برجام در وقت اضافه!/دیپلماسی یا فاجعه؟ تصمیم با بایدن است

به گزارش «وطن‌امروز» مذاکرات یک ‌ساله وین را باید اینگونه جمع‌بندی کرد که دولت بایدن با هدف دستیابی به یک برجام ساده و سهل‌الوصول برای واشنگتن که همزمان بتواند هم به قول آمریکایی‌ها برنامه هسته‌ای ایران را که با سرعت زیادی در حال پیشرفت بوده در جعبه قرار دهد، هم بتواند ساختار کلی تحریم‌ها را حفظ کرده و هم تضمینی برای اینکه احیای برجام را پایه‌ای برای رسیدگی به دیگر مسائل با ایران قرار دهد، به دست آورد، وارد مذاکرات شد. 

بایدن در این مرحله بارها در مواضع خود اعلام کرد کشورش از قضاوت‌های نادرست ترامپ درباره برجام رنج می‌برد اما در عمل از کارزار فشار حداکثری ترامپ به عنوان یک اهرم مذاکراتی در وین استفاده کرد تا تهران را وادار به عقب‌نشینی کند. واشنگتن که به واسطه برنامه غنی‌سازی 60 درصدی اورانیوم ایران زمان را به ضرر خود می‌بیند، تقریبا در هیچ یک از اهداف کوتاه‌مدت خود در وین موفقیتی کسب نکرد تا جایی که با بروز شکاف در هیات نمایندگی آمریکا در وین، اعضای شاخصی از تیم مذاکره‌کننده آمریکایی به رهبری رابرت مالی، نظیر ریچارد نفیو، در نیمه راه کناره‌گیری کردند. در این میان انتخابات در پیش کنگره ایالات متحده و از طرف دیگر ماجرای اوکراین موانع بسیار بزرگ دیگری را روبه‌روی بایدن برای آنچه که نیاز است درباره برجام انجام دهد، قرار داده است. دولت بایدن با وضعیت شکننده‌ای که دموکرات‌ها در آستانه انتخابات پیش رو دارند، به وضوح نمی‌خواهد هزینه عواقب احیای برجام را بپردازد. 

در حال حاضر مذاکرات به دلیل عدم پذیرش خطوط قرمز ایران توسط آمریکا در وضعیت نامشخصی قرار گرفته است. دولت بایدن تلاش می‌کند خواست تهران درباره خارج کردن سپاه پاسداران از لیست سازمان‌های تروریستی خارجی-FTO - را مساله‌ای غیرهسته‌ای و خارج از موضوع برجام بنامد و به همین خاطر ایران را مسؤول بن‌بست کنونی معرفی کند. اما همه داستان این نیست؛ واشنگتن با دیگر خواست‌های مشروع ایران که ارتباط مستقیم با انتفاع اقتصادی از توافق دارد، نظیر خروج افراد و نهادها از لیست تحریم‌ها نیز مخالفت کرده است. در همین ر ابطه حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه کشورمان مدتی قبل گفته بود: موضوع خارج کردن اسامی اشخاص حقیقی و حقوقی از لیست قرمز و از مجموعه تحریم‌ها و اقدامات یکجانبه‌ای که آمریکایی‌ها علیه ایران اعمال کرده‌اند، یکی از موضوعات جدی مذاکرات اخیر ما در وین است. وقتی می‌گوییم اشخاص حقیقی و حقوقی، در حوزه اشخاص حقوقی برخی هولدینگ‌های بزرگ اقتصادی و مؤسسات بزرگ حکومتی ما قرار دارند. 

