سونوگرافی را به دستان کدام متخصص بسپاریم؟
به باور عموم، کاربرد سونوگرافی محدود به بیماری‌های زنان می‌شود؛ درحالیکه درصد قابل‌توجهی از بیماری‌ها در هر دو جنس زن و مرد نیاز به بررسی با سونوگرافی دارند. اما آیا می‌دانستید که برای انجام سونوگرافی، فقط دستگاه کافی نیست؟ تخصص و مجوزهای قانونی از مهم‌ترین عواملی هستند که دقت و صحت نتایج سونوگرافی را تضمین می‌کنند.
متاسفانه، بسیاری از افراد از این موضوع مطلع نیستند و این ناآگاهی ممکن است منجر به مراجعه به افراد غیرمتخصص و دریافت نتایج نادرست شود. در این مطلب، به معرفی بیماری‌هایی که نیاز به سونوگرافی دارند و متخصصانی که در تشخیص و درمان این بیماری‌ها از این روش بهره می‌برند، می‌پردازیم.
سونوگرافی چیست؟
سونوگرافی یا اولتراسونوگرافی، یک تکنیک تصویربرداری غیرتهاجمی است. در این تکنیک، با بهره‌گیری از امواج صوتی با فرکانس بالا (امواج اولتراسونیک)، تصاویری واضح و دقیق از اندام‌های داخلی، بافت‌ها و ساختارهای بدن تولید می‌کنند. این روش به پزشکان این امکان را می‌دهد که به مشاهده و بررسی وضعیت درونی بدن بدون نیاز به عمل جراحی بپردازند.
پیش‌بینی می‌شود که استفاده از این فناوری تا سال 2030 حدود 19 درصد افزایش پیدا کند. این امر نشان‌دهنده رشد چشمگیر تقاضا و اهمیت روزافزون سونوگرافی در حوزه بهداشت و درمان است.
انواع سونوگرافی؛ از سطح پوست تا عمق اندام‌ها
سونوگرافی دارای انواع گوناگونی بوده و بسته به ناحیه مورد بررسی در بدن، به 3 دسته زیر تقسیم می‌شود:
سونوگرافی بیرونی
در این روش، مبدل فراصوت روی سطح پوست بیمار قرار داده شده و در ناحیه مورد نظر حرکت می‌کند تا تصاویر مورد نیاز ثبت شوند. سونوگرافی بیرونی اغلب برای ارزیابی مواردی همچون رشد جنین در دوران بارداری، وضعیت کلیه‌ها، قلب، کیسه صفرا، کبد و اندام‌های تناسلی کاربرد دارد.
سونوگرافی داخلی
در سونوگرافی داخلی، پروب سونوگرافی از طریق واژن (سونوگرافی ترانس واژینال) یا مقعد (سونوگرافی ترانس رکتال) وارد بدن می‌شود. سونوگرافی ترانس واژینال به‌طور خاص برای بررسی اندام‌های تولید مثلی زنان مانند رحم، دهانه رحم و واژن کاربرد دارد. درحالیکه، سونوگرافی ترانس رکتال که با نام سونوگرافی پروستات (TRUS) هم شناخته می‌شود، برای تشخیص مشکلات مربوط به پروستات انجام می‌گیرد.
سونوگرافی آندوسکوپیک
سونوگرافی آندوسکوپیک یا اکو آندوسکوپی (EUS)، روشی ترکیبی از آندوسکوپی و سونوگرافی است که برای بررسی اندام‌های داخلی قفسه سینه و شکم به کار می‌رود. این روش معمولا برای ارزیابی دستگاه گوارش فوقانی و سیستم تنفسی استفاده می‌شود.
برای تشخیص و درمان کدام بیماری‌ها به سونوگرافی نیاز داریم؟
این روش تصویربرداری پزشکی برای درمان و تشخیص بیماری‌های زیر مورد استفاده قرار می‌گیرد:
- تومورها و سرطان همچون سرطان سینه
- لخته‌های خونی
- بزرگ شدن طحال
- انواع بارداری
- سنگ کیسه صفرا
- آنوریسم آئورت (گشاد شدن سرخرگ آئورت)
- سنگ کلیه یا مثانه
- فیبروئیدهای رحمی
- ندول‌های تیروئید
- التهاب کیسه صفرا (کوله‌سیستیت)
- واریکوسل یا واریس بیضه (گشاد شدن غیرطبیعی رگ‌های بیضه)
اگرچه سونوگرافی روشی دقیق برای تشخیص این بیماری‌ها محسوب می‌شود، اما احتمال بروز خطا در نتایج برخی از آن‌ها وجود دارد. بررسی‌ها نشان داده‌اند که سونوگرافی در مقایسه با سی‌تی‌اسکن، دقت کمتری در تشخیص سنگ کلیه، کیست‌های پیچیده و توده‌های کلیوی دارد؛ به طوری که 73 درصد موارد مثبت کاذب و 26.9 درصد موارد منفی کاذب گزارش شده است.
مزایای سونوگرافی چیست؟
از جمله مزایای برجسته سونوگرافی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- روشی غیرتهاجمی و کاملا ایمن
- بدون درد و بدون نیاز به تزریق
- عدم استفاده از تشعشعات مضر رادیولوژی
- هزینه مناسب و مقرون‌به‌صرفه
- ارائه تصاویر لحظه‌ای و دقیق از اندام‌های داخلی و بافت‌های نرم
علاوه‌بر این مزایا، سونوگرافی می‌تواند به کاهش درد، بهبود جریان خون و ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده هم کمک کند.
