ستاد کل نیروهای مسلح در گذر زمان

خبرگزاری فارس: با شروع جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق علیه جمهوری اسلامی ایران و ورود همه جانبه تمام قوای نظامی اعم از ارتش، سپاه و نیروهای انتظامی به میدان جنگ، یکی از مهم‌ترین موضوعات در انجام عملیات‌ها، هماهنگی میان یگان‌های عمل‌کننده به خصوص ارتش و سپاه پاسداران بود. به این منظور و با تشکیل شورای عالی دفاع به ریاست حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بحث هماهنگی میان یگان‌ها به شکل جدی پیگیری شد و البته از آنجا که آیت‌الله خامنه‌ای مشغله‌های فراوانی داشت و اندکی بعد نیز به ریاست جمهوری رسید، یکی از نیروهای تحت فرمان وی به نام سنجقی به عنوان بازوی اجرایی ایشان اقدام به انجام کارها می‌کرد. یک ماه مانده به عملیات خیبر در سال ٦٢ -و احتمالاً برای اینکه رئیس جمهور شخصاً در خطوط نبرد حاضر نباشد- این مسؤولیت به آیت‌الله هاشمی رفسنجانی واگذار شد و از آن به بعد به صورت نانوشته هاشمی عملاً فرماندهی جنگ را برعهده گرفت. با تشکیل قرارگاه مرکزی خاتم‌الانبیاء (ص)، هاشمی رفسنجانی فرمانده این قرارگاه شد که وظیفه اصلی آن، طراحی عملیات و هماهنگی میان یگان‌های عمل‌کننده ارتش و سپاه در جبهه‌های نبرد بود. 4 ماه مانده به پایان جنگ و با تشکیل ستاد فرماندهی کل قوا این ستاد مسؤولیت هماهنگی یگان‌های نظامی را برعهده گرفت و هاشمی رفسنجانی به عنوان جانشین حضرت امام (فرمانده کل قوا) و نخست‌وزیر وقت نیز از سوی هاشمی رفسنجانی به عنوان رئیس این ستاد منصوب شد. ستاد فرماندهی کل قوا علاوه بر ایجاد هماهنگی میان سپاه و ارتش -به عنوان سازمان‌های رزمی و نظامی کشور- وظیفه حفظ حقوق هر یک از آنها -با در نظر گرفتن حقوق سازمان دیگر- را نیز برعهده داشت و برای همین، هم سپاه و هم ارتش -که هر یک دارای مأموریت‌های ویژه خود هستند- موظف به هماهنگ کردن خود با خط مشی ترسیم شده از سوی این ستاد بودند. هدایت عمومی و کلی نیروهای مسلح به عنوان یک وظیفه مهم ستاد فرماندهی و نیز آمادگی برای حرکت در جهت طرح‌های بلند مدت آموزشی، سازماندهی و عملیاتی و همچنین طراحی رفتار کلی نیروهای مسلح از دیگر وظایف تعیین شده برای این ستاد بود. نمادشناسی در آرم ستاد کل در آرمی که برای ستاد کل نیروهای مسلح طراحی شد، از 9 نماد استفاده شده است. نشان 2 «بال» (به معنای قوای هوایی) دو «شمشمیر» (به معنای قوای زمینی) و یک «لنگر» (به معنای قوای دریایی)، نشانه دربرگیرندگی تمامی نیروهای موجود در ارتش و سپاه است. علاوه بر آن، کلمه «لا» به عنوان نمادی از کلمه توحید و «نشان جمهوری اسلامی» نیز در این آرم به کار رفته که نشانه اعتقاد ایدئولوژیک نیروهای مسلح ایران به اسلام است. در بالای آرم جمهوری اسلامی، نمایی از «کره زمین» دیده می‌شود و دور تا دور آن را نیز «پرچم سه رنگ ایران» پوشانده است و در کنار آن، دو «شاخه زیتون» به عنوان نماد صلح دیده می‌شود. نهایتا در