آمریکا چگونه صدام را در شروع جنگ حمایت کرد؟

روزنامه کیهان: دفاع مقدس چنان رویداد بزرگ و تاریخ سازی است که طبق فرمایشات رهبر معظم انقلاب و فرماندهی کل قوا (مدظله العالی) «پنجاه سال دیگر هم بایستى درباره دفاع مقدّس بنویسیم، بگوییم، توصیف کنیم، تشریح کنیم، انواع و اقسام هنر‌ها را به خدمت بگیریم، براى اینکه این حادثه عظیم را تبیین‌کنیم.»

پیروزی انقلاب اسلامی در ایران خشم استکبار جهانی به‌ویژه آمریکا را برانگیخت، زیرا علاوه‌بر سرنگونی رژیم شاهنشاهی که حافظ منافع آنان در منطقه خاورمیانه محسوب می‌شد، عمدتاً با سیاست استقلال‌جویانه و نفی سلطه شرق و غرب منافع بین‌المللی آمریکا را به خطر انداخت. به طوری که با اشغال لانه جاسوسی آمریکا در ایران معارضه جدیدی بین انقلاب اسلامی و استکبار جهانی آغاز شد.

صدام حسین دیکتاتور وقت عراق با آگاهی از راه‌حل نظامی آمریکا علیه ایران همواره با طرح ادعا‌های واهی، مبنی بر حاکمیت بر اروندرود و استرداد جزایر سه‌گانه و... خود را به عنوان کاندیدای حمله نظامی در منطقه مطرح می‌نمود و برای جلب اعتماد آمریکا شرایط سیاسی، اقتصادی و نظامی خود را به نحو مطلوبی بهبود بخشید.

بررسی شرایط ویژه‌ای که نیرو‌های مسلح جمهوری اسلامی ایران به ویژه نیروی زمینی ارتش در آغازین روز‌های جنگ تحمیلی عراق علیه ایران با آن روبرو بود، می‌تواند ما را به فهم عمیق‌تر و درک کامل‌تری از واقعیت‌هایی برساند که شالوده هشت سال از بحرانی‌ترین و مهم‌ترین برهه‌های تاریخ انقلاب اسلامی ایران را تشکیل می‌دهد. اگر چه در این‌باره کتاب‌های فراوان نگاشته شده و مقالات متعدّدی به رشته تحریر در آمده است، لیکن با بررسی جامع از پیشینه مکتوب دفاع مقدس به ویژه پس از مراجعه به پیشکسوتانی که روزگاری در کسوت سربازی انقلاب، فرماندهی یگان‌های نیرو‌های مسلح جمهوری اسلامی را بر عهده داشته و تاریخ‌سازان و افتخار‌آفرینان این برهه از تاریخ انقلاب اسلامی بوده‌اند، به خوبی در می‌یابیم که واقعیت‌های بسیاری از این دوره یا ناگفته مانده یا کمتر به آن‌ها پرداخته شده است.

جمهوری اسلامی ایران در طول یک سال و هفت ماه قبل از وقوع جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، با فشار‌های برون مرزی متعددی از قبیل: جنگ تبلیغاتی- سیاسی- روانی، محاصره اقتصادی، بلوکه کردن دارایی‌های ایران، تهدیدات نظامی (مداخله نظامی در طبس و...)، تحریف ماهیت انقلاب اسلامی در عرصه بین‌المللی، دامن زدن به تروریسم و نا امنی داخلی و حمایت از آن، روبرو بوده است.

هدف از این اقدامات، بدبین ساختن افکار عمومی جهان نسبت به انقلاب اسلامی، جلوگیری از شناسایی سیاسی جمهوری اسلامی و فراهم ساختن زمینه‌های جنگ علیه ایران بود. هدف مهم دیگر این بود که نگذارند نهضت امام‌خمینی (ره) به عامل تأثیرگذار در تعیین نظم راهبردی در جهان تبدیل شود.

