مذاکره مستقیم با آمریکا؟ به چه امیدی؟!

وزیر امور خارجه ایران گفته که امریکایی‌ها در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک پیام دادند که ««بیایید مستقیماً مذاکره کنیم». به گفته امیرعبداللهیان، اگر «احساس کنیم» مذاکره مستقیم با امریکا می‌تواند «تغییری در رویه ایجاد کند»، «دستاوردی برای ما داشته باشد» و «احتمال بدهیم که اتفاق بزرگی قرار است در نتیجه این مذاکرات بیفتد»، «از مذاکرات رودررو با امریکا نمی‌ترسیم.»

ند پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه امریکا گفته که رویداد‌های اخیر ایران «به هیچ وجه تغییری در عزم ما (امریکا)» برای مذاکره با ایران «ایجاد نمی‌کند». با این حال به گفته پرایس «مذاکرات الان در موقعیت درستی قرار ندارد». او توضیح داده که «ما شاهد تصمیم‌گیری از سوی دولت ایران نبوده‌ایم، تصمیمی که در صورت متعهد شدن به بازگشتی دوجانبه به برجام [توافق هسته‌ای]باید اتخاذ کند.» سخنگوی وزارت خارجه امریکا توضیح نداده که ایران باید چه تصمیمی بگیرد که به گفته او زمینه بازگشت دو‌جانبه به برجام فراهم شود، ولی از شواهد و قرائن برمی‌آید که مسائل حل نشده بین ایران و آژانس و همچنین نحوه تضمین‌هایی که ایران از امریکا دارد، دو مورد اختلافی است که مذاکرات را به وضعیت کنونی رسانده است.

تهران: آژانس پرونده ایران را ببندد

در مورد اختلافات ایران و آژانس، محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران به وین رفته تا درباره اختلافات باقی مانده با رافائل گروسی مذاکره کند. گروسی در صفحه توئیتر خود نوشت که با «محمد اسلامی» در وین دیدار کرده و گفتگو‌های دوجانبه ازسر گرفته شده‌اند. اسلامی در وین، با بیان اینکه هیچ‌گونه فعالیت یا مواد هسته‌ای اعلام نشده در ایران وجود ندارد، از آژانس خواست «از اتکا به اطلاعات بی‌اساس از طریق منابع غیرقابل اعتماد دوری کرده و از سیستم راستی‌آزمایی قوی تبعیت کند». در مقابل، گروسی در سخنرانی خود در شصت و ششمین کنفرانس عمومی آژانس، یک بار دیگر به مسئله ایران اشاره کرد و گفت: «درباره توافق پادمانی ان‌پی‌تی با جمهوری اسلامی ایران، آژانس تلاش‌هایی برای تعامل با ایران به منظور حل موضوعات باقی مانده مرتبط با وجود ذرات اورانیوم با منشأ انسانی در سه مکان اعلام نشده در ایران انجام داده است. از ماه ژوئن، ایران تعاملی با آژانس نداشته است. در نتیجه، این موضوعات حل نشده‌اند و آژانس در موقعیتی نیست که در این باره ضمانت دهد که برنامه هسته‌ای ایران منحصراً برای مصارف صلح آمیز است.»

