کاخ سفید روی اسب بازنده «آشوب» شرط نبست!

در دو هفته اخیر، دست‌کم یک دوجین از مقام‌های بلندپایه امریکایی گفته‌اند که کاخ سفید به جای مذاکرات احیای برجام، چیزی را که کاخ سفید آن را «اعتراضات ایران» نامیده وارد اولویت‌های سیاست خارجی امریکا می‌کند، اما وزیر خارجه ایران دیروز در روایتی متفاوت، از پیغام و پسغام‌های «سه روز پیش» دولت امریکا به ایران خبر داده؛ چیزی که دولت امریکا آن را تکذیب نکرده است.

حدود یک هفته قبل بود که باراک اوباما رئیس‌جمهور امریکا در گفتگو با پادکست «پاد سِیو امریکا» گفت که در جریان رویداد‌های سال ۲۰۰۹ (۱۳۸۸) مقام‌های کاخ سفید درباره حمایت از اعتراضات ایران اختلاف‌نظر داشته‌اند. اوباما گفت حالا که گذشته را مرور می‌کند، بر این عقیده است که آن سیاست کاخ سفید «اشتباه» بود و «هر جا که بارقه‌ای از امید می‌بینیم، تلاش مردم برای رسیدن به آزادی را می‌بینیم، باید از آن حمایت کنیم». اشاره اوباما به اغتشاشات پسا انتخابات سال ۱۳۸۸ است که دولت باراک اوباما از توئیتر خواسته بود برای کمک به اعتراضات در ایران، بازسازی زیرساخت‌های خود را موقتاً به تعویق بیندازد. هیلاری کلینتون، وزیر خارجه وقت امریکا بعد‌ها این موضوع را تأیید کرد، ولی اسنادی که منتقدان دولت امریکا بعد‌ها به آن دست یافتند، نشان می‌داد که کاخ سفید به‌رغم حمایت بیانی از آنچه «اعتراضات» در ایران خوانده بود، دنبال فعال کردن کانال عمان برای ادامه مذاکرات هسته‌ای با ایران بوده است.

حالا به فاصله ۱۳ سال بعد، واشنگتن با وضعیتی مشابه روبه‌رو است. کاخ سفید پی‌درپی در معرض درخواست لابی‌هایی است که دامنه اغتشاشات در شهر‌های ایران را گسترده‌تر از قبل می‌دانند و درخواست حمایت علنی از اغتشاشات ایران را دارند. دولت بایدن طی دو هفته گذشته، دست‌کم در موضع‌گیری‌های لفظی این طور وانمود کرده که نمی‌خواهد از سیاستی پیروی کند که باراک اوباما، هم‌حزبی و سلف او آن را «اشتباه» خوانده است. ظاهراً به همین دلیل است که بایدن شنبه دو هفته قبل گفت که از اعتراضات ایران «حیرت‌زده» شده و ضمن اعلام حمایت از آن‌ها گفت که اوضاع در ایران «به این زودی‌ها خوابیدنی نیست.»

‌جمعه این هفته هم، سی‌ان‌ان، در گزارش اختصاصی و مشروح خود، از قول چند مقام آگاه نقل کرد که کاخ سفید با ایلان ماسک درباره امکان راه‌اندازی سرویس اینترنت ماهواره‌ای استارلینک اسپیس ایکس در داخل ایران مذاکره کرده است، سناریویی که به نوشته سی‌ان‌ان، کاخ سفید آن «راه‌حلی بالقوه برای تلاش‌های تهاجمی رژیم ایران برای محدود کردن دسترسی فعالان به اینترنت و ارتباطات می‌داند.»