وضعیت نیرو‌های مسلح ایران قبل از شروع جنگ جنگ در حالی آغاز شد که هنوز بیش از ۱۹ ماه از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران نگذشته و نظام جمهوری اسلامی تثبیت نشده بود و در گوشه و کنار کشور حوادث مختلفی روی می‌داد که امنیت ملی کشور را تهدید می‌نمود و یکپارچگی و آرامش آن را در معرض خطر قرار می‌داد. سپاه پاسداران، کمیته‌های انقلاب اسلامی و نیرو‌های مردمی هنوز انسجام و تجهیزات کافی و سازمان یافته‌ای نداشته و از لحاظ آموزش‌های نظامی در مراحل اولیه و ابتدایی قرار داشتند و تصور روشنی از توان و کارآیی خود نداشتند؛ ارتش جمهوری اسلامی ایران در حال انطباق خود با ارزش‌ها و هنجار‌های انقلاب و درگیر با مسائل ناشی از تجدید سازمان و به ویژه پاکسازی‌های نیروی انسانی خود و در عین حال به شدت درگیر رزم در مناطق آشوب زده و ناآرام در شرق، غرب، شمال غرب، جنوب غرب و پاره‌ای مناطق شمالی کشور بود.

ارتش جمهوری اسلامی ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی در شرایط سخت و نامناسبی قرار داشت. آن زمان ارتش تنها نیروی نظامیِ سازمان یافته و با دانش نظامی و تجهیزات مناسب بود که انتظار دفاع از مردم و میهن از ارتش وجود داشت. نیروی زمینی ارتش که استعداد آن از حدود ۲۸۵ هزار نفر بود به حدود ۱۵۰ هزار نفر و قدرت عملیاتی آن به چهار لشکر با آمادگی رزمی پایین کاهش یافته بود، عملاً با دو سوم توان و استعداد خود نیز در غائله کردستان و آذربایجان غربی درگیر بود.

در این وانفسا ارتش جمهوری اسلامی ایران علی‌رغم مشکلات و ناملایمات تحرکات مرزی را دنبال می‌کرد و گزارش‌های لازم را به مقامات و مسئولان ذی‌ربط ارائه و وظیفه و ماموریت خود را در تهیه طرح عملیاتی برای مقابله با حمله دشمن انجام می‌دهد و در تاریخ ۲۸/آبان/۱۳۵۸ دستور تهیه طرح عملیاتی را به نیرو‌های زمینی، هوایی و دریایی ابلاغ نمود که متعاقب آن نیروی زمینی طرح ابوذر، نیروی هوایی طرح البرز و نیروی دریایی طرح ذوالفقار را تهیه کردند.

ارتش عراق زیر فشار نیرو‌های ایران به اجبار ناچار به توقف و تثبیت در مواضع نامناسب تاکتیکی شد. به استناد مندرجات روزنامه کیهان مورخه ۸/۷/۱۳۵۹ خبرگزاری آسوشیتد پرس در نهمین روز از آغاز تجاوز عراق به ایران از اعزام هواپیما‌های آواکس (رادار‌های پرنده) آمریکا به منطقه خلیج فارس جهت کسب و ارسال اطلاعات نظامی به ارتش عراق گزارش داده بود. ارتش عراق نیز با این پشتیبانی‌ها حملات خود را ادامه داد و در مقابل این حملات، نیروی هوایی کشورمان حملات خود را ضمن پشتیبانی هوایی نزدیک از نیرو‌های سطحی درگیر با متجاوزان بعثی در سرتاسر مناطق اشغالی، توان رزمی خود را متوجه انهدامِ تأسیسات حیاتی اقتصادی و نظامی دشمن کرد و با هدف قرار دادن پالایشگاه‌های کرکوک، خانقین، دوحه بغداد، کارخانجات پتروشیمی بصره و زبیر، پل‌های تنومه، القرنه، ام‌القصر، پادگان‌های رواندوز و زاخو، تأسیسات نفتی کرکوک، موصل، رادار زبیده، تأسیسات برق سد‌های دوکان و در بندیخان، تلمبه خانه عین الزاله و صد‌ها هدف نظامی و اقتصادی دیگر صدمات سنگینی بر پیکر اقتصادی و نظامی دشمن وارد کرد. این اقدامات پس از گذشت ۱۰ روز از آغاز تجاوز، مبین شکست راهبرد عراق در حمله به خاک ایران بود.

در یک ماه اول جنگ، نیروی هوایی ارتش تقریباً تمامی اهداف از پیش تعیین شده در خاک عراق را بمباران کرده بود و با پرواز‌های شناسایی خود بر فراز خاک دشمن سعی در شناسایی اهداف جدیدی در عمق خاک دشمن بود.