با این حال رسانه‌های آمریکایی طی مدت اخیر نوشته‌اند به ‌رغم ارسال ایده پیشنهادی تهران به واشنگتن از طریق انریکه مورا، هماهنگ‌کننده اروپایی مذاکرات برجام، مذاکرات همچنان در برزخ بلاتکلیفی است. «لارا روزن» خبرنگار آمریکایی که روند مذاکرات را به دقت زیر نظر دارد، با آنکه در حساب کاربری خود (خبرنامه دیپلماتیک) به نقل از منابعی گزارش داده بود انتظار می‌رود پیشنهاد متقابل آمریکا به ایران ارائه شود، در گزارش تازه خود در 15 آوریل به نقل از منابع آگاه آمریکایی اعلام کرد دولت آمریکا تصمیم جدیدی گرفته مبنی بر آنکه فعلا پیشنهاد جدیدی به ایران ارائه نکند. در بخشی از این گزارش به نقل از یک منبع نزدیک به مذاکرات نوشته شده است: ظاهرا دولت بایدن تصمیم گرفته است در مقابل پیشنهاد ایران، پیشنهاد جدیدی را که حاوی ایده‌هایی برای چگونگی حل‌وفصل آخرین موضوعات باقیمانده برای احیای برجام است، به تهران ارسال نکند. یکی از مقامات ارشد دولت ایالات متحده در پاسخ به سوالی در این باره، طفره رفت و گفت آنها در ملأعام مذاکره نخواهند کرد. این مقام ارشد دولت به روزن گفت: «رئیس‌جمهور روشن کرده است آنچه به نفع امنیت ایالات متحده است، انجام خواهد داد و مسؤولیت واقعا در این مرحله بر عهده ایران است، بویژه در این موضوع». 

این در حالی است که روزن در گزارش قبلی خود نوشته بود: یک دیپلمات غربی گفت: «ما هنوز منتظر پاسخ‌های ایالات متحده هستیم اما همه چیز در حال گیج‌کننده شدن است». در ادامه گزارش آمده بود: منابع دیپلماتیک می‌گویند انتظار می‌رفت ایالات متحده در روزهای اخیر (اواسط فروردین) یک پیشنهاد متقابل به ایران ارسال کند اما هنوز این اتفاق نیفتاده است. منابع گفتند پیشنهاد متقابل پیش‌بینی‌شده ایالات متحده در پاسخ به پیشنهادی از سوی ایران است که انریکه مورا پس از سفر به تهران به واشنگتن ارائه کرد که ایالات متحده آن را کاملا غیرقابل قبول تلقی کرده است. پیشنهاد ایران، به دنبال آن بود که ظاهراً ایده ایالات متحده مبنی بر اینکه در ازای حذف سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران از فهرست سیاه وزارت خارجه ۲ طرف توافق می‌کنند مقامات یکدیگر را هدف قرار ندهند، از سوی ایران رد شد. یک مقام آمریکایی ادعا کرد رئیس‌جمهور بایدن مانند رئیس ستاد مشترک ارتش، مارک میلی، معتقد است زیرگروه سپاه پاسداران، نیروی قدس سپاه، [به زعم آنها] یک گروه تروریستی است. سخنگوی وزارت خارجه آمریکا هم از سویی گفته: «در حال حاضر توافق نه قریب‌الوقوع و نه قطعی است». در تکمیل آنچه ند پرایس بیان کرد «جالینا پورتر» معاون سخنگوی وزارت خارجه آمریکا هم به خبرنگاران گفت: «من می‌توانم بگویم رئیس‌جمهور هم‌نظر رئیس ستاد مشترک است و فراتر از آن، ما درباره هیچ یک از موضوعات مذاکرات هسته‌ای در عموم اظهارنظر نمی‌کنیم». پورتر در رابطه با مذاکرات وین گفت: «در حال حاضر هیچ به‌روزرسانی نداریم، جز اینکه آشکارا فرآیند با پیشرفت مهمی همراه بوده است اما در حال حاضر توافقی قریب‌الوقوع و قطعی نیست». بلینکن هم در بروکسل به MSNBC گفت: «با وجود تمام تلاش‌هایی که انجام داده‌ایم، به چشم‌انداز به نتیجه رسیدن توافق خیلی خوشبین نیستم». 

***