پهپادهای ایران، تحکیم روابط تهران با دوشنبه/تقابل ایران با ترکیه و عربستان در تاجیکستان

وبگاه شبکه خبری «الجزیره» اخیرا در گزارشی به قلم «جورجیو کافیرو» به موفقیت ایران در تقویت روابط با کشورهای آسیای مرکزی پرداخت و نوشت، ساخت پهپاد «ابابیل» ایران در تاجیکستان به نشانه تقویت روابط تهران و دوشنبه و نگاه ایران به شرق است.

در بخش‌هایی از این گزارش آمده است، ایران از دیرباز با تمرکز بر کشورهای عربی در غرب خود و حمایت از دولت های متحد و بازیگران غیردولتی، یک قدرت تاثیرگذار در منطقه اطراف خود بوده، با این حال، سفر «امامعلی رحمان» رئیس جمهور تاجیکستان به تهران در ۳۰ مه (دوشنبه ۳۰ خرداد) و افتتاح کارخانه جدید پهپادهای ایران در شهر«دوشنبه» پایتخت تاجیکستان در دو هفته قبل، گواه جهت گیری سیاست خارجی ایران در «نگاه به شرق» را نشان می‌دهد. 

*ایران و تاجیکستان با زبان و فرهنگ مشترک

در بخش دیگر این گزارش با تمرکز به دامانه روابط تهران با دوشنبه  آمده است، تاجیکستان نه در خاورمیانه، بلکه در آسیای مرکزی قرار دارد. با این حال، از زمان استقلال تاجیکستان در سال ۱۹۹۱، ایران عمدتاً روابط خوبی با دوشنبه داشته است. زبان‌ مشابه و پیوندهای فرهنگی قوی، برای روابط ایران و تاجیک حیاتی بوده است. تاجیکستان به‌عنوان فقیرترین جمهوری‌های شوروی سابق، خوشحال است که شرکای بین‌المللی جدیدی برای کمک به کاهش وابستگی خود به روسیه به دست آورده، در حالی که برای ایران، گشایشی به سمت آسیای مرکزی و احیای مجدد فضای فرهنگی گسترده‌تری فراهم کرده است. 

اگرچه این روابط در اواسط دهه ۲۰۱۰ کاهش یافت، اما روابط یک بار دیگر بهبود یافت و منجر به افزایش بیش از دو برابری تجارت دوجانبه بین سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ به ۱۲۱ میلیون دلار شد. در فوریه، مقامات ایران و تاجیکستان همچنین متعهد شدند که تجارت سالانه را به ۵۰۰ میلیون دلار افزایش دهند.

کافیرو نوشت، تاجیکستان به عنوان  کشور محصور در خشکی، بنادر «چابهار» و «بندر عباس» ایران را برای دسترسی به خلیج فارس و دریای عرب حیاتی می‌بیند. از سویی دیگر تقویت روابط، به ویژه همکاری‌های دفاعی، بین ایران و تاجیکستان با نگرانی هر دو کشور در مورد ناامنی در افغانستان تحت حاکمیت طالبان همراه است.

*تقابل ایران با ترکیه و عربستان در تاجیکستان

«امید رحیمی» از تحلیلگران موسسه «مطالعات آسیای مرکزی و افغانستان» گفت: «ایران و تاجیکستان هر دو نگرانی‌های امنیتی متقابلی در افغانستان دارند. ایران همچنین ثبات و امنیت در تاجیکستان و آسیای مرکزی را به عنوان منافع راهبردی خود تعریف می‌کند. شمال شرق تنها منطقه امن بدون تهدید مستقیم در جغرافیای پیرامونی ایران است.»

نویسنده عنوان داشت، ایران در حالیکه به تاجیکستان نفوذ می‌کند و همکاری دفاعی با این کشور را تعمیق می‌بخشد، در عین حال می‌خواهد با نفوذ عربستان سعودی در دوشنبه مقابله کند. رقابت ترکیه و ایران در منطقه نیز در این معادله نقش دارد. ترکیه قبلا جمهوری آذربایجان را با هواپیماهای بدون سرنشین« بیرقدار» مسلح کرده و آنها را به سایر کشورهای آسیای مرکزی فروخته است. ایران احتمالاً کارخانه جدید خود را در دوشنبه به عنوان بخشی از تلاش برای رقابت با آنکارا می‌بیند.

چندی قبل نیز یک روزنامه صهیونیستی نوشت، ایران با تاسیس کارخانه ساخت پهپاد در تاجیکستان نشان می‌دهد از غرب دور می‌شود و این راهبرد را می‌توان در آسیای مرکزی انجام داد./فارس