محسن رضایی: امروز اداره شهرها در اختیار دولت است

 خبرگزاری مهر: محسن رضایی دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام، صبح امروز (یکشنبه) در نشست تخصصی «شناخت چالش‌ها و فرصت‌های توسعه شهری و لزوم تدوین سیاست‌های کلی نظام در حوزه مدیریت شهری» که در سالن اندیشکده مدیریت شهری کلانشهر مشهد مقدس برگزار شد، گفت: ما همچنان که معتقدیم تمرکزگرایی اقتصادی در کشور باید کمتر شود، معتقدیم برخی نهادها مثل مجمع تشخیص مصلحت نظام هم باید از تمرکزگرایی فاصله بگیرند و الگوهای جدیدی از سیاستگذاری را در پیش گیرند. به همین دلیل بنا را بر این گذاشته ایم که همکاری پژوهشی مجمع تشخیص محدود به نخبگان و مراکز علمی تهران نباشند. استان خراسان رضوی و شهر مشهد مقدس می‌تواند در مورد مدیریت محلی، شهرداری‌ها، شوراهای شهر و شهرسازی، اندیشکده ای را تشکیل دهد و در سیاستگذاری مدیریت شهری به مجمع تشخیص مصلحت نظام کمک کند. در سایر استان‌ها هم متناسب با شناختی که از اقلیم، سوابق تاریخی و علمی آنها داریم، مراکز پژوهشی و سیاستگذاری مستقل از دبیرخانه مجمع تشخیص تشکیل شود و به دبیرخانه کمک کنند.

دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام گفت: مشهد به این دلیل برای اندیشکده مدیریت شهری مناسب است که هم سابقه تمدنی دارد و هم توسعه شهری در دوران جمهوری اسلامی نیازمند توجه به هویت مذهبی همزمان با هویت ایرانی است. مشهد این ظرفیت را دارد که توسعه شهری دوران جمهوری اسلامی را مدیریت و اصلاح کند. این استان کمتر از استان‌های دیگر، «دولت زده» شده است. دولت زدگی در مدیریت شهری خطرناک است. امروز اداره شهرها در اختیار دولت است. دولت زدگی ناشی از اقتدارگرایی انگلیسی بود که در دوره پهلوی اول با محوریت نگاه سخت افزاری به امنیت و به توصیه انگلیسی‌ها در شهرهای ایران پیاده شد.

رضایی گفت: آسیب‌های فراوان اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی از این شهرسازی وارداتی به ایران رسیده است و شناسایی این خسارت‌ها در پایه ریزی الگویی جدید مؤثر است. نقش شهرها را در شکل‌گیری هویت‌های جدید کاملاً پررنگ میبینم. شهرسازی مدرن در تغییر و تحولات فرهنگی تأثیرگذار بوده و علاوه بر بُعد سکونتگاهی و رفاهی و کاربردی، باید به این مساله توجه کنیم.

وی گفت: خراسان رضوی باید یک جایگاه ویژه در تمدن ایران آینده پیدا کند. کما اینکه اصفهان، شیراز، تهران و سایر کلانشهرها باید هرکدام نقش مکمل و متمایزی را ایفا کنند. بعد از این نقش‌های تمدنی، مباحث راهبردی مطرح می‌شوند. در مباحث راهبردی، خراسان باید با نگاهی دیگر، سرآمدی خود را تقویت کند. اگر این دید راهبردی را قبلاً پیدا می‌کردیم، اجازه نمی‌دادیم حاشیه نشینی با این وسعت نگران کننده در مشهد شکل بگیرد.

دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام افزود: متأسفانه دولت و نخبگان ما شهرسازی را مدیریت نمی‌کنند. بلکه خانه سازی و حداکثر شهرک سازی را مدیریت می‌کنند. شهرسازی و پدیده حاشیه نشینی از کنترل خارج شده است. مدیریت اجرایی کشورمان باید مسیر صحیح یعنی حرکت منطقی از شهرسازی به خانه سازی را دنبال می‌کرد. ما متأسفانه برعکس عمل کرده‌ایم یعنی از خانه سازی به طرف سراب شهرسازی غیرعلمی می دویم. هر طرح جامعی که بدون دید راهبردی نوشته شود، در عمل قابل پیاده شدن نیست و اینگونه طرح‌ها با یک موج جدید مهاجرت جمعیتی، به هم می‌ریزد.