به دلیل ترس از واکنش سریع یگان‌های عملیات هوایی و پدافند هوایی نیروی هوایی ارتش، عملاً امکان هر گونه آزادی عمل را در تحرکات هوایی از نیروی هوایی دشمن سلب گردید و رژیم عراق از روز‌های آغازین دومین ماه نبرد از اجرای عملیات موثر و عمده هوایی در روند جنگ تحمیلی باز ماند.

نهاجا علاوه‌بر انجام موفقیت‌آمیز مأموریت‌های متعدد برون مرزی علیه منابع حیاتی، حساس و مهم دشمن بعثی، در تمامی عملیات‌های نیرو‌های سطحی (نزاجا و نداجا) علیه نیرو‌های متجاوز عراقی و یا در جلوگیری از پیشروی، تثبیت و شکست نیرو‌های زمینی و دریایی دشمن در یک ماه اول جنگ در سرتاسر مرز ۱۳۶۵ کیلومتری ایران و عراق، با تمام قوا از نیرو‌های خودی (زمینی و دریایی)، پشتیبانی هوایی نزدیک مفید و موثر انجام داد‌ه است. نیروی دریایی ارتش در آغازین روز‌های دفاع مقدس از همان روز‌های اول جنگ و حتی قبل از شروع جنگ، یگان‌های ناو تیپ هشتم نیروی دریایی ارتش در خرمشهر مستقر بودند که چهار فروند از ناوشکن‌های این نیرو به دلیل وجود تهدید‌های دشمن که به‌طور مرتب رصد می‌شد و احتمال تجاوز نظامی ارتش عراق به ج. ا. ایران متصور بود، طی یک اقدام هوشمندانه این ناوشکن‌ها را از خرمشهر به مناطق دیگر گسترش دادند تا در بندر خرمشهر محبوس نشوند.

هواناو‌های نداجا را هم که در خسروآباد آبادان مستقر بودند، قبل از شروع جنگ تحمیلی در ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ ه‌ش به مناطق عملیاتی دیگر گسترش داده شدند. جابه‌جایی به موقع بخشی از توان و آمادگی رزمی نداجا از منطقه خرمشهر به مناطق دیگر در خلیج‌فارس، امکان رویارویی با نیروی دریایی دشمن بعثی را فراهم آورد که این موضوع نشان از هوشیاری و هوشمندی نیروی دریایی ارتش در آن زمان می‌باشد.

در روز ۳۱ شهریور که عراق به خرمشهر حمله همه‌جانبه انجام داد، یگانی از تکاوران عملیات ویژه نداجا در آنجا مستقر بود تا تحرکات ضد انقلاب را تحت نظر داشته باشد.

بلافاصله پس از تجاوز ارتش عراق به کشور، یک گردان از تکاوران گسترش یافته قبلی، دوباره به منطقه خرمشهر منتقل شد و دشمن که می‌خواست سه روزه خرمشهر را تصرف کند، یگان‌های عملیاتی-رزمی نداجا با همکاری و مشارکت یگان‌هایی از ژاندارمری آبادان و خرمشهر، دانشجویان اعزامی از دانشکده افسری نزاجا، نیرو‌های مردمی و بسیج مستقرّ در خرمشهر توانستند به مدت ۳۴ روز در خرمشهر مقاومت کنند. خرمشهر از نظر سوق‌الجیشی برای عراق بسیار با اهمیت بود و بلافاصله آن‌ها آمدند برای اینکه عقبه خرمشهر را قطع کنند و جاده خرمشهر - ماهشهر و خرمشهر - اهواز را تهدید کنند تا خرمشهر را تصرف کنند.

دشمن با نیرو‌های زیادی حمله کرده بود، اما تکاوران نیروی دریایی با همکاری سایر نیرو‌های ارتش، سپاه و بسیج مردمی ۳۴ روز در خرمشهر مقاومت کردند و واقعاً این یکی از برگ‌های زرینی است که در تاریخ کشور بی‌سابقه است.

