مژده امام مجتبی (ع) به قاریان قرآن

امروز سوم مهرماه مصادف با بیست و هشتم صفر و سالروز شهادت امام حسن مجتبی (ع) است. البته چند سالی است در تقویم رسمی کشور، دو روز به عنوان سالروز شهادت امام مجتبی (ع) اعلام شده؛ یکی امروز، یعنی ۲۸ صفر و یکی هم هفتم صفر که به روایتی سالروز شهادت آن امام است.

امام حسن مجتبی (ع) در نیمه ماه مبارک رمضان سال سوم هجری در مدینه چشم به جهان گشودند، حدود هفت سال از دوران زندگی پیامبر اکرم (ص) را درک کردند و پس از آن حضرت، حدود ۳۰ سال با پدر بزرگوارشان علی بن ابی طالب (ع) همراهی داشتند.

آن حضرت پس از شهادت امیرمومنان (ع) به مدت ۱۰ سال عهده دار مقام امامت بودند و حکومت اموی پس از تحمیل صلح بر امام حسن (ع) گرچه به بسیاری از اهداف خود رسیده بود ولی هم چنان وجود امام مجتبی (ع) مانع از به اجرا درآوردن نیات پلید آنان بود و از جمله اهدافی که معاویه دنبال می کرد؛ تعیین جانشین برای خود بود.

معاویه از اجرای این تصمیم که برخلاف مفاد صلح نامه او با امام حسن (ع) بود، وحشت داشت و می دانست اگر در زمان حیات آن حضرت به چنین کاری دست بزند، با مخالفت شدید امام حسن (ع) روبرو خواهد شد. بر این اساس تصمیم گرفت از هر راه ممکن امام (ع) را به شهادت برساند و سرانجام، جعده همسر امام حسن (ع) که دختر اشعث بن قیس بود را مناسب ترین فرد برای تحقق بخشیدن به هدف پلید خود دید.

معاویه به صورت محرمانه ۱۰۰ هزار درهم برای جعده فرستاد و به او قول داد که اگر امام حسن (ع) را به شهادت برساند، او را به همسری یزید درخواهد آورد و جعده به طمع وعده معاویه، آن حضرت را با ریختن زهر در آب آشامیدنی مسموم کرد و طولی نکشید بر اثر آن، کریم اهل بیت در  بیست و هشتم صفر سال ۵۰ هجری در سن ۴۷ سالگی به شهادت رسید.

درباره زندگی و اخلاق امام مجتبی (ع) حکایت های فراوانی نقل شده است؛ از رفتار کریمانه و خوش خلقی آن حضرت با دوست و دشمن گرفته تا گذشت و میهمان نوازی که زبانزد عام و خاص است یا سفارش های آن حضرت درباره یاد مرگ و قیامت اما در این میان آنچه کمتر به آن پرداخته شده، انس امام مجتبی (ع) با قرآن کریم و سبک زندگی قرآنی آن حضرت است که در اینجا به مواردی اشاره می کنیم. البته برخی از آیات قرآن در شان آن حضرت نازل شده که آیات مباهله، مودت، تطهیر و اطعام از جمله آنهاست.

از نظر امام حسن (ع) خانه اهل بیت، محلّ نزول فرشتگان و وحی آسمانی است. آن حضرت بعد از جنگ جمل فرمود «خدا ما را به نبوّت برگزیده (نبوّت در خاندان ماست) و کتاب وحی خود را بر ما نازل کرد.» آن حضرت در سخنانش همواره از کلام الهی استفاده می کردند و سخنانش را به آیات الهی مزیّن می ساخت و گاهی در کلام خود، آیات را به عنوان شاهد ذکر می کردند. مثلا آن حضرت بعد از اطلاع یافتن از حرکت لشکر معاویه، خطبه ای خواند و فرمود: به راستی خداوند جهاد را بر بندگان خود واجب فرمود و آن را ناگوار نامید. سپس به مؤمنان مجاهد فرمود «واصبروا انّ الله مع الصّابرین»؛ صبر پیشه کنید که خدا با صابران است. (سوره انفال آیه ۴۶) ای مردم! شما به آنچه می خواهید، نمی رسید مگر با صبر بر آنچه ناگوار است.

امام مجتبی (ع) در نصیحتی به عامل تقوا اشاره کرده و فرمود «خدا شما را به تقوا سفارش کرد و آن را نهایت خشنودی خود قرار داد که تقوا درِ هر توبه و سرآمد هر حکمت و شرف هر کاری است؛ به سبب تقوا پارسایان رستگار شدند. خدای متعال فرمود انّ للمتّقین مفازاً؛ به راستی که پرهیزکاران به رستگاری می رسند (سوره نبا آیه ۳۱) و فرمود ویُنجی الله الذّین اتقوا بمفازتهم لا یمسّهم السّوء و لاهم یحزنون»؛ و خدا کسانی را که پارسایی پیشه کنند، به کارهایی که مایه رستگاری آنها شد، نجات می دهد. بدی به آنان نمی رسد و غمگین نمی شوند. (سوره زمر آیه ۶۱) پس ای بندگان خدا! از خدا پیروی کنید و بدانید هر کسی از خدا پروا کند، خدا راهی برای بیرون رفتن از فتنه ها به رویش می گشاید و در کارش درستی بخشد و هدایتش را فراهم کند و حجّت او را پیروز کند و رو سفیدش سازد.»

