فرصت‌سوزی صادرات به روسیه در پسابرجام

به واسطه فرصت‌سوزی دولت در حوزه تجارت خارجی، صادرات ایران به روسیه در پسابرجام، 70 درصد کاهش یافت. این خبر را روزنامه فرهیختگان ضمن گزارشی منتشر کرده و نوشت: در اهمیت گسترش روابط تجاری ایران و روسیه همین‌قدر کافی است بدانیم از ظرفیت بالقوه ۱۲ میلیارد دلاری برای حضور کالاهای ایرانی در روسیه، فقط ۴درصد آن فعال است. همچنین از واردات ۲۵۴ میلیارد دلاری کالا توسط روسیه، سهم ایران حدود 0/18 درصد و از واردات ۹۷ میلیارد دلاری خدمات این کشور نیز، سهم ایران نزدیک به صفر است.  قدیر قیافه، نایب‌رئیس سابق اتاق مشترک ایران و روسیه و ازجمله فعالان اقتصادی باسابقه کشورمان در حوزه مراودات تجاری ایران-روسیه، می‌گوید جنجال‌ها پیرامون سفر رئیس مجلس  به مسکو مربوط به گسترش روابط تجاری ایران با شرق بوده که به‌نوعی در حیطه خنثی‌سازی تحریم‌ها قرار می‌گیرند. وی معتقد است این جنجال‌ها مسبوق‌به‌سابقه بوده و آنچه امروز مهم است، اینکه نباید منتظر معجزه از بایدن و تیم وی بود و لازم است روابط تجاری ایران با روسیه و اتحادیه اقتصادی اوراسیا به‌عنوان یک رویکرد خنثی‌کننده تحریم‌ها، همپای روابط سیاسی و امنیتی گسترش یابد. براساس آنچه حمید زادبوم، رئیس کل سازمان توسعه تجارت اظهار داشته، بررسی‌های سازمان توسعه تجارت ایران نشان می‌دهد ظرفیت صادراتی ایران به روسیه در حوزه کالا حدود ۱۲ میلیارد دلار است. این رقم را از نایب رئیس سابق اتاق مشترک ایران و روسیه سوال کردیم که وی معتقد است این عدد صحت دارد. برای درک صحت و سقم این عدد کافی است بدانیم حدود ۴۰ میلیارد دلار از واردات روسیه در سال‌های گذشته مربوط به محصولات غذایی و پروتئینی و محصولات کشاورزی بوده است. مواد غذایی، کالاهای دانش‌بنیان، کالاهای نانوفناوری، تجهیزات پزشکی، فولاد، نفت و گاز و پتروشیمی، محصولات پلاستیکی، معادن و محصولات پتروشیمی از جمله اقلام عمده وارداتی روسیه است که بنا به اظهارات مسئولان سازمان توسعه تجاری و همچنین قدیر قیافه در عمده این اقلام، ایران ظرفیت بالایی برای حضور در این کشور دارد. با این حال براساس آنچه در نمودارها آمده، طی سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۹ از واردات ۱۹۲ میلیارد دلاری تا واردات ۲۵۴ میلیارد دلاری روسیه، سهم کالاهای ایرانی در بالاترین سطح حدود ۵۰۱ میلیون دلار در سال بوده و به‌طور میانگین ایران در دوره ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۹ سالانه حدود ۳۲۰ تا ۳۳۰ میلیون دلار صادرات کالایی به روسیه داشته است.  بر این اساس سهم کالاهای ایرانی از بازار روسیه در بالاترین سطح حدود ۰.۱۸ درصد و در پایین‌ترین سطح نیز حدود ۰.۱۰ درصد بوده است و هنوز هم به‌رغم ورود ایران به تجارت با اتحادیه اقتصادی اوراسیا، کشورمان حتی سهم ۰.۵ درصدی (نیم‌درصدی) هم از بازار روسیه ندارد. با این حساب و با احتساب ظرفیت ۱۲ میلیارد دلاری برای حضور کالاهای ایرانی در بازار روسیه و صادرات ۴۶۱ تا ۵۰۰ میلیون دلاری کشورمان به این کشور، فقط ۴ درصد از ظرفیت صادراتی ایران به روسیه فعال بوده و ۹۶ درصد ظرفیت بالقوه صادراتی ایران به این کشور غیرفعال است. طبق آمارهای سازمان توسعه تجارت و گمرک ایران، طی ۱۳ سال اخیر (آمار رسمی قابل دسترس) حجم صادرات ایران به روسیه از ۳۵۸ میلیون دلار در سال ۸۷ به ۵۰۱ میلیون دلار در سال ۱۳۹۱ رسیده. این رقم در سال‌های بعد با ورود دولت روحانی به پاستور به‌طور قابل توجهی کاسته شده و در همان سالی که ایران توافقنامه برجام را امضا کرد، این رقم به پایین‌ترین میزان ۱۳ سال اخیر تنزل پیدا کرده و رقم ۱۷۳ میلیون دلار در این سال برای صادرات ایران به روسیه ثبت شده است.