رایزنی های احتمالا مستقیم فقط به یک شرط/هیاهو برای هیچ؟

 سخنان دو روز پیش حسین امیرعبداللهیان وزیرخارجه کشورمان همان طور که پیش بینی می شد با واکنش هایی همراه بود که گاه مستقیم از سوی روس ها و آمریکایی ها بیان شد و گاه غیر مستقیم با فریاد انگلیسی ها به گوش رسید اما هر چه بود توانست تحولی در حوزه مذاکرات ایجاد کند و حالا همه مطمئن هستند که ایران هم به دنبال یک توافق است و حاضر نیست به خاطر مذاکره نکردن با واشنگتن باعث بن بست یا شکست مذاکرات شود البته یک شرط دارد ، شرطی که علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان در یک توئیت کوتاه که این بار به دو زبان فارسی و انگلیسی نوشته بود، بیان کرد که تغییر مسیر گفت وگوی ایران و آمریکا از حالت غیرمستقیم و مکتوب به مذاکره مستقیم تنها زمانی اتفاق می افتد که توافق خوب در دسترس باشد.به هرروی،بحث مذاکره مستقیم خیلی وقت است که مطرح بوده و همیشه موافقان و مخالفانی داشته است. بسیاری از تحلیل گران داخلی با اشاره به این که اختلاف اصلی در قضیه برجام بین ایران و آمریکاست و تا این دو مشکلات خود (مشکلات مربوط به برجام و نه همه موارد اختلافی) را مستقیم حل نکنند، گره از این کار باز نخواهد شد. از طرف دیگر گروهی تاکید داشتند که چون آمریکا از برجام خارج شده و بدعهدی کرده نباید اجازه داد که سر میز مذاکره برگردد و مذاکره غیرمستقیم را عامل تحقیر طرف آمریکایی می‌دانستند. نظر تیم مذاکره کننده تا پیش از این به گروه دوم نزدیک‌تر بود و از مواضع ایران این طور بر می‌آمد که به رغم علاقه و حتی اصرار آمریکایی‌ها حاضر به پذیرش مذاکره مستقیم نیستند. اکنون اما به نظر می‌رسد که وضعیت تا حدی با توجه به گفته های اخیر امیر عبداللهیان تغییر کرده است.این سیاست ایران احتمالا در پی آن اتخاذ شده که در هفته‌های آینده معلوم شد با رویه موجود (یعنی مذاکره غیرمستقیم) توافق جامع و پایداری که ایران می‌خواهد به این زودی‌ها حاصل نمی‌شود و آن توافق موقتی که آمریکایی‌ها پیشنهاد می‌دهند نیز با مصلحت ایران نمی‌خواند و شدنی نیست. از ظواهر امر نیز این طور برمی‌آید که تیم آمریکایی تا اندازه‌ای تغییر رویه داده و نمی‌خواهد از این فرصت بگذرد. گذشته از تغییرات امیدوارکننده‌ای که در ترکیب هیئت مذاکره کننده آن ها ایجاد شده و کنار رفتن چهره‌های تندروتر شاهد مواضع صریحی مبنی بر استقبال از مذاکره مستقیم هستیم. مثلا جن ساکی، سخنگوی کاخ سفید گفته: «واشنگتن آماده مذاکرات مستقیم و فوری با ایران برای پیشبرد مذاکرات هسته‌ای است».ند پرایس سخنگوی وزارت خارجه آمریکا نیز بیان کرده: «ما دنبال این هستیم فورا این دیپلماسی را به کار ببندیم و به وضوح گفته‌ایم که تعامل مستقیم در خدمت این اهداف خواهد بود.»

هنوز اتفاق خاصی نیفتاده است

با این حال یک منبع ایرانی نزدیک به تیم مذاکرات هسته ای در وین در گفت وگو با خراسان تصریح کرد: به رغم سخنان وزیر خارجه درباره مذاکرات ایران و آمریکا،  فعلا در این زمینه تصمیم گیری تازه‌ای نشده و  هم اینک مسیر ارسال و دریافت مکتوب نظرات به طور کارآمد انجام می شود.وی تاکید کرد : تا زمانی که این اطمینان وجود نداشته باشد که چنین دیداری دستاوردی به همراه خواهد داشت و به دستیابی به توافقی خوب کمک خواهد کرد، نیاز یا ضرورتی برای انجام گفت‌وگوی مستقیم وجود نخواهد داشت. موضع جمهوری اسلامی ایران از ابتدا این بوده که ایران حاضر نیست صرفا برای گرفتن یک عکس یادگاری یا مانور تبلیغاتی دیداری انجام دهد. تاکتیک‌ها یا فرمت‌های مذاکراتی زمانی برای ایران دارای ارزش و موضوعیت خواهند بود که این اطمینان وجود داشته باشد که به حصول نتیجه مطلوب کمک می‌کنند.این منبع آگاه همچنین درباره آخرین وضعیت مذاکرات گفت: در دو روز گذشته، با هدف افزایش سرعت پیشرفت گفت‌وگوها و با توجه به این که مباحث به مرحله‌ای رسیده که عبارات باقی‌مانده به خصوص در حوزه تضمین‌ها نیازمند تصمیم‌گیری و تعیین تکلیف هستند، جلسات نگارش متن (drafting) که پیش از این در سطح کارشناسی (جلسات دو و چندجانبه یا کارگروه‌ها) برگزار می‌شد، در سطح رؤسای هیئت‌ها و با حضور ایران، اتحادیه اروپا و تمام اعضای گروه 1+4 برگزار شده و به ویژه در حوزه تضمین ها توانسته‌اند برخی اختلاف نظرها را کاهش دهند و موارد نیازمند تصمیم‌گیری را مشخص کنند.وی افزود : در حوزه راستی‌آزمایی نیز جلسات نگارش متن با حضور مذاکره‌کنندگان ارشد ایران، اتحادیه اروپا و سه کشور اروپایی برگزار شده است، چرا که بخش قابل توجهی از فرایند راستی‌آزمایی از طریق سنجش آزادی تجارت و مراوده با طرف‌های اروپایی انجام می‌ شود. البته هنوز بخش‌هایی از موضوعات نیازمند بحث بیشتر و اتخاذ تصمیم است.

