پنجره جدید مذاکرات و چند اما و اگر

ابتدا یک نماینده مجلس از احتمال شروع مذاکرات در وین خبر داد و سپس روز گذشته ناصر کنعانی سخنگوی وزارت خارجه نیز در پاسخ به سوال خراسان در نشست خبری خود ضمن اعلام این که ایران پاسخ‌هایی به متن بورل داده،  خبر شروع احتمالی مذاکرات در آینده نزدیک را تایید کرد.  شنیده‌های خراسان از منابع مطلع  از مذاکرات نیز نشان می‌دهد چنین برنامه‌ای وجود دارد هرچند هنوز قطعی نیست.

اما موضوع شروع مذاکرات احتمالی چه خواهد بود؟ موضوع جذاب برای طرف‌ها به منظور شروع احتمالی مذاکرات متن پیشنهادی جدید جوزف بورل به تهران و واشنگتن است.  این متن فضای جدیدی در مذاکرات ایجاد کرده،  برخی با استفاده از ادبیات مقاله بورل در فایننشال تایمز و برخی اظهارات دو پهلوی او و مورا، معاونش، آن را اتمام حجت برای طرف‌های دعوا و با توجه به نزدیک شدن به موعد نشست شورای حکام در ماه آینده  آخرین تلاش اتحادیه اروپا به عنوان هماهنگ کننده برجام می‌دانند و برخی همچون ایران و دیپلمات‌های دیگر برداشت ضرب الاجل از این متن ندارند و آن را تلاشی جدید و جدی بعد از شکست مذاکرات دوحه ارزیابی می‌کنند.

هر چه هست بر اساس شنیده‌ها و گمانه زنی‌های این روزها در باره متن جدید،  به نظر می‌رسد اگرچه در این متن تعدیل‌هایی بوده تا نظر مثبت تهران و واشنگتن جلب شود اما آن چنان تغییر محتوایی نداشته که بتواند شوک مثبتی به طرف‌ها برای از سرگیری مذاکرات بدهد و اگر هم مذاکراتی شکل گیرد صرفا برای نشان دادن تمایل هر طرف به مذاکرات از یک سو و چانه زنی برای رسیدن به امتیازات بیشتر از سوی دیگر است و نه امید به رسیدن حداکثری به امتیازات مورد درخواست شان.  ایران از ابتدای شروع مذاکرات در فروردین سال گذشته در حوزه تضمین‌ها دنبال این بود که آمریکا تضمین بدهد حداقل تا پایان دوره ریاست جمهوری بایدن،  آمریکا از برجام خارج نمی‌شود و(در صورت خروج) شرکت‌هایی که در ایران سرمایه گذاری می‌کنند یک زمان معقول 3 تا 5 ساله فرصت دارند تا بدون جریمه شدن از ایران خارج شوند. همچنین مذاکره کنندگان ایرانی چه در زمان عراقچی و چه در دوره باقری دنبال این بودند و هستند تا فهرست تحریمی 540نفره SDN وزارت خارجه آمریکا را لاغرتر کنند. در این میان ایران از خواسته اولیه خود عدول کرد و به حدود یک چهارم این فهرست هم راضی شد.  اما این دو خواسته منطقی ایران که مبتنی بر بند 29 برجام مبنی بر عادی سازی تجارت با ایران و برداشته شدن هر مانعی در این مسیر است با سد آمریکا روبه رو شده است. زیرا آن‌ها استدلال می‌کنند که در برجام چیزی به عنوان ضمانت وجود ندارد و اگر قرار است به برجام برگردیم، «ضمانت» خواسته‌ای فرابرجامی است هر چند این را هم می‌گویند که اظهارات بایدن که گفته «در صورت باقی ماندن ایران در برجام آمریکا هم خارج نخواهد شد» خودش یک تضمین است! از سوی دیگر در باره فهرست تحریم‌ها نیز آن‌ها ریشه و پایه این فهرست تحریمی را تروریسم یا موضوعات نظامی،  حقوق بشر و سایبری می‌دانند و با توجه به هسته‌ای بودن توافق برجام،  این موضوع را نیز خارج از برجام توصیف می‌کنند هرچند ایران در برابر این استدلال‌ها گفته که تضمین خواهی ایران ناشی از بدعهدی و خروج غیرقانونی آمریکا از برجام است که ضررهای هنگفت مادی و انسانی زیادی به کشورمان زده و بازگشت بدون تضمین به این توافق کار اشتباه و به قول امیرعبداللهیان گزیده شدن دوباره از یک سوراخ خواهد بود، همچنین در باره فهرست تحریم‌ها تهران به انتفاع ایران از منافع اقتصادی برجام اشاره دارد که باقی ماندن این فهرست ضربه بزرگی بر این انتفاع خواهد بود.

با همه این‌ها به نظر می‌رسد متن بورل اگرچه تعدیل‌هایی داشته اما هنوز نمی‌تواند به عنوان یک متن مطلوب ایران نام بگیرد چنان که« ند پرایس» سخنگوی وزارت خارجه آمریکا نیز اذعان کرد متن بورل تغییر چندانی با متن مارس گذشته نداشته است. شنیده‌های خراسان حاکی است در حوزه تضمین مدنظر ایران،  همچنان متن بورل ناقص است و اگرچه خواسته آمریکا که عدم قید تضمین زمانی بوده،نقض شده اما خواسته ایران برای چند سال نیز به چند ماه ( کمتر از یک سال ) کاهش یافته است. همچنین در باره فهرست تحریم‌ها از خواسته ایران مبنی برخروج نام بیش از 100فرد و شرکت از این فهرست عدول شده و اگرچه از نظر آمریکایی‌ها هم بیشتر است اما نسبت به خواسته ایران تفاوت فاحشی دارد.

در مجموع این متن اگرچه نمی‌تواند مطلوب طرف‌ها به ویژه ایران باشد اما این توانایی را دارد تا یک بار دیگر شانس رسیدن به توافق از طریق گفت وگوها را آزمایش کند. تهران اگرچه پاسخ مثبت و گرمی به متن بورل نداده اما آن را رد هم نکرده و توئیت باقری با این ادبیات که ایران هم ابتکارات و نظراتی دارد که مطرح خواهد کرد نشان می‌دهد ایران امیدوار است با چکش کاری متن موجود بتواند امتیازات بیشتری را حداقل نزدیک به خواسته‌هایش در این مقطع  کسب کند.

ایران هم اکنون یک قطعنامه در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دارد و 40روز دیگر نشست بعدی شورای حکام می‌تواند بستری برای قطعنامه دوم شود که قطعا تندتر خواهد بود. تهران حساسیت این مقطع زمانی را درک می‌کند اما اعلام کرده هم قطعنامه قبلی ضربه بدی به مذاکرات و اعتماد بین طرف‌ها به ویژه ایران و اروپا زده و هم پاسخ ایران فضا را تندتر کرد. قطعنامه بعدی می‌تواند کاملا تنش را به حد غیرقابل کنترل برساند و برای همین همه در این‌اندیشه هستند تا بتوانند راهی برای رسیدن به یک توافق مرضی الطرفین پیدا کنند. در این میان ایران نرمش‌های مهمی را در ماه‌های اخیر بعد از توقف مذاکرات وین داشته که این روحیه را به بورل داده تا متنی جدید بنویسد. حالا نوبت آمریکاست تا با تعدیل بیشتر رفتار مذاکراتی اش، هزینه بیشتری برای جبران اشتباه بزرگ ترامپ در خروج از برجام و ایجاد این تنش بدهد.  

منبع: روزنامه خراسان