زمزمه بازگشت به مذاکره از اوج تنش /آتش بیار معرکه دنبال سفر به تهران!
هنوز جوهر قطعنامه‌ای که ۳۰ عضو شورای حکام چهار شنبه شب‌گذشته پای آن را امضا کردند، خشک نشده، زمزمه شروع مجدد مذاکرات برای احیای برجام شنیده می‌شود، گویی نه کسی قطعنامه‌ای صادر کرده و نه ایران دوربین‌های فراپادمانی آژانس را قطع کرده و وعده کاهش همکاری بیشتر داده است!
هنوز جوهر قطعنامه‌ای که ۳۰ عضو شورای حکام چهار شنبه شب‌گذشته پای آن را امضا کردند، خشک نشده، زمزمه شروع مجدد مذاکرات برای احیای برجام شنیده می‌شود، گویی نه کسی قطعنامه‌ای صادر کرده و نه ایران دوربین‌های فراپادمانی آژانس را قطع کرده و وعده کاهش همکاری بیشتر داده است! رافائل گروسی، مدیرکل آژانس علاوه بر گفتن اینکه همواره راهی برای تفاهم وجود دارد، یک گام پیش‌تر، از ضرورت سفر به ایران «در سریع‌ترین وقت ممکن» حرف می‌زند و نماینده روسیه هم تأکید دارد که همچنان می‌توان مذاکرات هسته‌ای را با ایران به نتیجه رساند. همه اینها به یک طرف، حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه گفته که ایران با این قطعنامه میز مذاکره را ترک نخواهد کرد.
تنش در روند مذاکرات و رسیدن آنها به نقطه اوج، گاهی منجر به تصاعد بحران و افزایش رودررویی دولت‌ها با همدیگر می‌شود، ولی بعضی وقت‌ها هم زمینه‌ای است برای بازگشت جدی‌تر به میز مذاکره. در سیاست بین‌الملل، به این وضع می‌گویند بازی لبه پرتگاه (Brinkmanship)؛ یعنی اینکه یکی از دو بازیگر یا هر دو آنها، عامدانه و آگاهانه یک خطر جدی باورپذیر را برای حریف به وجود می‌آورند تا از شرایط به وجود آمده برای رسیدن به هدف یا اهداف خود استفاده کنند. گفته شده «بازی لبه پرتگاه نوعی استراتژی سوق دادن تعاملات ناپایدار تا آستانه درگیری فعال با هدف دستیابی به یک نتیجه مثبت برای خود است.» مثال‌های زیادی از بازی لبه پرتگاه در روند مذاکرات با ایران وجود دارد. سال ۲۰۱۳، در شرایطی که تحریم‌های دولت امریکا به نقطه اوج رسیده بود و ایران هم تعداد سانتریفیوژ‌ها را به عدد ۱۹ هزار افزایش داد، مذاکرات برای یک توافق کلید خورد.
آتش بیار معرکه دنبال سفر به تهران!
هنوز مشخص نیست قطعنامه‌ای که ۳۰ عضو شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی چهار شنبه شب درباره ایران صادر کردند، چه سمت و سویی به چالش ایران با امریکا و اروپا خواهد داد. محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی پنج شنبه‌شب گفت که ۱۷-۱۸ دوربین فراپادمانی آژانس که در سایت‌های هسته‌ای ایران فعال بود، قطع خواهد شد و ایران تعداد بیشتری سانتریفیوژ IR-۶ نصب خواهد کرد. با این حال، طی روز‌های قبل از صدور قطعنامه آژانس، منابع غربی با اصرار عامدانه روی این مسئله که قطعنامه آژانس نه لحن تند دارد و نه پرونده ایران را به شورای امنیت ارجاع خواهد داد، تلویحاً به طرف ایرانی پیغام دادند که با این قطعنامه، دنبال تشدید بن‌بستی نیستند که از حدود ۳ ماه قبل، مذاکرات وین با آن دست و پنجه نرم می‌کند. «کلمنت ترمه» محقق مؤسسه بین‌المللی ایران‌شناسی، در گفت‌وگویی که قبل از صدور قطعنامه با خبرگزاری فرانسه انجام داد، گفت: «حتی اگر جلسات کمی متشنج باشد، بعید است که مذاکرات به هم بخورد.» او گفت: با توجه به جنگ در اوکراین، اروپایی‌ها آمادگی ایجاد یک بحران جدید با ایران را ندارند و پیشنهاد کرد که قطعنامه احتمالی علیه ایران به گونه‌ای صادر شود که در را به روی مذاکرات بیشتر نبندد. حالا با گذشت چند روز از صدور قطعنامه شورای حکام، نشانه‌های بیشتری در این باره نمایان می‌شود. «میخاییل اولیانوف» نماینده روسیه در وین، که پیش از این گفته بود قطعنامه شورای حکام «احمقانه» است، روز جمعه گفت با وجود صدور قطعنامه، همچنان می‌توان مذاکرات هسته‌ای با ایران را به نتیجه رساند. اولیانوف به «روسیا ۲۴» گفت: «حالا باید به نحوی سعی کنیم مذاکرات را از سر بگیریم. البته انجام تمام اینها کار آسانی نیست، به‌خصوص بعد از اینکه قطعنامه صادر شد، اوضاع تغییر کرده است». اولیانوف گفته که با این حال، «باید این کار (توافق) را انجام دهیم، زیرا هنوز امکان آن وجود دارد و در عین حال دبیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و ایران باید ترغیب به تداوم گفتگو بر سر مسائلی شوند که تا به حال حل نشده‌اند.»
