مذاکره برای بازگشت به نقطه صفر برجام

گروه سیاسی فردا: دولت سیزدهم هرچند در حوزه داخلی با موضوعات متعدد اعم از اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و حتی کرونایی دست و پنجه نرم می کند، در حوزه سیاست خارجی هدف کوتاه مدتش مشخص است، از سرگیری مذاکرات وین و تعیین تکلیف برجام. برجامی که به کما رفته و حالا نفس های آخرش را می کشد.

بعد از برگزاری مجمع عمومی سازمان ملل، غربی ها روزی نیست که درباره بسته شدن پنجره "وین" آلارم ندهند؛ پاسخ تهران نیز همواره این بوده که «مذاکره می کنیم اما عجله نداریم». شاید غرب این رویکرد را وقت کشی تعبیر کند، لکن در حوزه موضوع هسته ای، جمهوری اسلامی به طور عملی نشان داده که اصلا اهل وقت کشی نیست. تجربه دو دهه مذاکره شناخت خوبی را از طرف مقابل به جمهوری اسلامی داده است. غربی ها اهرم تحریم را دست گرفته اند و با آن می خواهند بر ایران فشار بیاورند و حاضر نیستند این اهرم فشار را کنار بگذارند پس برای از کار انداختن این اهرم طراحی یک تاکتیک هوشمندانه لازم است. این تاکتیک را برخی تحلیلگران "تاکتیک صبر" نامیدند، به این معنا که دولت رئیسی نمی خواهد برای مذاکره عجله کند چون این اتفاق پیام اشتباه به طرف مقابل مخابره می کند بلکه برعکس قصد دارد با سناریوی حساب شده به وین برود تا طرف مقابل را غافلگیر کند.

نقطه آغاز مذاکرات

برنامه دولت برای مذاکره و احیای برجام جدی است اما سئوال اینجاست که تیم مذاکره کننده جدید ایران می خواهد نقطه شروع مذاکرات را کجا تعریف کند؟ در این رابطه احمد بخشایش اردستانی معتقد است «هرچند آمریکایی ها به دنبال برجام یک و دو توأم با هم هستند اما ایران بازگشت به نقطه صفر برجام را می خواهد و می گوید آمریکا اول با اجرای "برجام یک" اعتمادسازی کند سپس دنبال مذاکرات درباره موضوعات دیگر باشد» به عبارت دیگر دولت تهران خواستار آن است که آمریکا به همان نقطه ای برگردد که ترامپ از برجام خارج شد.

انتظار از تیم مذاکره‌کننده

درباره نقش و تأثیر تیم مذاکره کننده برای کسب نتیجه نهایی نظرات مختلفی وجود دارد. یک دیدگاه آن است که ترکیب تیم مذاکره کننده خیلی اهمیت ندارد چون دستورالعمل ها مشخص است. نکته ای که فریدون عباسی رئیس کمیسیون انرژی مجلس به آن اشاره کرد و تنها هنر تیم مذاکره کننده قبلی را حرف زدن زبان انگلیسی با لهجه خیابان گردی آمریکایی دانست، در واقع این افراد معتقدند می توان با یک مترجم کاملا مسلط در ترکیب تیم مذاکره کننده موضوع تسلط به زبان انگلیسی را جبران کرد.

البته در میان دیدگاه دیگری نیز وجود دارد و آن اینکه شاید علی باقری نتواند از پس کار برآید. منصور حقیقت پور در گفتگو با فردا تلویحا به این نکته اشاره کرد و گفت «یک مذاکره کننده حرفه‌ای لازم است که بتواند شرایط مذاکرات را درک کند. به نظر من آقای عراقچی برای این کار خوب بود، خوب مذاکره می‌کرد و به موقع هم از قاطعیت برخوردار بود. درباره عزیزان دیگر اطلاعی ندارم اما مذاکرات سیاسی حالت انعطاف پذیری لازم دارد و اگر خیلی خشک عمل شود مذاکره برای مذاکره خواهد بود و نتیجه ندارد.»

دیدگاه سوم آنهایی هستند که به تیم مذاکره کننده جدید خیلی امیدوارند و اعتماد کامل به آن دارند. به عنوان احمد بخشایش اردستانی می گوید «مطمئنا علی باقری خیلی خوب می تواند از پس کار مذاکره بربیاید، او قبلا نیز در جریان مذاکرات هسته ای بوده است».

فارغ از نام ها و اساسی و آنکه کدام یک از سه دیدگاه یادشده درست هستند، انتظار می رود تیم دیپلماسی ما ترکیبی کارشناسان زبده و خبره باشد. محمدجواد جمالی نوبندگانی تحلیلگر مسائل حوزه سیاست خارجی بر این باور است «تیم مذاکره کننده ایران با چهار یا پنج هیات دیگر که بعضا با ده‌ها کارشناس در حوزه‌های مختلف آمده‌اند، طرف است. هر کدام از این‌ها هیاتی چند نفر از کارشناسان را با خود می‎برند که در کنار اتاق اصلی مذاکرات مشغول کار و بررسی هستند. ما هم باید همین‌طور عمل کنیم. باید افرادی متخصص در همه حوزه های سیاسی، اقتصادی و ... به خصوص در زمینه‌های حقوقی همراه تیم هیات مذاکره‌کننده کنیم چون اگر قرار باشد متنی نوشته و توافق شود همان وقت بررسی شود اگر مساله‌ای ایجاد شود، حل آن در مذاکرات بعدی بسیار سخت خواهد شد».

با توجه به آنکه پیش بینی می شود تا آذرماه مذاکرات وین از سر گرفته شود، باید منتظر ماند و دید؛ تیم مذاکره کننده جدید ایران با درنظر گرفتن تجارب گذشته می خواهد چه دست فرمانی جلو رود. قطعا الان قضاوت درباره توانایی این تیم زود است و بعد از برگزاری چند نشست بهتر می توان درباره این موضوع به نقد و نظر پرداخت.