انتقاد متفاوت منوچهر متکی از دولت فعلی

خبرگزاری فارس: چهاردهمین نشست علمی دوره آموزشی حکمرانی و سیاستگذاری سازمان بسیج اساتید دانشگاه‌­ها، مراکز آموزش عالی و پژوهشی کشور با عنوان «سیاستگذاری خارجی با محوریت استقلال، عزت ملی، روابط خارجی و مرزبندی با دشمن» به صورت وبیناری برگزار شد.

منوچهر متکی وزیر اسبق امور خارجه در این نشست علمی با بیان اینکه بسیج اساتید از بدو تولد، نقطه امید و تکیه گاهی مطمئن برای تولید شناخت در کشور و حراست از مرزهای اعتقادی نظام و ولایت در کشور بوده است، تأکید کرد: بزرگترین هدیه حضرت امام (ره)، استقرار نظام جمهوری اسلامی مبتنی بر استقلال، قطع وابستگی از بیگانگان و عزت ملی در روابط خارجی بوده که این نکته در کلام مقام معظم رهبری در بیانیه گام دوم انقلاب نیز تصریح شده است.   

وی با اشاره به اهمیت وزارت امور خارجه به لحاظ پرداختن به روابط و مسایل خارجی، عنوان کرد: عرصه سیاست خارجی و دیپلماسی باید عرصه حفظ استقلال در برابر بیگانگان باشد که البته در دنیای نابرابری­ها و تحمیل نگاه کنشگران خاص، فشارها بکار گرفته می­‌شود تا این استقلال محقق نشود.

وزیر اسبق امور خارجه، در ادامه افزود: اولین درس اعتقادی مان در سیاست خارجی این است که تابع و تسلیم نظرات دیگران در شرق و غرب و استکبار جهانی و بازیگران تمامیت خواه بین‌­المللی نشویم چرا که نظام بین‌­المللی حاکم، یک نظام ناعادلانه است.

وی اظهار داشت: همان‌طور که قرآن کریم فلسفه خلقت را فلسفه مبارزه حق علیه باطل دانست، نهضت امام (ره) نیز دقیقاً برای شکستن همین نگاه یک سویه و ظالمانه حاکم در مناسبات داخلی و جهانی بوده؛ یعنی مبارزه با استبداد داخلی و استعمار خارجی و این ناشی از جهان بینی او بوده و در چهل سال گذشته نیز این مبارزه ادامه داشته است.  

متکی سپس در موضوع سیاست خارجی به بیان محتوا و مجریان دیپلماسی پرداخته و عنوان کرد: در هر دو زمینه باید مراقبت کرد که مبانی فکری، راهبردهای اتخاذی و تاکتیک­‌های عملیاتی مان منبعث از مبانی و احکام اسلامی باشد که این مبانی در آموزه­‌های حضرت امام (ره) و منویات و رهنمودهای حکیمانه مقام معظم رهبری وجود دارد.

وی افزود: اگر این محتوای دیپلماسی به درستی شناخته نشود و یا باور وجود نداشته باشد، اولین بال حرکت در حوزه دیپلماسی شکسته است. دیپلمات­‌ها باید باور داشته باشند که اسلام برتر بوده و موجد سعادت فردی و اجتماعی است.

متکی تاکید کرد: با چنین نگاهی، نقش دیپلمات، نقش دیده بان در جبهه است. اگر این دیده بان در آن سوی جبهه دشمن، مرعوب امکانات و تسلیحات دشمن شود، گزارش‌های او به فرمانده خودی متضمن پیشنهاد تسلیم شدن، متارکه و قطع دفاع است.                

