ظریف بر سر دوراهی

گروه سیاست فردا – محمدجواد ظریف بارها و بارها گفته که قصد کاندیداتوری ندارد و ترجیح می‌دهد که در حوزه تخصصی خود یعنی سیاست خارجه فعالیت کند. گوش اصلاح‌طلبان اما بدهکار این حرف‌ها نیست و در این وانفسای ریزش سرمایه اجتماعی محبوبت روز به روز کاسته شده ، ظریف را تنها راه نجات می‌دانند. البته روی احتمال تایید صلاحیت او نیز حساب کرده‌اند.

مساله این است که جریان اصلاحات یک بار دیگر مثل روزهای قبل از پیروزی بایدن امیدوار شده که گره‌ای از کلاف سردرگم برجام باز شود! اینکه سفر گروسی و چند اقداما نمایشی بایدن یا آن جلسه کمیسیون مشترک چقدر به کارشان می‌آید هنوز معلوم نیست اما به وضوح مشخص است که آقایان در این جریان سیاسی عزم خود را جزم کرده‌اند تا یک بار دیگر انتخابات را زیر چتر سیاست خارجی برگزار کنند. گمان‌شان این است که مثل سال 92 مردم باور خواهند که همه مشکلات کشور ناشی از تحریم و عدم تعامل با دنیاست. 

این اراده قطعا برای رئیس جمهور کردن ظریف کافی نبوده و رای مردم عنصر تعیین کننده است. قبل از آن اما باید منتظر ماند و دید که اولا ظریف راضی به کاندیداتوری خواهد شد یا خیر؟ دوما اصلاح‌طلبان روی حمایت از وی اجماع می‌کنند یا خیر؟

پاسخ به سوال نخست تا لحظه نگارش این گزارش مثبت به نظر نمی‌رسد، چراکه ظریف در آخرین اظهارنظر خود یعنی در حاشیه جلسه هیات دولت روز چهارشنبه انتشار پوسترهایی از ترکیب کابینه احتمالی خود در شبکه‌های اجتماعی را جدی نگرفت و این یعنی که هنوز تصمیم به کاندیداتوری ندارد.

پاسخ به سوال دوم اما به این راحتی‌ها نیست. دلیلش نیز چرخش برخی از احزاب اصلاح‌طلب به سوی ظریف است. یکی از دلایل اصلی مخالفت برخی از اصلاح‌طلبان با اجماع روی ظریف آن بود که خواهان معرفی کاندیدای خالص بودند و ظریف نیز اصلاح‌طلب نبوده و مصداق گزینه ائتلافی به حساب می‌آمد. اکنون اما وضع فرق کرده و آنطور که حسین مرعشی می‌گوید، اصلاح طلب برای حل این مساله صورت مساله را پاک کرده و ظریف را اصلاح‌طلب محسوب کرده‌اند! این درحالی است که وزیر خارجه اولا طبق قانون نمی‌تواند عضو حزبی باشد و ثانیا از نظر رویکرد و سوابق سیاسی به روحانی و همکاران دولتی‌اش یعنی اعتدال و توسعه نزدیک است نه اصلاح‌طلبان.

نکته دیگر آنکه اصلاح‌طلبان با مرور زمان بیشتر متوجه دست خالی بودن خود می‌شوند. تقریبا گزینه‌ای ندارند که هم مایل به کاندیداتوری باشد، هم شانس تایید صلاحیت و هم ظرفیت رای آوری. شاخص‌ترین چهره مورد نظرشان جهانگیری بود که انگار حتی از حمایت حزب متبوع خود یعنی کارگزاران نیز بهره مند نیست و منتظر نشسته با جبهه اصلاح‌طلبی از وی تقاضای کاندیداتوری کند. تکلیف امثال عارف، خرازی ، محسن هاشمی و ... هم که مشخص است و باورش سخت است که بتوانند در رقابت های انتخاباتی حرفی برای زدن داشته باشند.

تکلیف جبهه اصلاح‌طلبی هم که روشن است. ایرادات اساسی مثل نگاه قیم‌مآبانه در این تشکل به قدری است که برخی از احزاب و چهره‌ها راه خود را جدا کرده‌اند. 

در این اوضاع و احوال پییچیده است که می‌بینیم برخی از احزاب اصلاح‌طلبی دوباره سراغ ظریف را گرفته‌اند. به گفته اعضای ندای ایرانیان، این حزب که از جمله مخالفان جبهه اصلاح‌طلبان ایران است، خرازی و ظریف را گزینه مناسب دانسته و مشغول رایزنی با ظریف است.

حزب کارگزاران در منتها علیه راست این جریان نیز بعد از کوتاه آمدن از ائده ائتلاف با لاریجانی ، دست روی ظریف گذاشت و مصداق آن اظهارات اخیر مرعشی در مصاحبه با «خبرآنلاین» است. 

نکته قابل تامل آنکه کارگزاران با جبهه اصلاح‌طلبان ایران همراه شده و حتی گفته می‌شود که احتمال سخنگوی کارگزاران ، سخنگوی این سازوکار جدید هم باشد. لذا می‌توان به این نتیجه رسید که ظریف قابلیت آن را دارد که هم مورد حمایت اصلاح‌طلبان در قالب تشکل جدید باشد و هم احزاب مخالف آن و اعتدال‌گرایان. 

اینکه ظریف بالاخره راضی به کاندیداتوری می‌شود یا خیر هنوز معلوم نیست اما قطعا هرقدر که امید اصلاح‌طلبان به ایجاد گشایش در پرونده برجام بیشتر شود، به اصرارهای خود به ظریف خواهند، افزود. 

ناگفته نماند که با پافشاری ظریف به نیامدن احتمال استفاده از سناریو ریاست جمهوری لاریجانی و معاون اولی ظریف نیز دوباره مطرح خواهد شد. خاصه آنکه کارگزارانی‌ها به عنوان طراح این ایده در روزهای اخیر یک بار دیگر از ائتلاف با روحانی حمایت کرده و سعی دارند مقدمات ائتلافی دوباره را فراهم سازند.