خیلی هم شتاب دارند

به‌رغم موضع‌گیری کاخ سفید درباره حمایت از اغتشاشات در ایران، ظاهراً سناریو‌های بعد از انتخابات ژوئن سال ۲۰۰۹ مو به مو در حال تکرار شدن است. روز ۲۶ مهرماه، از آنتونی بلینکن، وزیر امو خارجه امریکا درباره مقایسه واکنش امریکا در این دوره از رویداد‌های ایران با رویداد‌های پیشین، پرسش شد که او گفت: «فکر می‌کنم صدای ما [در حمایت از مردم ایران]بسیار واضح بود. نه فقط صدای ما که اعمال ما و نه فقط کشور ما، بلکه کشور‌های سراسر جهان.» همزمان رابرت مالی، نماینده امریکا در امور ایران، از این صحبت کرد که «مذاکرات احیای برجام... در کانون توجه نیست» و ند پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه به ایران‌اینترنشنال توضیح داد: «در حال حاضر ایالات متحده به جای تمرکز بر مذاکرات احیای برجام، توجه اصلی خود را بر حمایت از معترضان ایران معطوف کرده است.» مقام‌های ایرانی، حمایت امریکا از اغتشاشات در ایران را نفی نمی‌کنند. حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران در نشست مشترک خبری با همتای ارمنستانی که روز پنج شنبه برگزار شد، گفت: «به طرف امریکایی و اروپایی هشدار دادیم با تحلیل غلط اقدام به تحریک آشوبگران و اغتشاشگران و تروریست‌ها در ایران نکنند.» او در عین حال تأکید کرد: «به‌رغم این فضا، تبادل پیام‌ها و گفتگو‌ها برای رسیدن به مرحله نهایی توافق و بازگشت همه طرف‌ها به برجام در مسیر درستش خود قرار دارد.» در حالی که محمد جمشیدی، معاون سیاسی دفتر رئیس‌جمهور نیز چند روز قبل به طعنه گفته بود که امریکا سی‌وچند بار تقاضای ملاقات مستقیم با ایران ارائه کرده، امیرعبداللهیان دیروز با لحن صریح‌تری در این باره صحبت کرد. وزیر خارجه در پاسخ به سؤال فارس درباره اظهارات مقامات امریکایی که گفته‌اند مذاکرات رفع تحریم‌ها از دستورکار خارج شده، از تداوم پیغام و پسغام‌های مقام‌های امریکایی با ایران درباره مذاکرات احیای برجام صحبت کرد و گفت: «امریکایی‌ها گفتار و رفتارشان متناقض است. سه روز پیش پیامی از طرف امریکایی‌ها دریافت کردیم؛ گفتیم موارد اتهامی آژانس حل و فصل شود.» وزیر خارجه ایران هرچند در صحبت‌های دیروز هم تأیید کرده که «امریکایی‌ها تلاش می‌کنند در مسائل روز‌های گذشته در ایران بدمند»، ولی تأکید می‌کند که برخلاف روایت رایج این روز‌ها بین مقام‌های امریکایی، «ارزیابی ما (ایران) از پیام طرف امریکایی این است که نه تنها [مذاکرات]اولویت آنهاست بلکه شتاب هم دارند.»‌امیرعبداللهیان که در ایروان صحبت می‌کرد، درباره رفتار امریکایی‌ها گفته است: «آن‌ها [مقام‌های امریکایی]تلاش می‌کنند در مسائلی که این روز‌ها در ایران جریان داشته بدمند و فکر می‌کنیم آن‌ها به دنبال این هستند که با اعمال فشار‌های روانی و سیاسی بخواهند در مذاکرات امتیاز بگیرند.» او گفته که «هیچ مذاکره‌ای را با هیچ امتیازی به طرف امریکایی نخواهیم داد» و تأکید کرده که صحبت‌هایی که دولت امریکا درباره خروج مذاکرات احیای برجام از دستور کار می‌کند، برای «مصارف داخلی» در امریکا و «تحریک برخی از عوامل در داخل ایران» است.

ارزیابی واشنگتن از عمق اغتشاش

رویکرد دولت امریکا طی چهار دهه گذشته تضعیف دولت در تهران بوده و دولت بایدن نیز اغتشاشات اخیر را با همین عینک نگاه می‌کنند. با این حال، ناظران تأیید می‌کنند که دولت‌های مختلف امریکا، میزان حمایت از اغتشاشات در ایران را بر اساس ارزیابی از عمق آن‌ها تنظیم کرده‌اند. اینکه ارزیابی دولت بایدن از گستردگی رویداد‌های ایران چیست و گستردگی آن را چقدر برآورد می‌کند، به درستی مشخص نیست. آنتونی بلینکن، وزیر خارجه امریکا هفته قبل در نشست اندیشکده «بنیاد هوور» به میزبانی دانشگاه استنفورد، از لفظ «قابل توجه» برای رویداد‌های ایران استفاده کرد و گفت: «آنچه ما می‌بینیم این است، واقعاً قابل توجه است.» در نشست بنیاد هوور، کاندولیزا رایس از بلینکن خواست که رویداد‌های اخیر را با سال ۲۰۰۹ (۱۳۸۸) مقایسه کند که بلینکن ترجیح داد به این بسنده کند که «هر دوره‌ای، کمی متفاوت‌تر از دوره دیگر است»، موضعی که نشان می‌دهد کاخ سفید همچنان ارزیابی تکمیل شده‌ای درباره ایران ندارد. یک ناظر مسائل امریکا در تهران که خواست نامش فاش نشود، به «جوان» می‌گوید: «اینکه امریکا طی چهار دهه گذشته از اغتشاشات حمایت کرده، قابل انکار نیست، اما دولت امریکا به عنوان یک بازیگر عقلانی، به طور دائم اوضاع را در ایران رصد می‌کند. آن‌ها مصرند که در تهران، روی اسب بازنده شرط نبندند.» دیگران نیز ارزیابی مشابهی دارند. العربیه ۱۰ روز قبل در تحلیلی نوشت که «اگر تاریخ راهنما باشد، آخرین دور اعتراضات ایران ظرف چند هفته به پایان خواهد رسید»، زیرا به گفته العربیه «اعتراضات امروز اگر کوچک‌تر نباشد، به اندازه اعتراضات دانشجویی سال ۱۹۹۹ (۱۳۷۸) است.» اینکه با کاهش سطح اغتشاشات در شهر‌های ایران، واشنگتن به چنین ارزیابی رسیده یا نه، مشخص نیست، ولی آنتونی بلینکن، وزیر خارجه امریکا روز جمعه بار دیگر تأکید کرد که از نظر ایالات متحده دیپلماسی بهترین راه برای رسیدگی به برنامه هسته‌ای ایران است، هرچند گفت که به دلیل درخواست‌های اضافی ایران، احیای توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ با ایران را قریب‌الوقوع نمی‌داند.

منبع: روزنامه جوان