پشت کردن جریان اصلاحات به همتی

یکی از اتفاقاتی که حرف و حدیث‌های زیادی را در انتخابات ریاست جمهوری 1400 به وجود آورد، نوع نامزدی عبدالناصر همتی بود. همتی در شرایطی صلاحیتش برای نامزدی در انتخابات توسط شورای نگهبان تأیید شد که اصلاح طلبان در شوک از دست رفتن همه 14 نامزد مدنظر خود، قرار داشتند. این شوک باعث شد تا نهاد اجماع ساز اصلاحات به دو دسته مهم تقسیم شوند؛ آن‌هایی که طرفدار مشارکت بودند و آنهایی که تحریم پیشه کردند و بهترین حالت، مشارکت غیرفعال را توصیه کردند. همتی در این وانفسا سرانجام موفق به جلب حمایت همه گروه‌های اصلاح طلبی از خود نشد و همین دودستگی به زعم او باعث شکست شد. همتی البته پیش از انتخابات، گلایه‌هایی را درباره انفعال نخبگان اصلاح طلب مطرح کرده بود و اینکه چرا آنها به شرط بستن روی به اصطلاح «اسب برنده» عادت کرده‌اند. زخم این گلایه‌ها، چندی پیش و طی نشستی دوباره سر باز کرد؛ همتی البته علاوه بر اصلاح طلبان، نوک حملات خود را معطوف دولت حسن روحانی نیز کرد.

طبیعی بود که عبدالناصر همتی در مناظره‌ها و تبلیغات ریاست جمهوری برای جذب آرای مردم، باید میان خود و کارنامه دولت و شخص رئیس جمهور فاصله می‌انداخت. او بارها تصریح کرد که عملکرد حسن روحانی هیچ ارتباطی با او ندارد و حتی کناره‌گیری‌اش از ریاست بانک مرکزی به خاطر اختلافات اساسی با رئیس جمهوری بوده است؛ ادعایی که البته به سرعت توسط محمود واعظی رئیس دفتر رئیس جمهوری رد شد. هر چه بود، سیاست فاصله گذاری با دولت هم نتوانست باعث موفقیت همتی شود و او در نهایت با دو میلیون رأی پس از رئیسی و محسن رضایی، به رده سوم رقابت‌های انتخاباتی قناعت کرد. با این وجود همتی چندی پیش در نشستی با اعضای ستادهای انتخاباتی‌اش، گلایه‌هایی را نسبت به دولت مطرح و مستقیما تصریح کرد که او در رقابت‌های انتخاباتی، پاسوز عملکرد دولت تدبیر و امید شد. همتی در این نشست با بیان اینکه جفایی که دولت در حق من کرد هیچ‌وقت یادم نمی‌رود، گفت: حتی یک نفر از آن‌ها به حمایت از من برنخاستند، درحالی‌که من چوب آنها را در انتخابات خوردم، مشکلات اقتصادی‌ای که ناشی از عملکرد برخی دوستان بود و من تلاش کرده بودم بخشی از مشکلات را در بانک مرکزی رفع کنم. من در واقع قربانی عملکرد ضعیف برخی دیگر شدم. همتی افزود: هیچ وقت یادم نمی‌آید دولتی بخواهد با یک عضوش که آن‌قدر خدمت کرده این‌طور رفتار کند. یکی از بزرگان به من گفت دولت باید خیلی قدر شما را بابت اقداماتت بداند مخصوصا از زمانی‌که آن نوسانات و التهابات در بازار ایجاد شده بود. 

اینکه گلایه همتی دقیقا معطوف به کدام بخش دولت است، معلوم نیست اما از لابه‌لای اظهارات او در جریان مناظره‌های انتخاباتی می‌شود حدس زد که بخشی از گلایه‌های او مربوط به فرهاد دژپسند، وزیر اقتصاد است. همتی در مناظره سوم با اشاره به نقش وزارت اقتصاد در تهییج مردم برای سرمایه گذاری در بورس، تاکید کرد: بانک مرکزی در موضوع بورس نقشی نداشت، من تا به‌‌حال این نکته را نگفتم اما الان به دلیل بی‌اخلاقی‌هایی که برخی انجام دادند و نیز وزیر اقتصاد به آن اشاره کرده است توضیح می‌دهم که من نامه‌ای را مدت‌ها قبل به دفتر رئیس جمهوری و به مقام معظم رهبری نوشتم و به صورت خصوصی هشدار دادم که مردم را به حضور در بورس تشویق نکنید. رهبری نیز در حاشیه آن نامه تاکید کردند که آقای رئیس جمهور ایشان فرمودند آقای رئیس جمهور تذکر جناب رئیس کل مهم است. کسان دیگری هم شبیه آن را مطرح کرده‌اند، مقتضی است فکر جدی شود. اما بعدش بازهم مردم را دعوت به بورس کردند. چند هزار میلیارد تومان عده‌ای در بورس سود بردند. همتی در همان مناظره همچنین با اشاره به تغییرات متناوب ریاستی در سازمان بورس، افزود: مشکل بورس هیچ ربطی به بانک مرکزی ندارد، در طول یک سال سه بار رئیس سازمان بورس را عوض کردند.