آن حضرت در بسیاری از موارد، سخنان و اقدامات خود را مستند به آیات الهی کرده و دلیل ادّعاهای خود را از قرآن استخراج و اعلام می کردند و گاهی نیز در برابر مخاطبان، توسّط آیات قرآن کریم احتجاج و آنان را با پاسخ هایی نهایی روبرو می کردند. مثلا هنگامی که یزید به امام حسن (ع) گفت «از روزی که به دنیا آمده ام، تو را دشمن می دارم.»؛ امام فرمود «بدان ای یزید! شیطان در آمیزش پدر تو مشارکت داشت و هر دو نطفه به هم آمیختند و در وجود تو دشمنی مرا نهادند. زیرا خدای متعال می فرماید وشارکهم فی الاموال والاولاد؛ در مال ها و فرزندانشان شرکت جوی (سوره اسراء آیه ۶۴).

امام مجتبی (ع) همچنین به تناسب مسائلی که پیش می آمد، تفسیرهایی از آیات الهی ارائه می کردند که گاهی در قالب سخنرانی و گاهی در شکل پاسخ به سؤالات قرآنی بود. مثلا قطب راوندی در فقه القرآن درباره «وادبار السّجود»؛ و به دنبال سجود، او را تسبیح بگوی. (سوره ق آیه ۴۰) می نویسد: امام حسن (ع) فرمود «منظور، دو رکعت مستحبّی پس از نماز مغرب است.» یا آن حضرت بعد از بیعت مردم درباره اولی الامر فرمود: از ما پیروی کنید که اطاعت ما، چون همراه اطاعت خدای سبحان و پیامبرش باشد، واجب است. خدا فرمود «یا ایهاالذین آمنوا اطیعوا الله و اطیعوا الرّسول و اولی الامر منکم...»؛ ای کسانی که ایمان آورده اید! خدا را اطاعت کنید و پیامبر و اولیای امر خود را نیز اطاعت کنید، هرگاه در امری اختلاف کردید، آن را به خدا و پیامبر عرضه دارید و اگر آن را به پیامبر و اولیای امرشان برگردانند، قطعاً در بین آنان کسانی هستند که آن را دریابند» (سوره نساء آیه ۵۹) و شما را بر حذر می دارم از گوش دادن به داد و فریاد شیطان که دشمن آشکار شماست.

ابوالحسن علی بن احمد واقدی می نویسد: مردی گفت نزد جوانی رسیدم که صورتش چون طلای سرخ می درخشید و از رسول خدا (ص) سخن می گفت، از تفسیر «شاهد و مشهود» (سوره بروج آیه ۳) پرسیدم. فرمود امّا شاهد، محمّد (ص) است و مشهود، روز قیامت. آیا نشنیدی که می فرماید «یا ایّها النّبیّ انّا ارسلناک شاهداً»(سوره احزاب آیه ۴۵) و «ذلک یوم مجموع له النّاس و ذلک یوم مشهود» (سوره هود آیه ۱۰۳)؛ پرسیدم این جوان کیست؟ گفتند حسن بن علی بن ابی طالب علیه السلام.

در روایتی از امام کاظم (ع) نقل شده که حسن بن علی علیهما السلام فرمود هر وقت نیازی داشتید، آن را از اهلش بخواهید. سؤال شد ای فرزند رسول خدا! اهل نیاز چه کسی است؟ فرمود آن کسانی که خدا در قرآن از آنان یاد می کند: «انّما یتذکّر اولی الالباب»؛ تنها ژرف نگرها پندپذیرند (سوره زمر آیه ۹) ژرف نگرها، همان خردمندانند.

در کتاب مقتل الحسین آمده است: مروان بن حکم در مجلس معاویه سخنان ناشایستی علیه امام حسن (ع) به زبان آورد. امام فرمود «مروان! سپاس خدایی را که با این تهدید تو، جز بر طغیان تو نیفزاید، همان طور که خدا فرمود و نُخَوّفهم فما یزید هم الاّ طغیاناً کبیراً؛ و ما آنان را بیم می دهیم ولی جز طغیان بیشتر آنان نمی افزاید.(سوره اسراء آیه ۶۰) مروان! آیا تو و فرزندانت همان درخت لعنت شده در قرآن نیستید؟ سه بار از رسول خدا (ص) شنیدم که تو را لعنت کرد.(جلد۱، صفحه ۱۱۴)

آن حضرت درباره قرائت کلام الهی فرمود «من قرأ القرآن کان له دعوة مجابة امّا معجّلة و امّا مؤجّلة»؛ هرکس قرآن بخواند، یک دعای مستجاب دارد؛ دیر یا زود. (بحارالانوار، ج ۹۲، ص ۲۰۴) و فرمود هرکسی هنگام صبح سه آیه آخر سوره حشر (هو الله الذی لا اله الا هو عالم الغیب و الشهادة هو الرحمن الرحیم) را بخواند و در آن روز بمیرد، مُهر شهدا خواهد خورد و چون شب شود و بخواند و بمیرد، نیز ممهور به مهر شهدا می شود.

همچنین نقل است آن حضرت هیچ وقت آیه یا ایها الذین آمنوا را از کتاب خدا نمی خواند، مگر اینکه می گفت «لبیک اللهم لبیک» و از خوف پرودگار می لرزیدند.