وی تأکید کرد: اگر دیپلماتی مرعوب قدرت کشورهای دیگر شود، نگاه مدارا، تسلیم شدن و سازش در او ایجاد می‌­شود در حالی‌که مقام معظم رهبری می­‌فرمایند؛ "هزینه سازش به مراتب بیشتر از هزینه مقاومت است". بنابراین، در حوزه تاکتیکی و عملیاتی سیاست خارجی نیازمند به یک مانیفست دربرگیرنده باورهای اعتقادی نظام اسلامی هستیم و انتخاب دیپلمات­‌ها نیز باید بر اساس این باور اسلامی باشد. باور به اینکه نظام اسلامی می­‌تواند حکمرانی کند و اسلام از محتوای لازم برای تنظیم روابط با دیگران برخوردار است.

وی افزود: متأسفانه برخی افراد بعد از انقلاب این باور را نداشته‌­اند و در سیاست خارجی نگاه تطبیق با نظام بین­‌المللی حاکم را دنبال می‌­کردند که این نگاه از اساس مشکل دارد.

وزیر سابق امور خارجه با اشاره به این‌که آلوین تافلر در کتاب « تغییر ماهیت قدرت­» در خصوص مبنای حکم ارتداد سلمان رشدی می­‌گوید مبانی حضرت امام (ره) و جمهوری اسلامی می­‌خواهد هدایت را جهانی کند، عنوان کرد: دیپلمات جمهوری اسلامی ایران باید تلاش کند در سازوکارهای بین‌­المللی با توجه به ظرفیت‌ها و مقدورات کشور تحول ایجاد کند و با مبانی نادرست حاکم بر نظام بین­‌الملل مبارزه کند.

متکی افزود: اینکه امروز مقام معظم رهبری از افول آمریکا سخن می‌­گویند، یک کلام دقیق حکیمانه، کارشناسانه و واقعی است و ایشان همواره از جمله قبل از شروع مذاکرات برجام در خصوص درخواست آمریکایی‌ها مبنی بر تحویل اورانیوم غنی سازی شده از سوی جمهوری اسلامی ایران در ازای تضمین تأمین 20 درصد اورانیوم مورد نیاز راکتور تهران، تأکید داشته اند به آمریکایی­‌ها اعتماد نکنید.

وی گفت: این جمله برای دیپلمات چراغ راه است چرا که اعتماد و یا عدم اعتماد به دشمن، بر نوع و فرایند و سازوکار مذاکره تأثیرگذار است. این تأکید مقام معظم رهبری در آن زمان در بیانیه تهران و نیز مذاکره با آمریکا در موضوع عراق مورد توجه اساسی قرار گرفت.  

گفتنی است وزیر اسبق امور خارجه در پایان نشست به سوالات اساتید مسئول و عضو شبکه­‌های استانی اندیشگاه سیاست پژوهی و راهبردنگاری، اندیشکده‌­ها و گروه­‌های علمی مسأله محور بسیج اساتید سراسر کشور پاسخ گفت.   

وی در پاسخ به وجود تفکرات غیرهمسو با سیاست­‌های کلی نظام در وزارت امور خارجه، عنوان کرد: این تفکرات ناشی از وجود تفکرات غیرهمسو در دولت و بخش اجرایی کشور است و متأسفانه دولت‌‌ها پس از روی کار آمدن، به رغم وجود سیاست‌های راهبردی و کلان نظام، به لحاظ کاربردی و عملیاتی مواضع متفاوتی می­‌گیرند و دیپلمات‌­ها نیز تحت تأثیر این نگاه موجود در دولت عمل می­‌کنند.

وی اضافه کرد: به‌عنوان نمونه، به رغم تأکیدات مقام معظم رهبری مبنی بر اینکه اقتصاد مقاومتی در شرایط تحریمی و غیرتحریمی می‌­بایست مبنای سیاست‌­ها و برنامه‌­ریزی­‌های اقتصادی دولت باشد لیکن دولت فعلی اساساً این باور را ندارد و در مسیر اقتصاد لیبرالی و نظام سرمایه‌­داری حرکت می‌­کند.