مدیرکل آژانس همچنین گفته که مسائل حل‌نشده بین ایران و آژانس کنار گذاشته نمی‌شوند. البته موضع مقام‌های ایرانی این نیست که مسائل باقی مانده بین ایران و آژانس، از جمله مسئله سه مکانی که گروسی از آن‌ها صحبت کرده، حل نشده باقی بماند بلکه فحوای صحبت‌های آن‌ها این است که آژانس نباید بعد از حل مسائل باقی مانده، موضوعات جدیدی را طرح کند. حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه در گفت‌وگوی جدید خود با المانیتور گفته که «هیچ مشکلی در همکاری یا تعامل با آژانس نداریم»، ولی در عین حال خواستار این شده که «یک اراده سیاسی» شبیه به سال ۲۰۱۵ برای بستن پرونده ایران از سوی آژانس وجود داشته باشد. امیرعبداللهیان گفته است: «در سال ۲۰۱۵، چیزی رخ داد. اراده‌ای سیاسی وجود داشت و آن موقع تصمیمی سیاسی اتخاذ شد. بین ایران و سه کشور اروپایی و امریکا بود و به نهایی شدن برجام کمک کرد. از یک طرف، ما قصد داریم و مشتاقیم که با آژانس همکاری کنیم تا به آن اتهامات و ادعا‌ها پاسخی ارائه بدهیم. از طرف دیگر، ما به اراده‌ای سیاسی نیاز داریم، به همان چیزی که گفتم در سال ۲۰۱۵ بود تا این بار هم وجود داشته باشد.» به گفته وزیر خارجه ایران، «آژانس سؤالاتی درباره سه محل دارد که می‌گوید در آن اورانیوم پیدا کرده است و ما آماده‌ایم به این سؤالات پاسخ دهیم»، ولی به گفته او ایران «قویاً» معتقد است «آژانس باید در عین حال رفتار و عملی مطابق اصول فنی داشته باشد. مشکل ما با آژانس این است که آن‌ها سیاسی عمل می‌کنند. بنابراین، اگر آژانس انتخاب کند که فقط روی مسائل فنی تمرکز کند، ما قطعاً تلاش خواهیم کرد همکاری‌مان را تقویت و بیشتر کنیم.» او به همکاری ایران با آژانس اشاره کرده و به خبرنکار المانیتور می‌گوید: «احتمالاً می‌دانید که تمامی فعالیت‌های ما، فعالیت‌های هسته‌ای‌مان، حدود ۲ درصد فعالیت‌های هسته‌ای جهان را تشکیل می‌دهد که تمامش در چارچوبی صلح‌آمیز قرار دارد. اما نظارتی که بر ما انجام می‌شود چطور؟ ۳۷ درصد کل نظارت آژانس است. این یعنی پس از آنکه تمامی طرفین به برجام بازگردند، ما باز هم باید دسترسی کامل را برای آژانس ایجاد کنیم. منظورم دسترسی‌ای فراپادمانی است. رئیس دستگاه دیپلماسی ایران همچنین می‌گوید: «مسلماً، اول باید اتهامات بی‌اساس فعلی که از سوی آژانس در این باره مطرح شده‌اند، برطرف شوند. اما ما باور داریم و قبول داریم برای عملی کردن این، برخی فعالیت‌های فنی باید انجام بگیرد. اما به موازات این، درست مانند سال ۲۰۱۵، اراده‌ای سیاسی باید برای بستن پرونده این اتهامات وجود داشته باشد. امیرعبداللهیان در پاسخ به این که آیا منظورش این است که ایران آماده همکاری فنی با آژانس برای حل‌وفصل این مسئله است، گفت: مطمئناً. به گفته وزیر خارجه، ایران «هیچ مشکلی در همکاری یا تعامل با آژانس» ندارد: «شما می‌دانید که همکاری ما هنوز ادامه دارد، به ویژه در زمینه موضوعات پادمانی. دوربین‌های آژانس در محل بوده و آن‌ها در حال نظارت بر ما هستند. می‌دانید ما چه کار کرده‌ایم؟ ما دوربین‌هایی را خاموش کرده‌ایم که داوطلبانه موافقت کرده بودیم نصب شوند. ما این دوربین‌ها را به طور داوطلبانه نصب کردیم.»

