چرا سفر قالیباف به ترکیه و دیدار با اردوغان مهم است؟

محمدباقر قالیباف که برای حضور در نشست اتحادیه بین‌المجالس کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی از روز چهارشنبه راهی ترکیه شده است، روز جمعه با رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور این کشور در کاخ «دولمه‌باغچه» استانبول دیدار کرد. در این دیدار مصطفی شنتوپ، رئیس مجلس ملی ترکیه نیز حضور داشت.

رئیس مجلس در این دیدار با تاکید بر ارتقای همکاری‌های اقتصادی میان تهران و آنکارا، نهایی‌شدن سند جامع همکاری‌های دو کشور در آینده نزدیک را نشانه‌ای از اراده جدی دو طرف برای توسعه روابط توصیف کرد.

قالیباف در ادامه ضمن اشاره به حمایت ایران از ابتکار ترکیه برای حل مشکلات قفقاز در چارچوب ساختار 3+3 که شامل سه کشور قفقازی آذربایجان، ارمنستان و گرجستان به‌اضافه سه کشور مهم مجاور آن شامل ایران، روسیه و ترکیه می‌شود، از تقویت ارتباطات میان کشورهای عضو و استفاده از آن درجهت رشد و توسعه منطقه استقبال کرد.

رئیس مجلس در این دیدار به مذاکرات هسته‌ای وین که همزمان با حضور وی در استانبول جریان داشت نیز اشاره کرد و گفت: «قدرت‌های بزرگ باید یاد بگیرند که نباید اراده خود را به سایر کشورها تحمیل کنند و چنانچه احترام به منافع دیگران را بپذیرند، توافق در دسترس است.»

رئیس‌جمهور ترکیه نیز در این دیدار اعلام کرد با وجود بحران کرونا و تاثیرات منفی اقتصادی آن، همکاری‌های اقتصادی میان ترکیه و ایران شاهد رشد بوده است. اردوغان همچنین ابراز امیدواری کرد که مذاکرات وین برای اجرای توافق هسته‌ای به شکل عادلانه‌ای به نتیجه برسد. رئیس‌جمهور ترکیه در ادامه اشاره‌ای نیز به بحران مهاجرت از افغانستان داشت و تاکید کرد: «نهادهای بین‌المللی باید به ایران برای سروسامان دادن به مهاجران افغانستانی کمک کنند.»

محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی روز چهارشنبه (17آذرماه) برای شرکت در شانزدهمین اجلاس اتحادیه بین‌المجالس کشورهای عضو سازمان همکاری‌‌های اسلامی وارد ترکیه شده بود. این نشست دوروزه در روزهای پنجشنبه و جمعه (۱۸و۱۹ آذرماه) در شهر استانبول برگزار شد.

سارا فلاحی، ابراهیم رضایی و ابوالفضل عمویی اعضای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، عادل نجف‌زاده رئیس گروه دوستی و پارلمانی ایران و ترکیه و رضا نجفی معاون امور حقوقی و بین‌المللی وزارت امور خارجه، قالیباف را در این سفر همراهی می‌کردند.

  دیدارهای اقتصادی

رئیس مجلس در نخستین روز کاری خود در ترکیه دیدارهای اقتصادی مهمی داشت. صبح روز پنجشنبه هفته گذشته وی با فعالان اقتصادی و تجار ایرانی در ترکیه دیدار کرد. قالیباف در این دیدار به فعالان اقتصادی تاکید کرد ایران برای توسعه تجارت خارجی خود و همچنین تضعیف تحریم‌ها درصدد ایجاد هاب مالی و لجستیکی است. رئیس مجلس درباره این اقدام گفت: «با ایجاد هاب مالی و لجستیکی می‌توانیم در روابط تجاری و اقتصادی با کشورهای مختلف ازجمله کشورهای همسایه نظیر ترکیه شاهد ارتقای همکاری‌ها و شرایط بهتری باشیم.»

رئیس مجلس همچنین در دیدار با تعدادی از مدیران عامل هلدینگ‌های بزرگ و سرمایه‌گذاران ترکیه‌ای ضمن شنیدن مشکلات و پیشنهادهای آنها تاکید کرد: «در دولت و مجلس اولویت را توسعه روابط با همسایگان و کشورهای اسلامی قرار داده‌ایم و این یک اراده جدی و محکم است و بر این اساس مصمم هستیم تجارت دوجانبه را در اولویت قرار دهیم.» قالیباف همچنین از فعالان اقتصادی خواست تجارت میان دو کشور را به تحریم‌ها وابسته ندانند و برای آن برنامه‌ریزی کنند.

