روسیه؛ رقیب یا رفیق

گروه سیاسی فردا: مذاکرات وین گویا روی ریل اصلی خود قرار گرفته است و همه طرف ها روند گفتگوها را رو به جلو توصیف می کنند اما با این وجود برخی در داخل کشور نسبت به نوع نقش آفرینی روسیه احساس نگرانی می کنند. آنها تلاش روسیه برای ایفای نقش محوری در جریان مذاکرات را نشانه خوبی نمی دانند چون معتقدند سابقه تاریخی نشان می دهد روس ها همواره از برگ ایران برای حل مشکلات خود با سایر قدرت های جهانی استفاده کردند.

مهدی مطهرنیا کارشناس مسائل سیاست خارجی گفت «همان نگرانی که دلواپسان درباره آمریکا دارند، بخش هایی از ملت ایران براساس سوابق تاریخی، این نگرانی ها را تنها محدود به آمریکا نمی دانند بلکه به همان اندازه درباره سایر کشورهای بزرگ همچون روسیه نیز نگرانی دارند.»

«نه شرقی نه غربی»

استدالال مخالفان روسیه این است که پرهیز از مذاکره مستقیم با آمریکا نباید به نفع روسیه تعبیر و تفسیر شود، به طوری که روس ها بخواهند ایران را در مذاکره غیرمستقیم با آمریکا نمایندگی کنند چون همان قدر که آمریکایی ها قابل اعتماد نیستند نوع رفتار روس ها در گذشته مشخص می کند که آنها نیز از همین ویژگی برخوردارند. این گروه جنگ تحمیلی، نیروگاه بوشهر و موشک های اس300 را از مصادیق روشن برای اثبات ادعای خود می دانند.

قاسم محبعلی کارشناس مسائل بین المللی از جمله کسانی است که اعتماد به روسیه را جایز نمی داند و می گوید «روسیه با ایران هم به لحاظ انرژی و هم به لحاظ مسائل ژئوپلیتیک منطقه ای مثل فققاز، آسیای مرکزی و خاورمیانه رقیب جدی است. عاقلانه نیست به طرفی که رقیب ما به حساب می آید و با طرف مقابل ما یعنی امریکا نیز دچار اختلاف و با او در حال بده بستان است، ما سرنوشت مان را در اختیار آن بگذاریم».

اما این دیدگاه مخالفانی نیز دارد. کیهان، روزنامه حامی دولت با انتقاد از کسانی که شعار «نه شرقی نه غربی» را درباره مذاکرات با روسیه مطرح می کنند امروز نوشت «مدعیان اصلاحات با ادعاهای مضحک روسیه را آماج هجمه و حمله قرار می‌دهند. این جریان حتی در مواجهه با شعارهای انقلاب هم همین رویه را در پیش گرفته‌، حال آنکه در شعار «نه شرقی، نه غربی» مراد از مفاهیم غرب و شرق؛ جهت‌های جغرافیایی نیست بلکه این شعار ناظر بر جهان دو قطبی در آن روزگار بوده است».

نقش واقعی روسیه در مذاکرات

فارغ از گرایش های سیاسی وقتی به موضوع مذاکرات وین نگاه کنیم، قریب به اتفاق کارشناسان روی این موضوع با یکدیگر هم نظر هستند که موضوع هسته ای چالشی بین ایران و آمریکاست و بقیه طرف ها بود و نبودشان فرقی نمی کند اما به خواست ایران در وین حضور دارند. درستی این استدلال آنجا روشن می شود که وقتی آمریکا از برجام خارج شد، نه اروپایی ها و نه چین و روسیه نتوانستند کاری انجام دهند اما این طرف ها که ابتدا به عنوان واسطه در مهمترین چالش دیپلماتیک دنیا برای خودشان دنبال نقش بودند و حالا همه شان برای خود یک حوزه منافع برجامی تعریف کرده اند. روسیه نیز از این اصل مستثنی نیست.

حشمت الله فلاحت پیشه با تأیید این استدلال معتقد است «متأسفانه براساس نقشی که ایران برای روسیه قائل شده، روس ها سعی می کنند موضوع برجام را به بخشی از منافع و رقابت های خود با آمریکا و اروپا تبدیل کنند. در چند روز اخیر روس ها خیلی این موضع را مطرح کردند که آنها باعث شدند ایران بخشی از مواضع خودش را کنار بگذارد یا در موضوع دعوفت هیأت عربستانی به وین، روس ها پشت ماجرا بودند تا هشداری به تهران باشد که موضوع منطقه ای نیز مدنظر طرف های برجامی است».

در مجموع هر چند به نظر می رسد روسیه تلاش می کند خود را در جریان مذاکرات بالانسر نشان دهد اما به وضوح روشن است که منافع برجامی خود را دنبال می کند بنابراین انتظار می رود تیم مذاکره کننده ایران روابط تهران-مسکو را تاکتیکی ببیند نه راهبردی. اصولا در دنیای امروز چیزی تحت عنوان راهبرد جایگاهی ندارد و کشورها خودشان را در قید و بند روابط راهبردی قرار نمی دهند بلکه منافع خودشان را در حوزه های مختلف دنبال می کنند.