آیا تحریم‌ها قابل بازگشت نیستند؟

پایگاه بصیرت: رئیس جمهور کشورمان در سخنان اخیر خود با مردم که از تلویزیون پخش شد، به موضوع تحریم های وضع شده علیه جمهوری اسلامی ایران اشاره کرد و گفت: «بازگشت به تحریم گذشته علیه ایران امکان ناپذیر است. شرایط بین المللی نسبت به ایران کاملا تغییر کرده و نگاه جهانیان نسبت به ایران کاملا عوض شده است و ما بسیاری از مشکلات بزرگ را پشت سر گذاشتیم.» این سخن رئیس جمهور در شرایطی مطرح شد که تحریم های اخیر آمریکا علیه ایران در کنگره این کشور تصویب شد و به امضای ترامپف رئیس جمهور آمریکا، نیز رسید. بنابراین ضرورت دارد، نسبت به آن تأمل بیشتری داشت. در خصوص اظهارات رئیس جمهو کشورمان لازم است نکاتی را مدنظر قرار دهیم : ۱- بدون شک، در صورت لغو توافق هسته ای، وضع تحریم های چندجانبه علیه جمهوری اسلامی ایران مستلزم همگامی و همراهی همه اعضای دائمی شورای امنیت سازمان ملل متحد می باشد. به عبارت بهتر، در این خصوص لازم است ایالات متحده آمریکا، چین، روسیه، فرانسه و انگلیس بر سر وضع دوباره "تحریم های چندجانبه" علیه ایران اتفاق نظر داشته باشند، چنانچه این اتفاق نظر در سال های قبل وجود داشت و منرج به وضع تحریم های شورای امنیت علیه کشورمان شد. با این حال، به دلیل یکجانبه گرایی ایالات متحده آمریکا در دوران ریاست جمهوری ترامپ و نارضایتی چین، روسیه و حتی دو شریک اروپایی آمریکا نسبت به رویکرد حاکم بر کاخ سفید، امکان این همراهی کاهش یافته است. بنابراین، می توان سخن اخیر رئیس جمهور را ناظر به تحریم های چند جانبه علیه ایران صحیح دانست. ۲- علی رغم امکان ضعیف بازگشت تحریم های چند جانبه، در صوت لغو برجام از سوی ایالات متحده آمریکا، تحریم های یکجانبه وزارت خزانه داری، کنگره و کاخ سفید علیه ایران با وضعیت قبلی خود باز خواهد گشت. به عبارت بهتر، در اینجا بحثی به نام " لغو تحریم ها" وجود ندارد، بلکه وفق سند برجام، "تعلیق تحریم ها" موضوعیت دارد. در دوران برگزاری مذاکرات هسته ای میان ایران و اعضای ۱+۵، یکی از اصلی ترین دغدغه های مقامات آمریکایی حفظ هرم و ساختار تحریم ها بوده است، به این ترتیب که فرآیند وضع دوباره تحریم های علیه ایران (Snap back) در مدت زمانی کوتاه امکانپذیر باشد. از این رو، باید مواجهه واقع بینانه ای نسبت به موضوع بازگشت تحریم ها علیه کشورمان داشت. ۳- باید این حقیقت را پذیرفت که هم اکنون، برجام حکم یک "مبنای حقوقی" را برای اعضای ۱+۵ دارد نه یک "مبنای عملی"! در دوران ریاست جمهوری باراک اوباما، مقامات وزارت خزانه داری ایالات متحده آمریکا عملا مانع از عادی سازی مراودات بانکی با ایران شدند. این روند در دوران ریاست جمهوری ترامپ نیز ادامه پیدا کرده است. اعمال جریمه های سنگین علیه شرکت های اعتباری و تجاری به اتهام مراوده مالی با ایران و حسابرسی دقیق از بانک ها و موسسات اعتباری که قصد همکاری با ایران را دارند، جملگی نقض عینی بند ۲۹ توافق هسته ای محسوب می شود. در هر حال، تحریم های مالی و اعتباری علیه جمهوری اسلامی ایران همچنان در عمل لغو نشده و بانک های بزرگ در اروپا همچنان از همکاری با کشورمان در این زمینه اجتناب می کنند. ۴- تحریم های چند جانبه سازمان ملل متحد، تحریم های یکجانبه آمریکا، تحریم های یکجانبه اتحادیه اروپا و سایر تحریم هایی که در خصوص مسئله هسته ای علیه کشورمان وضع شده بودند، منظومه هایی جدا از یکدیگر نبوده اند. به عبارت بهتر، این تحریم ها در ارتباط با یکدیگر تعریف می شوند. بر این اساس، وضع تحریم های یکجانبه از سوی ایالات متحده علیه کشورمان، صرفا محدود به روابط ایران و آمریکا نمی شود و فعالیت شرکت های اروپایی در ایران را نیز تحت تاثیر خود قرار خواهد داد، هر چند که میزان این تاثیر گذاری بنابر نوع تحریم های اعمال شده متفاوت است. در چنین شرایطی باید نسبت به احتمال وضع دوباره تحریم های یکجانبه آمریکا علیه ایران نگاه واقع بینانه ای داشت. در نهایت اینکه همچنان بحث مدیریت تحریم ها و مواجهه با آنها، در حوزه اقتصاد و سیاست خارجی کشورمان اهمیت دارد. در چنین شرایطی، لازم است "اقتصاد مقاومتی" به مثابه اقتصاد مقاوم در برابر تحریم، تقویت شود. نباید این مسئله را فراموش کرد که راهبرد کلی و کلان ایالات متحده آمریکا ، حفظ تحریم ها علیه جمهوری اسلامی ایران به بهانه های مختلفی از جمله موضوعات موشکی، هسته ای، حقوق بشر و .... است؛ سیاستی که طی ۴ دهه اخیر و در سال های پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران از سوی سران هر دو حزب دموکرات و جمهوریخواه در آمریکا ادامه داشته و در آینده نیز ادامه خواهد داشت.