تفاوت مدیر تکنوکرات با مدیرجهادی

سرویس سیاسی فردا؛ محسن مهدیان*: دکتر موسی غنی نژاد اخیرا مقاله ای مرقوم فرمودند در نسبت مدیریت تکنوکرات با مدیریت جهادی و نتیجه گرفتند که این مقایسه همان داستان قدیمی و اختلاف تاریخی تعهد و تخصص است که به ذبح تخصص می انجامد. به گفته وی همیشه و همه جا، کارآمدی ناشی از حضور مدیران تکنوکرات بوده است و مدیریت جهادی " حرفی است بی محتوا"

بررسی دقیق و علمی این دو عنوان ضرورت امروز ماست، اما مقاله این استاد عزیز اقتصاد، بهانه ای شد تا چند نکته مختصر در قیاس این دو مفهوم مطرح شود.

سه عنوان اختلاف جدی میان مدیریت تکنوکرات با مدیریت جهادی وجود دارد. عنوان اول جهت فردی این دو سبک مدیریت است. عنوان دوم اثر اجتماعی در جامعه و در نهایت سرفصل سوم اثر کارکردی این دو مدیریت در یک سازمان است.

قبل از پرداختن به این سه سرفصل لازم است یک توضیح مختصر در نسبت "تعهد وتخصص" مطرح شود. ابهام این اختلاف تاریخی برخلاف نظر جناب غنی نژاد در سالهای دور توسط بزرگان انقلاب از جمله شهید بزرگوار بهشتی، ارائه شده است. پاسخ این است که تعهد و تخصص هیچ دوگانه ای نمی سازد. باید توجه داشت که تخصص یکی از ویژگی های تعهد برای مدیریت است. اصل شایسته سالاری می گوید تخصص خودش جزئی از تعهد است.

با این مقدمه سراغ بحث اصلی می رویم. اختلاف مدیریت تکنوکرات ها با مدیریت جهادی در سه عنوان است.

یکم. تفاوت فردی

تفاوت مدیریت تکنوکرات ها با مدیریت جهادی در حوزه فردی بسیار کلیدی است. حوزه فردی مدیر مربوط به حوزه شناخت ها و انگیزه هااست. انگیزه مدیر تکنوکرات در بهترین حالت "کارایی" است. بهترین نتیجه و بیشتر کارایی بالاترین سطح انگیزشی برای مدیرتکنوکرات است. اما در مدیریت جهادی خروجی کارا تنها یکی از انگیزه هاست. اصل مهمتری در انگیزه های فردی وجود دارد که تعالی بخش مدیریت فردی است و آن انگیزه های دینی و فرامادی مدیر است. مدیری که شغلش را جهت الهی می بخشد، کار را عبادت می داند نه صرفا اشتغال و منبع درآمدی. آثار این تفاوت انگیزشی در حوزه نتایج بسیار معنادار است. اما مهترین اختلاف را باید در بزنگاه ها مشاهده کرد. در شرایطی که فقط انگیزه فرا زمینی است که می تواند یک کار بحران زده را خارج از بستر طبیعی اش به سرانجام برساند.

طبیعی است که از مدیر جهادی کار در شرایط سخت با توقع پایین میسر است ولی مدیر تکنوکرات در شرایط بحرانی ناکارآمد است. به تعبیری در شرایط خاص، مدیر تکنوکرات هویت ذاتی اش را که کارآمدی است، از دست می دهد. بنابراین طبیعی است که عنوانی به نام "مقاومت" در هر سطحی از برنامه ریزی به مدیر تکنوکرات تعلق نمی گیرد و از عهده اش خارج است.

دوم. تفاوت اجتماعی

و اما مهمترین تفاوت ایندو مدیریت در پیوست اعتقادی اش است. مدیریت تکنوکرات به کارایی خلاصه می شود و آثار و زمینه کار مورد توجه اش نیست. در مدیریت جهادی کار به خودی خود قابل برآورد نیست بلکه این پیوست اعتقادی و اجتماعی و سیاسی است که همراه کارایی اهمیت دارند.

مدیر جهادی اثر اجتماعی یک تصمیم اقتصادی را مورد توجه قرار می دهد. برای او اهمیت دارد که اثر فرهنگی یک تصمیم خدماتی چیست. اثر اعتقادی یک سیاست عمرانی تا کجاست. به همین جهت مدیر جهادی برای کار عمرانی اش نیز به فکر پیوست فرهنگی و اعتقادی است.

همین مدیریت جهادی است که یک سازمان خدماتی را تبدیل به یک نهاد اجتماعی می کند. همین نگاه جهادی است که یک سیاست عمرانی را تبدیل به یک اثر فرهنگی ماندگار می کند. همین نگاه است که مبارزه با فقر را از طریق روش کریمانه انفاق های مدنی -و نه کمک های کمیته امدادی و حمایت های حاکمیتی- پی گیری می کند.

سوم. تفاوت کارکردی

تفاوت دیگر در آثار کارکردی ایندو مدیریت در یک سازمان است. در مدیریت تکنوکرات ها همه چیز در خدمت کارایی، ابزار تلقی می شود و در مدیریت جهادی بکارگیری ابزار خودش یک ملاحظه اساسی و جزئی از کارایی است. برای تکنوکرات ها ارزیابی و رده بندی شئون کارگر و سرمایه و پول و ساختمان و زمین و تکنولوژی در نسبت با کارایی تعیین تکلیف می شود اما در مدیریت جهادی ابزار خودش جزئی از خروجی و نتیجه کار است نه مقدمه آن. چنین نگاهی اخلاقی است که کارگر را ابزار تلقی نمی کند و برای زندگی و معیشت و مسکن کارگر دغدغه دارد و اهمیت قائل است.

مهمتر اینکه مدیرتکنوکرات هیچ گاه نمی تواند یک مدیر جهادی را بکار بگیرد چون از عهده مواجه شدن با انگیزه های ارزشی و فرا تکنیکی این مدیر جهادی برنمی آید، اما یک مدیر جهادی قدرت بکارگیری دهها مدیرتکنوکرات را هم دارد؛ چراکه می تواند از توانایی افراد برای هدایت کار به سمت هدف اصلی اش بهره ببرد.

و در یک جمله و خلاصه اینکه مدیریت جهادی به کار روح و معنا می بخشد؛ حال آنکه مدیریت تکنوکرات خالی از چنین محتوایی است.

*صبح نو