چرا سعودی‌ها به سمت چین رفتند؟/ بن‌سلمان ناآرام است

گروه سیاست سایت فردا: محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی در حالی میزبان شی‌ جین‌پینگ، رئیس جمهور چین بود که روابط واشنگتن و ریاض در در برهه حساسی قرار دارد.با این حال، امضای 34 توافق همکاری میان عربستان و چین، بیانگر تثببیت  برخی مناسبات تازه میان واشنگتن و ریاض می باشد! شی جین پنگ  ۳ نشست مختلف در عربستان سعودی شرکت خواهد کرد. حضور شی‌ جین‌پینگ در «اجلاس سران کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس و چین» و «اجلاس سران کشورهای عربی و چین» در کنار دیدار و گفتگو با پادشاه و ولیعهد عربستان سعودی در سفر رئیس جمهور چین به عربستان سعودی برنامه‌ریزی شده بود. سفر رئیس جمهوری چین به عربستان سعودی در حالی انجام می‌شود که روابط ریاض و واشنگتن بر سر موضوعاتی مانند امنیت انرژی، امنیت منطقه‌ای و حقوق بشر متشنج است.

بر اساس گزارش یورونیوز، آخرین ضربه به روابط آمریکا و عربستان زمانی بود که وزیران اوپک‌پلاس شامل اعضای اوپک و متحدان این سازمان مانند روسیه، در جلسه اخیر خود موافقت کردند که برنامه تصویب شده در ماه اکتبر مبنی بر کاهش تولید به میزان ۲ میلیون بشکه در روز را ادامه دهند. این تصمیم اوپک‌پلاس با ابراز نارضایتی واشنگتن مواجه شد، به گونه‌ای که از آن به عنوان «همسویی» با روسیه در جنگ اوکراینیاد کرد.درا ین میان،دونگاه متفاوت به سفرشی جین پنگبه عربستان سعودی وجود دارد که هردوی آنها قابل تامل است:

برخی از کارشناسان روابط بین‌الملل بر این نظرند که عربستان سعودی با سفر شی جین پینگ به این کشور که نخستین سفر او از سال ۲۰۱۶ است، بیشتر به دنبال دستاوردهای اقتصادی خواهد بود تا تغییر معنی‌دار در همپیمانی‌اش با آمریکا.به گفته این گروه از کارشناسان، مساله اصلی حاکمان عربستان سعودی تنوع بخشیدن به شراکت‌ها برای تأمین منافع اقتصادی و امنیتی این کشور است.عربستان سعودی بزرگ‌ترین صادرکننده نفت جهان است و چین هم به عنوان بزرگ‌ترین واردکننده نفت خام، دست‌کم یک چهارم از صادرات نفت عربستان را خریداری می‌کند. همچنین پتانسیل همکاری در توسعه زیرساخت‌ها مانند پالایشگاه‌ها برای ۲ کشور وجود دارد.

درنقد این رویکرد و نگاه، همین بس که در حوزه روابط بین الملل( آن هم با توجه به پیچیدگی های امروز حاکم بر مناسبات جاری در این حوزه) ، "اقتصاد"جای خود را به "اقتصاد سیاسی" داده است. به عبارت بهتر،نمی توان مولفه ها و فاکتورهای دخیل درحوزه اقتصادی را در تنظیم یا بازتعریف راهبردها و تاکتیکهای یک بازیگر نادیده انگاشت.این قاعده در تحلیل سفر رئیس جمهور چین به عربستان و توافقات منعقد شده میان ریاض و پکن به چشم می خورد. کثرت این توافقات نشان می دهد که اتفاقا سعودیها مدتهاست تصمیم خود را مبنی بر نزدیک تر شدن به چین درحوزه روابط بین الملل اتخاذ کرده اند. فراتر از انرژی، محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی شراکت با چین را در راستای برنامه اصلاحی ۲۰۳۰ خود ارزیابی می‌کند.سفر شی‌ جین‌پینگ به ریاضیکی از نخستین سفرهای او به خارج از چین از زمان همه‌گیری بیماری کرونا در اوایل سال ۲۰۲۰ است.

اما در این میان یک نگاه تحلیلی دیگر نیز وجود دارد که آن نیز قابل تامل است! برخی تحلیلگران معتقدند پذیرش روابط نزدیک‌تر عربستان سعودی با چین به این معنا نیست که ریاض می‌خواهد همکاری خود را با واشنگتن کاهش دهد. مقام‌های عربستان سعودی حتی در زمان غوغا بر سر کاهش تولید نفت اوپک‌پلاس در ماه اکتبر و تهدیدات جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا، بر اهمیت روابط خود با واشنگتن تأکید می‌کردند.همچنین چین با وجود همکاری‌های نظامی با عربستان سعودی تاکنون نتوانسته است تضمین‌های لازم امنیتی به این کشور ارائه دهد، موضوعی که از سال‌ها پیش زیربنای همکاری‌های واشنگتن و ریاض بوده است.بنابراین اگرچه بهبود روابط با چین برای سعودی‌هایک اولویت است، اما تا زمانی‌که تحولات منطقه به شکل کنونی ادامه یابد، محدودیت‌ها برای دور شدن عربستان سعودی از آمریکا وجود خواهد داشت.

در نقد این نگاه نیز باید عربستان را به عنوان یک متغیر وابسته به آمریکا در نظر گرفت نه یک بازیگر هوشمند! به عبارت بهتر، ریاض طی سالهای گذشته به عنوان متغیری وابسته به آمریکا، انگلیس( و اخیرا رژیم اشغالگر قدس) یکی از منابع پمپاژ بحران در منطقه بوده است اما در ازای این نقش آفرینی، بن سلمان و همراهانش بسیاری از وعده های نظامی، امنیتی و منطقه ای آمریکا را نقش بر آب دیده اند! پروژه شکست داعش در عراق و سوریه ، ضربه مهلکی به سعودیها به عنوان حامی منطقه ای تروریسم تکفیری زد اما آمریکا مسئولیت ناشی از وارد ساختن سعودیها در این مدار خونین را بر عهده نگرفته اند! در چنین شرایطی بخشی از رفتار سعودیها، منبعث از سردرگمی و شکست آنها در قبال تحولات اخیر در منطقه وجهان می باشد.