  فعال شدن مجدد دیپلماسی پارلمانی

برخی دیپلماسی پارلمانی را به‌دلیل ارتباط غیرمستقیم پارلمان با ساختار دولت، درکنار دیپلماسی فرهنگی و رسانه‌ای جزئی از دیپلماسی عمومی تلقی می‌کنند. دیپلماسی عمومی بر پیگیری سیاست‌های کلی کشور و دولت در ارتباط با مردم کشورهای دیگر تاکید دارد. از این‌رو اعضای پارلمان که منتخبان مستقیم مردم یک کشور هستند می‌توانند در ارتباط با همتایان خود از کشورهای دیگر ارتباطات میان دو ملت را عمیق‌تر ساخته و آن را نسبت به روابط بین‌دولتی ارتقا دهند. ایران نیز از دیرباز با توجه به تاثیرات شدید فضای بین‌المللی بر کشور و همچنین نیاز به حل مشکلات در این محیط، دیپلماسی پارلمانی را در دستورکار خود قرار داده است. درطول چند دهه اخیر اما عواملی بر کارآمدی این دیپلماسی موثر بوده‌اند و بر فعال شدن یا انفعال آن تاثیر گذاشته‌اند. به همین جهت بررسی این عوامل و درک صحیح از شرایط فعلی دیپلماسی پارلمانی کشور با توجه به وضعیت تحریمی اقدامی ارزشمند است.

«جایگاه» سیاسی و همچنین «فردی» که آن جایگاه را کسب می‌کند، هرکدام به‌طور جداگانه دارای اهمیت هستند ولی ازسوی دیگر همزمان می‌توانند ارتباط و هم‌افزایی نیز داشته باشند. در ایران ریاست مجلس از اهمیت بالایی برخوردار است و با وجود تغییر نظام سیاسی از پارلمانی به ریاستی، همچنان مجلس و رئیس آن مهم تلقی می‌شوند.

در کشورهایی مانند آمریکا تفکیک میان فعالان قوه‌مقننه با مجریه بیشتر از دیگر کشورهاست و در کشوری مانند انگلیس نمایندگان مجلس همزمان به وزارت نیز منصوب می‌شوند. در ایران اما در عین تفکیک قوا و جدایی آنها، نوعی همبستگی و تبادل نفرات میان آنها وجود دارد. این مساله باعث شده است در قوه‌مقننه ایران، سیاستمداران زیادی با سوابق اجرایی حضور داشته باشند و حتی اغلب شخصیت‌هایی که به ریاست مجلس رسیده‌اند از قدرت و شأنیتی همانند ریاست قوه‌مجریه برخوردار بوده‌اند. این مساله یک مزیت برای دیپلماسی پارلمانی ایران ایجاد کرده است زیرا اعضای مجلس ایران از تجربه اجرایی گسترده و دستانی باز برای برقراری ارتباط با نهادهای دولتی و غیردولتی کشورهای دیگر برخوردارند. با وجود این نقطه‌قوت اما در برهه‌هایی که ریاست قوه‌مجریه و مقننه دارای اصطکاک‌هایی با یکدیگر بوده‌اند، این موضوع در فضای بین‌المللی و سیاست خارجی، نقش مجلس را تضعیف کرده است. از این‌رو وضعیت فعلی در کشور که در آن مجلس ضمن حفظ شأن نظارتی خود بر دولت با این نهاد درحال همکاری است، باعث شده مزیت‌های ایران در حوزه دیپلماسی پارلمانی بار دیگر به کمک دولت بیاید.

کارنامه مجلس شورای اسلامی ایران در ارتباط با دولت مستقر تنها در یک نمونه شامل رای منفی به دو وزیر پیشنهادی آن هم برای وزیر آموزش‌وپرورش بوده است که با وجود حضور رئیس‌جمهور در صحن مجلس این رای حاصل شده است، با وجود این، اما مجلس به‌دلیل سیاست‌ورزی مناسب و همسویی با دولت در منافع ملی و البته درک این موضوع ازسوی کابینه، درحال استفاده از ظرفیت‌های خود برای بازیگری در فضای بین‌المللی است./ فرهیختگان