دلیل اصرار ایران بر بسته شدن پادمان چیست؟

از آغاز مذاکرات احیای برجام حدود ۱۰ ماه می‌گذرد. فرازو‌نشیب‌های این دور مذاکرات هم همچون همه دو‌سه دهه اخیر که مذاکراتی اینچنین در جریان بوده، زیاد است و موضوعاتی مهم سد راه توافق نهایی است.

یکی از مؤلفه‌های مورد نظر ایران در هر توافق احتمالی، تضمین‌های الزام‌آور طرف مقابل است. راستی‌آزمایی‌های عملی در خصوص رفع پایدار تحریم‌ها و بسته‌شدن ادعا‌های سیاسی علیه ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی یکی دیگر از مسائل مهم برای ما در مسیر توافق اعلام شد و بر اساس گفته رئیس‌جمهور پیش از حل این مسائل دستیابی به توافق ممکن نخواهد بود. همچنین در کنار این مسائل موضوع تحریم سپاه پاسداران (FTO) نیز یکی دیگر از مسائل مورد اختلاف ایران و طرف‌های غربی است که در این ایام زیاد از آن شنیدیم.

با این حال، اصلی‌ترین مسئله لاینحل مذاکرات تا امروز مسئله پادمان است تا جایی که معاون سیاسی دفتر رئیس‌جمهور در پیامی تأکید کرد: «در تمامی گفتگو‌های تلفنی آیت‌الله رئیسی با رؤسای جمهور فرانسه، روسیه و چین، موضع قاطع ایشان این بود که فقط زمانی که ادعا‌های پادمانی حل‌و‌فصل و بسته شود، توافق نهایی قابل دست یافتن است و بار‌ها رئیس‌جمهور تأکید کرده است وقتی حرف از مذاکره است، باید تمامی موضوعات پادمانی حل‌وفصل شود. بدون حل‌وفصل مسائل پادمانی، سخن از توافق معنا ندارد.»

از سوی دیگر رافائل گروسی، دبیر کل آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای می‌گوید: «قطعاً بدون دریافت پاسخ معتبر از ایران، پرونده تحقیقات پادمان‌ها را نمی‌بندیم.»

این گزارش به چیستی پادمان و دلیل اهمیت بسته شدن آن برای ایران می‌پردازد.

پادمان چیست

«پادمان» در فارسی به معنای نظارت و حراست‌کردن است و اسم مصدری است که از ریشه فعل پاییدن گرفته شده است.

کشور‌های فاقد سلاح هسته‌ای، بر اساس پیمان عدم‌اشاعه سلاح‌های هسته‌ای یا «NPT» متعهد شده‌اند پس از مذاکره با آژانس، تدابیر پادمان‌ها (Safeguards) را بپذیرند که نشان‌دهنده «تأیید پایبندی آن کشور‌ها به تعهدات خود در قبال این پیمان با هدف جلوگیری از تبدیل مصارف صلح‌آمیز انرژی هسته‌ای به استفاده‌های تسلیحاتی هسته‌ای یا ابزار‌های انفجاری هسته‌ای» باشد.

جزئیات تدابیر پادمان‌های مقرر در این ماده، در سند دیگری تحت عنوان «مقررات موافقتنامه پادمان‌ها» (CSA) یا Comprehensive Safeguards Agreement تدوین شده‌است. ایران در دی‌ماه ۱۳۴۸ این تعهدات را پذیرفته است. این تعهدات غیر از پایبندی به پروتکل الحاقی است، البته بعد از تصویب «قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت ایران» و پس از مذاکرات مشترک دستگاه سیاست خارجی ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در سوم اسفندماه سال ۱۳۹۹ طی بیانیه‌ای مشترک ایران و آژانس تفاهم کردند اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی و دسترسی‌های برجامی کامل متوقف شود و صرفاً تعهدات پادمانی ایران اجرا شود، بنابراین بر پایه قانون مجلس هیچ دسترسی فراپادمانی به آژانس اعطا نخواهد شد و هیچ گونه بازرسی فراپادمانی نیز انجام نمی‌شود.

با درک درست از مسئله پادمان و معرفی وظایف پادمان و انجام وظایف نظارتی و درک عناصر مرتبط با پادمان که از جمله مسائل مهم در مسئله هسته‌ای است، کشور‌ها می‌توانند به دنبال تشکیل پادمان‌های ملی باشند که از این طریق امکان بیشتری در جهت شفاف‌سازی فعالیت‌های هسته‌ای، تأمین هر چه بیشتر منافع ملی و خنثی کردن فشار‌ها و تبلیغات سوء ایجاد می‌شود.