از صحبت‌های او شاذتر، موضع‌گیری رافائل گروسی، مدیرکل آژانس است، کسی که به‌رغم توافق با ایران، با سفر به تل‌آویو، آتش بیار معرکه قطعنامه شد، اما حالا، هنوز چهار روز از صدور قطعنامه نگذشته، گفته که از سرگیری مذاکرات توافق هسته‌ای ضرورتی بسیار مهم و گزینه‌ای بسیار منطقی به شمار می‌آید. گروسی پا از این هم فراتر گذاشته و ابراز امیدواری کرده که در نزدیک‌ترین زمان ممکن بتواند به ایران سفر و با مقامات ایرانی گفتگو کند. به گفته مدیرکل آژانس، تنش میان آژانس و ایران وجود دارد، اما همیشه جایی برای تفاهم وجود دارد. قبل از هر دو اینها، آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه امریکا روز پنج شنبه ساعاتی بعد از تصویب قطعنامه آژانس گفته بود ایالات متحده امریکا همچنان متعهد به بازگشت به برجام است: «امریکا همچنان متعهد به بازگشت مشترک به پایبندی به برجام است. ما آماده‌ایم یک توافق را بر اساس دستاورد‌های مذاکره شده با مشارکت متحدان اروپایی خود در ماه‌های گذشته نهایی کنیم.»
کسی نمی‌خواهد اعلام شکست کند
همه اینها به یک طرف، به رغم واکنش تند و تیز به قطعنامه آژانس، که با قطع دوربین‌های آژانس انجام شد، هنوز نشانه قابل اتکایی در این باره وجود ندارد که تهران قطعنامه آژانس را به سکویی برای تصاعد تنش تبدیل خواهد کرد. حسین امیرعبداللهیان هرچند گفته که «اگر طرف مقابل به دنبال مسیر تهدید و قطعنامه باشد ما هم دست بسته نخواهیم ماند»، ولی این را هم روشن کرده که ایران با این قطعنامه میز مذاکره را ترک نخواهد کرد: «برای ما آنچه که مهم است منافع مردم ایران است، ما نه از میز مذاکره فرار می‌کنیم و نه خطوط قرمزی را که به ضرر کشور و ملت باشد، پشت سر می‌گذاریم، بلکه خطوط قرمز را در راستای تأمین حداکثری منافع مردم کاملاً رعایت خواهیم کرد.» صنم وکیل، کارشناس چتم‌هاوس واکنش ایران به قطعنامه آژانس را که با قطع کردن دوربین‌ها انجام شد، اجتناب‌ناپذیر خوانده، و آن را نوعی بازی لبه پرتگاه توصیف می‌کند. وکیل به فایننشال‌تایمز می‌گوید: «فکر موجود در تهران این است که اگر پاسخ ندهند، تیرک دروازه‌ها جابه‌جا می‌شود و فشار بیشتری وارد خواهد شد، بنابراین کاری که انجام شد، یک حرکت تدافعی است.» او مدعی است که ایرانی‌ها، برانگیختن یک بحران را تنها راه برای مذاکره فوری یا به دست آوردن اهرم فشار بیشتر می‌دانند. کارتین چولو، خبرنگار امور خاورمیانه‌ای گاردین هم روز پنج شنبه بعد از صدور قطعنامه نوشت: «حفظ دوربین‌ها یکی از خواسته‌های اصلی دولت‌های غربی بوده و حذف آنها نشان‌دهنده تشدید [بازی]لبه پرتگاه بین دو طرف است، دوطرفی که با نزدیک شدن به آخرین مهلت برای توافق، همچنان موضع‌شان مختلف به نظر می‌رسد.»راندا اسلیم، محقق مؤسسه خاورمیانه در واشنگتن در گفتگو با دیلی اکسپرت، بن‌بست به وجود آمده را نوعی وضعیت عدم قطعیت می‌خواند، وضعیتی که در آن همه (طرف ها) تصور می‌کنند که مذاکرات در وین شکست خورده است، اما هیچ کس حاضر به اعلام آن نخواهد بود. اسلیم چیزی را که بایدن با آن روبه‌رو است، نوعی معضل تعبیر کرده است. علی واعظ، رئیس پروژه ایران در گروه بحران‌های بین‌المللی در توضیح این معضل، به انتخابات ماه نوامبر ۲۰۲۲ کنگره امریکا اشاره کرده و می‌گوید: «دو ساعت در حال حرکت است... (که) فشار زیادی بر دولت بایدن وارد می‌کند.» به گفته واعظ، یکی ساعت پیشرفت واقعی فناوری هسته‌ای در تهران است و دیگری، ساعت سیاسی یا همان انتخابات کنگره در نوامبر که می‌تواند به‌شدت جایگاه سیاسی بایدن را دچار فرسایش کند.
منبع: روزنامه جوان
دیدگاه تان را بنویسید