اهمیت پیوستن ایران به شانگهای

گروه سیاست سایت فردا - رئیسی دیروز به دعوت رسمی شوکت میرضیایف همتای ازبک خود در صدر هیاتی بلندپایه از مقامات سیاسی و اقتصادی برای حضور در اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای عازم سمرقند پایتخت ازبکستان شد. وزیر خارجه کشورمان نیز در صفحه توئیتر خود نوشته که «در شهر تاریخی سمرقند یادداشت تعهدات عضویت دائم جمهوری اسلامی ایران نزد سازمان همکاری شانگهای را با دبیرکل امضا کردم».

از همین رو بحث عضویت دائم ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای و اهمیت آن دوباره در مرکز توجه قرار گرفته است. اگرچه که می‌توان گفت این موضوع از سال گذشته که در جریان اولین سفر رئیسی به ازبکستان موضوع عضویت دائم ایران از سوی اعضای سازمان همکاری شانگهای پذیرفته شد تا حالا هیچ وقت کمررنگ نشده و اهمیت خود را از دست نداده است. 

بسیاری از تحلیلگران عضویت در شانگهای را یکی از مهم‌ترین توفیقات دولت رئیسی در یک سال نخست فعالیت خود می‌دانند و برخی دیگری نیز اصرار دارند که این نتیجه یک باره حاصل نشده و نتیجه سالها رایزنی است و صرفا از روی خوش شانسی به نام دولت سیزدهم ثبت شده است! فارغ از این دعواهای جناحی اما اصل پیوستن ایران به سازمان همکاری‌های شانگهای اهمیت ویژه ای دارد که حتی اصلاح‌طلبان و منتقدان دولت نیز قادر به نادیده گرفتن آن نیستند.

شاهد آنکه روزنامه «آرمان ملی» تیتر یک امروز خود را به همین موضوع اختصاص داده و با عنوان «فرصت طلایی شانگهای برای ایران» نوشته: «قدر مسلم حضور در این نشست فرصتی طلایی برای ایران جهت گسترش تعاملات و روابط اقتصادی و تجاری خود با کشورهای عضو و آسیای مرکزی است. چه اینکه سیاست خارجی دولت سیزدهم نیز بیش از آنکه در تعامل با غرب یعنی اروپا و آمریکا باشد؛ به کشورهای شرق مثل چین، روسیه و... متمایل است. چنانکه به قرائت عده‌ای در سیاست خارجی این دولت نیز اولویت ابتدا منطقه و همسایگان، سپس کشورهای آسیایی و در نهایت کشورهای حاضر در نظام بین‌الملل است. البته طبق مقررات سازمان شانگهای کشوری که تحت تحریم شورای امنیت سازمان ملل باشد نمی‌تواند به عضویت این سازمان درآید. هر کشوری که عضو این سازمان می‌شود باید تمام اسناد قبلی را بررسی کرده و در فاصله زمانی چند ماهه به آنها ملحق شود. در حال حاضر نیز 49 سند در این سازمان تصویب شده که بخش مهمی از آن درباره همکاری‌های نظامی و امنیتی است. برای همین منظور با حدود 30 وزارتخانه، نهاد و یا سازمان این اسناد مورد بررسی قرار گرفته‌اند، در دولت تصویب شده و باید سپس جهت بررسی و تصویب به مجلس رفته و نهایتا مورد تایید شورای نگهبان قرار گیرد. همچنین ایران فرصت دارد تا دسامبر به این پنج سند ملحق شود.»

روزنامه «اعتماد» اما با عینک دعواهای جناحی و گروهی به موضوع نگریسته و مایل نیست به خاطر عضویت دائم در سازمان همکاری‌های شانگهای امتیاز مثبتی به دولت رئیسی بدهد. از این رو به نقل از محمد شوری، کارشناس مسائل اوراسیا نوشته: «عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای فی‌نفسه نه دستاوردی تلقی می‌شود و نه مساله منفی است. توفیق یا عدم توفیق ما به این بر می‌گردد که در سال‌های آینده تا چه اندازه بتوانیم از نتایج این عضویت و امکانات و ظرفیت‌هایی که در سازمان وجود دارد استفاده کنیم. اینکه ما در فقدان دستاوردهای قابل توجه بخواهیم دستاوردسازی و عضویت در سازمان را به عنوان یک دستاورد تلقی  کنیم، ممکن است از لحاظ فضاسازی رسانه‌ای بتواند اثربخش باشد، اما در واقعیت سیاست خارجی ایران خیلی نمی‌توان روی آن تکیه کرد»

روزنامه «ایران» نیز امروز در گزارشی به اهمیت عضویت در سازمان شانگهای پرداخته و در شرح امتیازات آن نوشته: «این سازمان منطقه‌ای که از سال ۲۰۰۱ میلادی از سوی چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان پایه‌گذاری شد و در روند حرکت خود، درخواست عضویت پاکستان، هندوستان و حالا جمهوری اسلامی ایران را پذیرفته است، در پیگیری اهداف غایی خود می‌کوشد یک حلقه ارتباطی برای تعمیق همکاری مؤثر کشورهای عضو در زمینه‌های سیاسی، اقتصادی و تبادلات در موضوعات آموزش، انرژی، حمل‌ونقل، گردشگری و حفاظت محیط‌زیست را شکل دهد. حفظ و تضمین صلح، امنیت و ثبات در منطقه و حرکت به سوی استقرار یک نظم سیاسی و اقتصادی جدید بین‌المللی نیز از دیگر اهداف این سازمان به شمار می‌آید که بی‌تردید در زمره اهدافی جای می‌گیرد که سیاست خارجی ایران دنبال می‌کند. این در حالی است که دولت سیزدهم فارغ از تلاش برای رفع تحریم‌های غرب در طراحی سیاست جدید آسیایی خود برای برقراری رابطه با کشورهای آسیا از منظر راهبردی تلاش می‌کند. در این مسیر پیوستن به شانگهای مقدمه خوبی برای نیل به این مهم به شمار می‌آید.»