چرا بسته شدن پرونده پادمانی برای ما مهم است؟

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به عنوان پلیس بد مذاکرات هسته‌ای همواره نقش‌آفرینی کرده و این بازی قدیمی برای مذاکره‌کنندگان ما روشن و مشخص است. این سازمان به ظاهر فنی و علمی در کارنامه اقدامات خود افشای اطلاعات محرمانه سایت‌های هسته‌ای کشورمان، فرستادن جاسوس تحت عنوان بازرس هسته‌ای و رفتار‌های غیرسازنده و سیاسی را دارد و بیشتر تحت تأثیر فشار‌های امریکا و شاید صهیونیست‌ها رفتار کرده است.

با وجود مواضع مقامات جمهوری اسلامی ایران مبنی بر همکاری کامل و شفاف با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در خصوص نمونه‌برداری از برخی مراکز هسته‌ای و نیز ارائه پاسخ‌های دقیق درباره منشأ پیداشدن مواد رادیواکتیو در سه مرکز هسته‌ای اعلام‌نشده ایران باز هم اقدامات غیرسازنده در آژانس تداوم داشت و سفر‌های گاه و بی‌گاه گروسی، مدیرکل آژانس به تل‌آویو نیز شاید در اینگونه رفتار‌ها بی‌تأثیر نباشد.

اما جمهوری اسلامی ایران همواره چه در دوران عمر کوتاه برجام و حتی چه پس از آن تا جایی که طرف‌های غربی حسن‌نیت داشتند، به نحوی رفتار کرده که به گواه همه کارشناسان فعالیتی کاملاً شفاف و دقیق را داشته و بیشترین همکاری‌ها را با سازمان‌های بین‌المللی داشته است، ولی با توجه به سابقه طرف‌های غربی- امریکایی و رفتار آژانس نمی‌توانیم بدون بسته شدن موضوع پادمان پای توافقی را امضا کنیم چراکه ممکن است در آینده این نقص در توافق زمینه‌ساز ادعا‌های بعدی و بهانه‌ای برای تکرار بدعهدی‌های گذشته شود.

ابوالفضل عمویی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و از اعضای سابق تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای در گفتگو با خانه ملت، در خصوص اهمیت پایان یافتن موضوعات پادمانی اظهار داشت: «بسته شدن پرونده موضوعات باقی‌مانده همکاری‌های پادمانی در این مرحله به این دلیل مهم است که اگر این پرونده باز بماند به جهت شیطنت‌هایی که ممکن است شکل بگیرد، باعث عدم‌پایداری توافق خواهد شد.»

وی افزود: «جمهوری اسلامی به این جهت مذاکرات را دنبال می‌کند که به یک توافق پایدار و سودآور دست پیدا کند و در صورتی که به یک توافق غیرپایدار دست پیدا کنیم، ادامه مذاکرات از منطق خالی است، به همین جهت ما فکر می‌کنیم باز ماندن پرونده پادمانی به چالشی برای پایداری توافق تبدیل خواهد شد. باید توجه کرد موضوعات باقی مانده مبهم است و ما به اینکه آژانس به گزارشات بی‌اعتبار سرویس‌های جاسوسی استناد کرده است، منتقد هستیم و فکر می‌کنیم نوع رفتار‌های حاصل از نگاه سیاسی به جای نگاه فنی به پرونده هسته‌ای ایران است.»

عمویی خاطر نشان کرد: «ما بیشترین همکاری‌ها را با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی داشته‌ایم و بیشترین بازرسی‌ها و نزدیک یک‌پنجم کل بازرسی‌ها از ایران انجام شده، ولی سؤال اساسی این است که هر قدر همکاری را بیشتر انجام داده‌ایم، سؤالات آژانس پایان نیافته است، لذا تأکید داریم این پرونده باید به یک نقطه جمع‌بندی برسد و پس از آن اگر توافقی شکل بگیرد، حداقل از یکی از جنبه‌های ناپایداری خالی خواهد شد.»

اصرار غربی‌ها بر بی‌اهمیتی پادمان

در کنار این‌ها تلاش طرف‌های غربی و رسانه‌های آن‌ها به کم‌اهمیت جلوه دادن پادمان یا ارجاع حل این مسئله پس از امضای توافق اتفاقاً نشان‌دهنده اهمیت موضوع و احتمالاً نبود حسن‌نیت در طرف‌های غربی است. بر همین اساس بسیار مهم است که هر بهانه‌ای از دست آن‌ها برای مانع‌تراشی در مسیر توسعه برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای گرفته شود. بدون شک عزم جمهوری اسلامی ایران بر استفاده صلح‌آمیز از فناوری هسته‌ای بر اساس فتوای مقام معظم رهبری و دکترین دفاعی کشورمان بر کسی پوشیده نیست و برای اثبات این موضوع همواره کشورمان تن به بیشترین نظارت‌ها بر اساس قوانین بین‌المللی داده است، اما برجامی سست و پربهانه که باعث ایجاد خلل در مسیر پیشرفت و توسعه کشور شود، حتماً از سوی مذاکره‌کنندگان پذیرفته نیست.

منبع: روزنامه جوان