روس ها چه می گویند ؟

اما مگر می شود چنین سوژه داغ خبری مطرح شود و آقای  میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی واقع در وین ساکت بماند . اولیانوف نیز در واکنش به سخنان اخیر حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه کشورمان در توئیتی نوشت: مذاکره مستقیم در سطح پیشرفته مذاکرات وین می‌تواند مفید واقع شود.

هیاهو برای هیچ؟

همزمان نورنیوز،رسانه نزدیک به شورای عالی امنیت ملی نوشت:گرچه برخی تلاش کردند اظهارات اخیر وزیر امور خارجه را ابراز علاقه ایران برای مذاکره با آمریکا تعبیر کنند اما توجه دقیق به صحبت‌های امیرعبداللهیان و همچنین متن توئیت شمخانی نشان می‌دهد که موضع تهران در مذاکرات وین صرفا تلاش برای دستیابی به توافق خوب است.به نوشته نورنیوز،اظهارات وزیر خارجه بلافاصله با کلیدواژه «آمادگی ایران برای مذاکره مستقیم با آمریکا» از سوی برخی رسانه‌های داخلی و خارجی منتشر شد و بازتاب گسترده‌ای را نیز به دنبال داشت.در فاصله کوتاهی پس از انتشار صحبت‌های امیرعبداللهیان، سخنگویان کاخ سفید و وزارت خارجه آمریکا به آن واکنش نشان داده و ضمن استقبال از گفت وگوی مستقیم میان تهران و واشنگتن آن را در پیشبرد مذاکرات جاری در وین مفید دانستند.در حالی که همچنان واکنش‌های داخلی و خارجی به اظهارات وزیر خارجه کشورمان ادامه دارد، «علی شمخانی» دبیر شورای عالی امنیت ملی با انتشار توئیتی بدون اشاره به موضوع مذاکره مستقیم با آمریکا، صرفا بر امکان «تغییر روش ارتباط با هیئت آمریکایی حاضر در وین» در صورت در دسترس بودن توافق خوب تاکید کرد.اگرچه برخی رسانه‌ها و اصحاب قلم در داخل و خارج از کشور با کم‌توجهی یا تعمد تلاش کردند اظهارات وزیر امور خارجه را ابراز علاقه ایران برای مذاکره با آمریکا تعبیر کنند اما توجه دقیق به صحبت‌های امیرعبداللهیان و همچنین متن توئیت شمخانی که با شفافیت بیشتری به موضوع پرداخته، نشان می‌دهد که موضع جمهوری اسلامی ایران در مذاکرات وین چنان چه از ابتدا بیان شده بود صرفا تلاش برای دستیابی به توافق خوب است و مذاکره زیر فشار، مذاکره برای مذاکره  یا وقت‌کشی و بهانه‌جویی برای فرار از پذیرش تعهدات از سوی طرف غربی را بر نمی‌تابد.ایران پیش از این در جریان مذاکرات منتهی به توافق برجام نیز در قالب ۱+۵  یا به طورمستقل با آمریکا مذاکره داشته و نشان داده در زمانی که منافع کشور ایجاب کند از مذاکره با دشمن نیز ابایی ندارد اما این شرایط در صورتی محقق می‌شود که مجموعه شرایط برای دستیابی به توافق خوب فراهم شده باشد و مذاکره، الزامی برای نهایی‌سازی توافق مد نظر ایران قلمداد شود.اشاره دبیر شورای عالی امنیت ملی به این واقعیت که «تاکنون ارتباط با هیئت آمریکایی حاضر در وین با مبادله نوشتار غیر رسمی انجام شده و نیازی به بیش از این نبوده و نخواهد بود»، حاکی از این واقعیت است که گرچه روند مذاکرات در ریل نسبتا مناسبی قرار گرفته و در مسیر پیشرفت است اما از نظر ایران به دلیل تداوم رفتار زیاده‌خواهانه و غیرسازنده آمریکا هنوز با دستیابی به توافق خوب فاصله داریم و از این رو الزامی برای گفت وگوی مستقیم وجود ندارد.‌/ خراسان