همان موقع اظهارات همتی با واکنش دژپسند، وزیر اقتصاد مواجه شد. دژپسند در اظهاراتی با فرافکنی دانستن گفته‌های همتی درباره سازمان بورس، تاکید کرد: برخی برخورد فرافکنانه در مورد بورس دارند در حالی که سوابق وجود دارد. اولا بازار سرمایه نسبت به بازارهای موازی مانند سکه و ارز مرجح است و این بازار جایی برای تبدیل شدن پس‌اندازهای خرد مردم به فرایند تولید و اشتغال در کشور است. دژپسند همچنین درباره گفته‌های همتی مبنی بر تغییرات در سازمان بورس گفت: نکته‌ای که به غلط گفته می‌شود در یک سال سه رئیس سازمان بورس عوض شدند، به طنز شباهت دارد، چون رئیس اسبق سازمان بورس زمانی جرقه استعفای خود را زد که در بهمن ۹۸ برای جلوگیری از رشد سریع بازار در شورای عالی بورس پیشنهاد کرد شرکت‌هایی که به تعهد خود برای شناوری سهام عمل نکرده‌اند را تنبیه کنیم اما همین آقای همتی، رئیس کل بانک مرکزی با آقای شاپور محمدی اختلاف پیدا کرد. 

پشت کردن اصلاحات به همتی

همتی در نشست خود با اعضای ستاد انتخاباتی‌اش، علاوه‌بر دولت گلایه‌هایی را نیز نسبت به رفتار نخبگان اصلاح طلب در قبال خودش مطرح کرد. همتی در این باره، گفت: بعضی دوستان اصلاح طلب فکر می‌کنند ما شهروند درجه دو هستیم، و آن‌ها درجه یک. دائم می‌گفتند چرا برخی رد شده‌اند، من متاسفم در این باره، ولی دلیلی نمی‌شود بگوییم بنده کمتر از آن‌ها هستم. چرا فکر می‌کنید من درجه دوم هستم؟ 

من 40 سال است که مدیرارشد کشورم. او با انتقاد از عدم حمایت برخی اصلاح طلبان از خود و تأثیر آن بر روند انتخابات تاکید کرد: عده‌ای که رأی ندادند باعث شدند کاندید دیگر پیروز شود. من چند بار گفتم رقیبم قهر با صندوق است و همان شد. گلایه‌های همتی در شرایطی است که قبلا و تنها ساعاتی پیش از آغاز روند رأی گیری در روز جمعه 28 خرداد نیز در یکی از اتاق‌های کلاب هاوس انتقاداتی را درباره روش و منش منفعلانه برخی نخبگان اصلاح طلب و عدم حمایت آنها از نامزدی خودش مطرح کرده بود. 

او تصریح کرد بود که شرط بندی روی اسب برنده هنر نیست و لازم است همه اجزای جبهه اصلاحات از او حمایت کنند. اشاره همتی به شکاف و دو دستگی ایجادشده در جبهه اصلاحات در آستانه انتخابات ریاست جمهوری است که موجب شد، برخی به کلی از رأی دادن پرهیز کنند و در عین‌حال، برخی دیگر تمام قد پشت همتی قرار بگیرند. این دوگانگی پس از آن حاصل شد که نهاد اجماع ساز اصلاحات نسبت به حمایت از همتی رأی منفی داد اما برخی احزاب عضو این نهاد با محوریت حزب کارگزاران سازندگی که طرفدار ایده حمایت از نامزد واحد بودند، از نهاد اجماع ساز انشعاب کردند و به طور سوا، از کاندیداتوری همتی حمایت به عمل آوردند. به اعتقاد برخی، اگر مساله حمایت از همتی باعث بروز انشقاق در میان اصلاح طلبان نمی‌شد و همه اصلاح طلبان مانند سال 92 یکپارچه از نامزد واحد خود حمایت می‌کردند، احتمال به دور دوم رفتن انتخابات و حتی پیروزی اصلاحات وجود می‌داشت اما برخی دیگر بر این باورند که جبهه اصلاحات به موجب ریزش شدید پایگاه رأی خود طی سال‌های اخیر، حتی اگر به شکل تمام‌عیار پشت همتی درمی آمد، باز هم در نتیجه نهایی تفاوتی حاصل نمی‌شد./صبح نو