آیا سونوگرافی ضرر دارد؟
سونوگرافی یکی از بی‌خطرترین روش‌های تصویربرداری پزشکی است که بدون استفاده از اشعه‌های مضر، اطلاعات دقیقی از اندام‌های داخلی بدن ارائه می‌دهد. تاکنون هیچ عارضه جانبی قابل‌توجهی برای این روش گزارش نشده و تحقیقات علمی هم ایمنی آن را تایید کرده‌اند.
آیا همه پزشکان مجاز به انجام سونوگرافی هستند؟
پزشکان متخصص در رشته‌های زیر مجاز به انجام سونوگرافی و استفاده از این روش تصویربرداری برای ارزیابی وضعیت سلامتی بیماران هستند:
رادیولوژیست‌ها
متخصصان رادیولوژی یا سونوگرافیست‌ها، به عنوان مجرب‌ترین پزشکان در زمینه سونوگرافی شناخته می‌شوند. این امر ناشی از دانش عمیق و تخصصی آن‌ها در زمینه آناتومی بدن و سیستم‌های پیچیده آن است. آن‌ها با بهره‌گیری از این دانش و تجربه بالینی گسترده خود، قادر به تشخیص کوچک‌ترین ناهنجاری‌ها و تغییرات پاتولوژیک در تصاویر سونوگرافی هستند.
متخصص زنان و زایمان
در سطح جهانی و همچنین در ایران، متخصصان زنان و زایمان از پیشگامان استفاده از روش تصویربرداری سونوگرافی برای تشخیص بیماری‌ها بوده‌اند. یک دکتر زنان زایمان قادر است با استفاده از سونوگرافی، وضعیت بیماران خود، به ویژه زنان باردار را بررسی کرده و اطلاعات مهمی نظیر وزن و موقعیت جنین، سن تقریبی بارداری و وجود احتمالی ناهنجاری‌های مادرزادی را تشخیص دهد.
متخصص پریناتولوژی
پریناتولوژیست‌ها یا متخصصان طب مادر و جنین، علاوه‌بر سایر وظایف تخصصی خود در زمینه بارداری‌های پرخطر، مجاز به انجام سونوگرافی هم هستند. این توانایی به آن‌ها این امکان را می‌دهد تا با بررسی تصاویر سونوگرافی، وضعیت مادر و جنین را زیر نظر گرفته، سلامت عروق را ارزیابی کرده و هرگونه مشکل احتمالی در جنین را شناسایی کنند.
متخصص قلب
یکی دیگر از گروه‌های پزشکی که مجوز انجام سونوگرافی دارند، متخصصان قلب هستند. این متخصصان با انجام سونوگرافی قلب یا همان اکوی قلب (اکوکاردیوگرافی) قادر هستند عملکرد قلب و رگ‌های خونی را به دقت ارزیابی کنند. اکوی قلب به پزشک کمک می‌کند تا از سلامت قلب و عروق بیمار اطمینان حاصل کند.
اندوکرینولوژیست
متخصص غدد و متابولیسم که با عنوان اندوکرینولوژیست شناخته می‌شود، این توانایی را دارد که با استفاده از سونوگرافی، غدد مختلف بدن را مورد بررسی قرار دهد. این بررسی به منظور تشخیص بیماری‌های مربوط به پانکراس، ارزیابی وضعیت غدد فوق کلیوی، شناسایی مشکلات تیروئید و همچنین بررسی عملکرد غده هیپوفیز انجام می‌گیرد.
اورولوژیست
متخصصان ارولوژی هم در زمره پزشکانی قرار دارند که صلاحیت انجام سونوگرافی را دارند. این متخصصین با بهره‌گیری از این تکنیک تصویربرداری، قادر به بررسی دقیق کلیه‌ها، مثانه و پروستات هستند. این امر به آن‌ها کمک می‌کند تا وضعیت این اندام‌ها را به طور کامل بررسی کرده و بر اساس آن، بهترین شیوه درمانی را برای بیمار انتخاب کنند.
در صورت بروز چه علائمی دکتر سونوگرافی تجویز می‌کند؟
پزشکان معمولا در مواجهه با نشانه‌های زیر، انجام سونوگرافی را توصیه می‌کنند:
- درد شکمی
- تورم یا بزرگ شدن غیرطبیعی شکم
- احساس درد در ناحیه لگن
- وجود توده غیرطبیعی (مانند توده در پستان)
- درد در ناحیه کلیه‌ها
- درد در کمر
- درد در پهلو
- خونریزی غیرطبیعی رحم
لازم به ذکر است که سونوگرافی باید فقط توسط افراد متخصص و دارای مجوز انجام شود. افراد غیرمتخصص فاقد دانش کافی بوده و تشخیص آن‌ها از نظر علمی معتبر نیست.
در این مقاله به معرفی انواع سونوگرافی، مزایا و متخصصان مجاز به انجام سونوگرافی پرداختیم. همانطور که مطالعه کردید، سونوگرافی کاربردهای فراوانی در تشخیص بیماری‌های مختلف در زنان و مردان دارد و انجام آن نیازمند تخصص و مجوزهای قانونی است. برای پیدا کردن بهترین متخصصان سونوگرافی در شهرهای مختلف، می‌توانید از سایت دکتردکتر استفاده کنید. این پلتفرم به شما این امکان را می‌دهد تا با دسترسی به لیست پزشکان باتجربه و حاذق، بهترین انتخاب را داشته باشید.
دیدگاه تان را بنویسید