احیای برجام نیست، ولی از وضعیت کنونی که به گفته او نقطه گریز هسته‌ای ایران به «به چند هفته رسیده»‌ابراز بدبینی کرده بود.

توسعه کیفی؟

جامعه اطلاعاتی امریکا از چند ماه قبل نقطه گریز هسته‌ای ایران را چند هفته اعلام کرده که تکرار همین زمان گریز طی هفته‌های اخیر، نشان می‌دهد که تهران به‌رغم تقویت ظرفیت‌های کمی، به برنامه هسته‌ای سرعت بیشتری نداده است. ظاهراً دولت امریکا با اطمینان نسبی از سکون ظرفیت‌های کیفی برنامه هسته‌ای ایران، بر طبل خارج ماندن از برجام می‌کوبد؛ کاری بدون پیامد که صرفاً هزینه‌های تهران را افزایش داده است. برخی ناظران تحرک در ظرفیت‌های کیفی برنامه ایران را تنها راه خروج مذاکرات از وضعیت سکون و پایان طفره‌رفتن‌های واشنگتن می‌دانند. روز شنبه، اعضای فراکسیون راهبردی مجلس، از سازمان انرژی اتمی بازدید کردند. فراکسیون راهبردی، اواخر اردیبهشت ۱۳۹۹ با هدف احیای نگاه کلان و تفکر راهبردی در مجلس، تشکیل شده و ظاهراً جزو فراکسیون‌هایی است که قانون اقدام راهبردی برای رفع تحریم‌ها نیز از دل آن متولد شده است. در حالی که در روز‌های گذشته، مناسبت تقویمی خاصی برای بازدید نمایندگان از سازمان انرژی اتمی وجود نداشته، حدس و گمان‌هایی درباره مطالبات نمایندگان برای تحرک کیفی برنامه هسته‌ای ایران مطرح شده است. رضا میرتاج‌الدینی، رئیس فراکسیون راهبردی دیروز گفت: بر آن شدیم طی جلسه‌ای از نزدیک با پیشرفت‌ها و البته مطالبات و انتظارات سازمان انرژی اتمی آشنا شویم.» وی که در جلسه‌ای مشترک با محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی صحبت می‌کرد، گفت: «ما از حق هسته‌ای خود کوتاه نمی‌آییم و با وجود دشمنی‌ها و مانع‌تراشی‌های غرب و شرق دنیا، در راه کسب دانش و فناوری هسته‌ای با تلاش دانشمندان ایرانی به جایی رسیدیم که هم به دانش بومی و هم بازدارندگی دست پیدا کردیم.» در این جلسه، محمد اسلامی هم قانون اقدام راهبردی را «قانون خوبی برای توسعه صنعت هسته‌ای» خوانده و گفته که اجرای این قانون، غنی‌سازی را به سطحی رساند که در حال حاضر ظرفیت غنی‌سازی کشور به بیش از دو برابر کل تاریخ این صنعت رسیده است. اسلامی صحبتی نکرده که ناظر به گسترش برنامه ایران باشد، ولی بعید نیست پایان سفر امروز تیم آژانس، آغاز گسترش کیفی برنامه ایران باشد.

منبع: روزنامه جوان