فقط تا پایان دولت بایدن تضمین می‌دهند

مسئله دوم، که ظاهراً بین ایران و امریکا حل نشده باقی مانده، بحث تضمینی است که به عقیده ایران، امریکا باید برای خارج نشدن از برجام بدهد. امیرعبداللهیان گفت که آنچه با آن مواجهیم این است که «امریکایی‌ها به ما می‌گویند نمی‌توانند به جای دولت آتی امریکا تضمین بدهند» در حالی که به گفته او چنین ادعایی «با قواعد و عرف بین‌المللی مغایرت دارد». او می‌گوید: «وقتی چیزی میان کشور‌های متعددی امضا می‌شود، به این معناست که فقط بین حکومت‌ها و دولت‌ها نیست؛ بین نظام‌های حاکم در آن کشور‌ها انجام شده است.» به گفته وزیر خارجه دولت رئیسی، هر بار که تضمین درباره حرف زده می‌شود «امریکایی‌ها به ما می‌گویند حداکثر یا بیشترین تضمینی که می‌توانیم به شما بدهیم، تا پایان دولت بایدن است.» امیرعبداللهیان معتقد است که این سطح از تضمین، برای شرکت‌ها و فعالان اقتصادی که می‌خواهند بعد از توافق احتمالی در ایران فعالیت کنند، کافی نیست: «این پیام را به آن‌ها (شرکت‌ها) می‌فرستد که فرصت زیادی برای سرمایه‌گذاری در ایران ندارید. در کنفرانس امنیتی مونیخ که مدتی پیش در آن شرکت کرده بودم، با مدیران شرکت‌های بزرگ اروپایی دیدار کردم. معاون من در امور اقتصادی هم در مونیخ بود. نشستی با بسیاری از شرکت‌های بزرگ غربی، بیشتر اروپایی داشتیم. همگی به ما گفتند که اگر شرایط [پس از بازاجرای برجام]تا مدت کوتاهی دوام بیاورد، ما نمی‌توانیم سرمایه‌گذاری خوبی در ایران انجام دهیم.»

رد و بدل پیغام میان تهران - واشنگتن

امیرعبداللهیان برخلاف طرف امریکایی که به چشم‌انداز مذاکرات بدبین است و از «بن بست» در مذاکرات صحبت کرده، از «ردو بدل شدن پیام هایی» میان ایران و امریکا خبر داده که به گفته او «پیش‍‌رفت‌هایی در این زمینه انجام گرفته» است. او می‌گوید که «در زمینه تضمین‌ها و مدت توافق‌ها، اما هنوز با نقطه ایده‌آل فاصله داریم.» او در پیام امریکایی‌ها برای مذاکره مستقیم در حاشیه نشست اخیر مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک خبر داده و می‌گوید: «الان در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل، ما از امریکایی‌ها پیام دریافت کردیم که بیایید مستقیماً مذاکره کنیم. با در نظر گرفتن تمام حساسیت‌ها و چیز‌هایی که در این ۴۰ سال گذشته از امریکا دیده‌ایم، باید به ما این حق را بدهید که انتظار دستاورد بزرگی از این‌گونه مذاکرات نداشته باشیم. ما در حال حاضر در حال دریافت پیام‌هایی از سوی امریکا هستیم.» امیرعبداللهیان در پاسخ به این سؤال المانیتور که چرا ایران با امریکا به طور مستقیم مذاکره نمی‌کند تا این مسائل آخر را حل کند، چرا ایران از مذاکرات رو در رو با امریکا می‌ترسد، می‌گوید: «ما از مذاکرات رو در رو با امریکا نمی‌ترسیم. اما باید احساس کنیم که این کار می‌تواند تغییری در رویه ایجاد کند و این مذاکرات دستاوردی برای ما در بر داشته باشد، احتمال بدهیم که اتفاق بزرگی قرار است در نتیجه این مذاکرات بیفتد، مسیر و افقی روشن پیش روی‌مان است.»

‌او توضیح می‌دهد: «در نتیجه در چنین مذاکراتی، بهترین سناریو این است که فقط تحریم‌های ثانویه لغو شوند. تحریم‌های اولیه و اصلی سر جای‌شان خواهند ماند. فکر می‌کنم اگر امریکایی‌ها جدی باشند و حاضر باشند آمادگی و تمایل‌شان را برای بازگشت به برجام نشان دهند، این پیام‌ها کافی خواهند بود، یعنی پیام‌های شفاهی آن‌ها و برخی پیام‌های کتبی‌شان. اگر مذاکرات مستقیمی انجام دهیم، باید سودی برای ما و برای ملت ما در پایان مذاکرات وجود داشته باشد.»

منبع: روزنامه جوان