متکی در پاسخ به میزان کارایی و اثربخشی سفارتخانه­‌ها گفت: در بدنه وزارت امور خارجه و از جمله سفارتخانه­‌ها افراد قوی، حرفه‌ای و باورمند داریم لیکن شامل همه نیست. بخشی که می‌­تواند سفارتخانه‌­ها را فعال کند تا موضع­‌گیری­‌ها و مذاکرات جدی داشته باشد و دیپماسی عمومی را فعال کند، مدیریتی است که در مرکز (وزارتخانه) اعمال می­‌شود.

وزیر اسبق امور خارجه در پاسخ به سوالی در خصوص برجام بیان کرد: برجام قصه پر غصه­‌ای است که در همان ابتدا میدان را واگذار کردیم و با نوعی شتاب زدگی و ذوق زدگی وارد شدیم و به طرف­‌های مقابل گرا دادیم که سخت به مذاکره نیازمندیم و بعدها متأسفانه همه امورات کشور به برجام گره خورد. قابل پیش بینی بود وقتی فرمول ماشه را در برجام گنجاندند، از این حق نامشروع استفاده می­‌کنند.

متکی افزود: در مقوله برجام اشکال در نوع نگاه تیم مذاکره کننده بود به طوری که هم در استراتژی و هم در تاکتیک اشتباه فاحشی داشته‌­ایم. اشکال به عجله داشتن بود و نوعی خودشیفتگی ایجاد شد که تجلی پیدا می­‌کرد در برخورد با رقبای داخلی.

وی گفت: اینکه شما مذاکره را نمی­‌فهمید نباید کلام یک رییس­‌جمهور باشد؛ گویی در جایگاه اپوزیسیون و در کارزار انتخاباتی دارد حرف می­‌زند در حالی‌که می‌­بایست در مقام مسئولیت‌­پذیری و پاسخگویی باشد.

وی ادامه داد: متأسفانه به تأکیدات و ملاحظات مقام معظم رهبری در مذاکرات برجام عمل نشد و البته الان هم پالس‌­هایی که دستگاه دیپلماسی ما به آمریکا برای مذاکره و بازگشت به برجام می‌­دهد، القای نیازمندی و ادامه همان اشتباه سابق است و البته یک حرکت سیاسی و امر انتخاباتی نیز هست. حال آنکه مقام معظم رهبری فرمودند آمریکایی‌­ها بایستی تصمیم بگیرند که به برجام برگردند و تحریم‌­ها را کاملاً رفع کنند و ما عجله‌­ای نداریم.

وزیر اسبق امور خارجه در پاسخ به سوال آخر در خصوص ضعف دیپلماسی اقتصادی عنوان کرد: عدم توجه به سیاست­‌های کلی اقتصاد مقاومتی، نبود ساختار هدفمند و ضعف هماهنگی­‌های داخلی ادارات سیاسی و منطقه‌­ای وزارت امور خارجه، عدم وجود سفرا و کارشناسان زبده اقتصادی و نیز احساس استقلال و بخشی نگری وزارتخانه‌­های اقتصادی مرتبط با خارج از کشور و عدم تمکین آنها به وزارت امور خارجه از جمله دلایل ناکارآمدی دیپلماسی اقتصادی بوده است.  

گفتنی است، در ابتدای این نشست علمی، وحید آرایی عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی و قائم مقام اندیشگاه سیاست‌­پژوهی و راهبردنگاری سازمان بسیج اساتید کشور، با اشاره به فراز پایانی مقام معظم رهبری در بیانیه گام دوم انقلاب در خصوص سیاست خارجی گفت: استقلال، عزت ملی، روابط خارجی و مرزبندی با دشمن شاخه­‌هایی از اصل عزت، حکمت و مصلحت در روابط بین‌­المللی می­‌باشد که مدیریت و دیپلماسی جهادی و انقلابی را می‌­طلبد.

مدیر آموزشی و تربیت نخبگانی سازمان بسیج اساتید کشور در پایان تأکید کرد: دولت در سیاست خارجی باید مرزبندی خود را با نظام سلطه حفظ کند و از ارزش‌­های ملی و انقلابی عقب نشینی نکند و عزت کشور و ملت را در نظر داشته باشد.