در ادامه جنگ هم نیروی دریایی ارتش نخستین نیرویی بود که توانست به اهداف نهایی دفاع دریایی جنگ در هشت سال دفاع مقدس دست پیدا کند. یعنی در همان عملیات «اشکان» و بعد عملیات «شهید صفری» که فاز نهایی آن عملیات افتخار آفرین «مروارید» بود که از همان روز‌های ابتدایی جنگ شروع شد و نیروی دریایی عراق را به طور کامل منهدم کرد و تا آخرین روز جنگ نداجا این سیادت دریایی را در خلیج‌فارس داشته و در هفت آذر ۱۳۵۹ توانست تکلیف نیروی دریایی عراق را یکسره بکند به‌طوری که حتی نتوانستند تا پایان جنگ هم در خلیج‌فارس عرض اندام کنند.

نیرو‌های سه گانه ارتش ج. ا. ایران قبل از تهاجم نظامی عراق به ج. ا. ایران باقی مانده ارتش بزرگی بوده که رژیم سابق ایران، در پیش از پیروزی انقلاب اسلامی آن را تشکیل داده بود. این ارتش برخی تسلیحات پیشرفته آمریکایی و غربی را به همراه انبوهی از تدارکات نظامی در اختیار داشت. در حالی که قابلیت و توانایی رزمی نیرو‌های نظامی به دلیل تصفیه انقلابی لطمه خورده بود، ولی وجود انواع جنگ افزار‌ها و تجهیزات قابل توجه در نیرو‌های ارتش و انبار‌های تدارکاتی آن‌ها و نیز کارکنان آموزش دیده و دارای مهارت‌های انفرادی و گروهی، توان نظامی و دفاعی بالقوه‌ای را برای کشور در اختیار داشت که در دوره زمانی بسیار کوتاهی قابلیت بالفعل شدن را دارا بود.

ارتش جمهوری اسلامی ایران آنچه که توان و آمادگی رزمی بالقوه در اختیار داشت با تمام وجود در یک ماه اول جنگ بالفعل و به منصه ظهور رساند و این روند تا پایان هشت سال دفاع مقدس با همکاری و مشارکت نیرو‌های سپاه پاسداران، بسیج مردمی و سایر نیرو‌های مردمی با اخلاص تمام در صحنه‌های مختلف زمینی، هوایی و دریایی همچنان به‌کار گرفته شد و در این راه ارتش جمهوری اسلامی بیش از ۴۸ هزار لاله گلگون کفن (مسافران بهشت) تقدیم به ملت شریف و نظام مقدس ج. ا. ایران نمود تا همچنان صلح و امنیت پایدار را در کشور عزیزمان تا به امروز و نیز همچنان در افق‌های پیش رو شاهد باشیم.

ملتی پیروز خواهد بود که هیچگاه دشمن را کوچک نشمرد و برای دفاع از خود همواره آماده‌باشد. این آمادگی از یک سو با تقویت بنیه دفاعی در کشور صورت می‌گیرد و از سوی دیگر با تربیت نسلی مقاوم و میهن دوست و آشنا با ارزش‌ها و افتخاراتی که مردمان این مرز و بوم پدید آوردند. نسل امروز سازندگان فردای این سرزمین هستد. دختران امروز، مادران فردا و تربیت کنندگان شیرمردانی هستند که می‌توانند حماسه‌ای بزرگ همچون دفاع مقدس را رقم بزنند. آشناسازی نسل امروز به آنچه ملت ایران برای حفظ استقلال و آزادی و تمامیت ارضی سرزمین خود انجام داده از جمله دفاع مقدس امری مهم در حفظ ارزش‌ها و ساختن نسلی مقاوم است. یاد خاطره تمامی شهدای هشت سال دفاع مقدس را گرامی داشته، ان‌شاالله بتوانیم وارثان و ادامه‌دهندگان راه آن عزیزان باشیم. تهیه و تنظیم: سرهنگ قاسم اکبری‌مقدم منابع: ۱. بختیاری- مسعود. (۱۳۹۰). «جنگ تحمیلی عراق علیه ایران/ سیر جنگ در سال اول». سایت هیئت معارف جنگ شهید سپهبد صیاد شیرازی. ۲. حسینی- سید ناصر و سرابی تبریزی- آرش. (۱۳۹۴). «گفتمان ارتشی دفاع مقدس». هیئت معارف جنگ شهید صیاد شیرازی. ۳. نمکی، علیرضا، ۱۳۸۷، «نیروی هوایی در دفاع مقدس»، هیئت معارف جنگ شهید صیاد شیرازی.