رضایی گفت: توسعه نامتوازن و خدمات نابرابر که در کلانشهرها ارائه می‌شود، مشوّق مهاجرت مردم از شهرها و روستاها به حاشیه این شهرها شده است. دولت مسائل رفاهی را برای ساکنین شهرهای بزرگ بدون در نظر گرفتن تأثیرات بیرونی نظیر تغییر اقلیم بالا می‌برد و این باعث باعث محو رفاه فعلی این شهرها در ده سال آینده خواهد شد. عوامل بیرونی این طرح‌های جامع را باید با آینده پژوهی ببینیم. باید ۱۵ سال خشکسالی تایباد و تربت جام را در طرح جامع مشهد می‌دیدیم. اقلیم ایران تغییر خواهد کرد. در سی سال آینده یک درجه دمای ایران، گرم‌تر خواهد رفت و در این دوره پنج شش ساله بارندگی‌های رگباری را شاهد هستیم و همزمان شاهد خشکسالی هستیم. این تغییر اقلیم چه تأثیری روی طرح‌های جامع شهری دارد؟ نمی‌توانیم این رویدادها را نبینیم. مهاجرت و تغییر اقلیم و محیط زیست، مسائل راهبردی است که باید در شهرسازی لحاظ کنیم.

وی با بیان اینکه در درون شهرها حتما باید «مدیریت محله محور» را جدی بگیریم، گفت: محله‌ها یک هویت جمعی به شهروندان و خانواده‌ها می‌دهد و خانواده‌ها در کنار این هویت محلی به اصالت‌های خود برمی‌گردند. شهر یک محیط زنده با ماهیت انسانی است که باید این موضوع را در شکل گیری محلات دخیل بدانیم و شهروندان امتداد زیست در شهر را حس کنند و به چشم ببینند. شهر باید در زندگی انسان، بی پایان باشد. این طور نباشد که با چند سال زندگی در یک شهر، شهروندان و جوانان به فکر ترک آن باشند.

دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام گفت: پویایی و زندگی در شهر، به تفاوت و تعامل محله‌ها بستگی دارد و بیرون از خانه‌ها باید سرزندگی و تفاوت محله‌ها حس شود. همانطور که مردم نمی‌خواهند در خانه‌های یکسان زندگی کنند، محلات باید معنی خود را در تفاوت و شادابی پیدا کنند. آرامش شهروندان یک مساله روانی است که تنها در فیزیک و کالبد خانه‌ها نیست. تحولات آینده، بیش از آنکه سیاسی باشد، اجتماعی خواهد بود. اقتصاد هم از سیاست فاصله می‌گیرد و به سمت اقتصاد اجتماعی حرکت می‌کند. در آینده تنها بحث دولت و بنگاه‌ها نیست، شهر و دولت مطرح است. بنگاه - دولت همان سرمایه داری است و در شهرهای آینده علاوه بر بنگاه‌ها، محیط‌های مسکونی و مشاغل خانگی هویت پیدا می‌کنند. حادثه کرونا به تغییر سبک زندگی در قرن جدید، سرعت می بخشد.

رضایی افزود: ایران اسلامی، مهد تمدن و شهرسازی بوده است. نیشابور ما یک تمدن شهری داشته است. ری که اکنون به گونه فاجعه باری در تهران محو شده، یک تمدن و سبک شهرسازی داشته است. باید با بحث‌ها و پژوهش‌های شما به نظریات و الگوها و رویکردهای اجرایی برسیم و الگوهای جدید شهرسازی برپایه دانش و هویت بومی را در سراسر کشور به پیش ببریم زیرا انسان توانمند، سالم و شاد نیازمند محیط اجتماعی خوب و شهر خوب است.