بالای آرم و در زمینه آبی رنگ، بخشی از آیه 60 سوره انفال یعنی «وَأَعِدُّوا لَهُم مَّا اسْتَطَعْتُم مِّن قُوَّةٍ» درج شده که بر لزوم افزایش توان و قدرت نظامی و بازدارنگی در برابر دشمن تاکید دارد. دکتر بسیجی، اولین رئیس حضرت آیت‌الله خامنه‌ای پس از آنکه سکان هدایت نظام جمهوری اسلامی را در دست گرفتند، به عنوان فرمانده کل قوا، سید حسن فیروزآبادی را به ریاست ستاد فرماندهی کل قوا منصوب کردند. سید حسن آقایی فیروزآبادی در سال 1330 در مشهد مقدس متولد شد در حالی که خاواده وی اهل یزد بودند. تحصیلات خود تا مقطع دکتری را در مشهد گذراند و در سال 1359 وقتی 29 سال داشت با معدل عالی، مدرک دکترایش را از دانشگاه علوم پزشکی مشهد دریافت کرد. در سالهای پیش از انقلاب، به کلاس‌های درس آیت‌الله خامنه‌ای در دو مسجد کرامت و امام حسن مجتبی(ع) می‌رود و بعدها به علت حضور در مبارزات سیاسی ضد رژیم شاه در شهر مشهد دستگیر و به زندان می‌افتد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی و صدور پیام حضرت امام خمینی(ره) مبنی بر تأسیس جهادسازندگی، به آنجا رفت و از بنیانگذاران جهاد سازندگی در خراسان شد و سپس در سال 1361 با حکم نخست‌وزیر وقت به عنوان عضو شورای مرکزی جهاد سازندگی کشور منصوب گردید. فیروزآبادی که سابقه ریاست بر جمعیت هلال احمر در دولت شهید رجایی را نیز در کارنامه خود داشت، از سال 64 به معاونت امور دفاعی نخست‌وزیری منصوب شد و در طول 8 سال دفاع مقدس نیز مسئولیت‌هایی نظیر جانشینی نخست‌وزیر در قرارگاه مرکزی خاتم‌الانبیاء(ص)، ستاد امداد و درمان جنگ کشور، امور پناهگاه‌ها و دفاع غیرعامل، پدافند شیمیایی، میکروبی و هسته‌ای، مهندسی صنعتی جنگ، کمیته ساخت موشک زمین به زمین و... را بر عهده گرفت. او در جریان 50 ماموریت محوله، مجموعا 300 روز در جبهه‌های آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه، ایلام، خوزستان و جزایر حضور مستقیم داشته و به مدت 80 ماه نیز مسئولیت پشتیبانی از جبهه‌ها را بر عهده گرفت. سید حسن فیروزآبادی در چهارم مهرماه 68 به فرمان حضرت آیت الله خامنه‌ای به ریاست ستاد فرماندهی کل قوا منصوب شد بدون آنکه درجه نظامی داشته باشد. حتی در سال 1369 نیز که فرماندهان سپاه برای اولین بار درجه گرفتند، اعطای درجه به رئیس ستاد فرماندهی کل قوا (که در سال 70 به ستاد کل نیروهای مسلح تغییر نام داد) 5 سال بعد صورت گرفت. ماجرای لباس فرم متفاوت رئیس ستاد کل فیروزآبادی که نه ارتشی بود و نه سپاهی، لباس فرم بسیج را بر تن کرد و آیت‌الله خامنه‌ای نیز در جریان بازدید از ستاد فرماندهی کل قوا در 21 اسفند 68 در این باره فرمودند: «هدف از تهیه لباس فرم برای بسیج به هیچ وجه به معنای ایجاد یک سازمان سوم رزمی در مقابل ارتش و سپاه نیست بلکه ما به این ترتیب انجام وظایف معین یک نظامی، توسط یک فرد غیر نظامی را ارج نهاده و قصد داریم آنرا مورد توجه خاص قراردهیم.» یک سال و اندی پس از انتصاب فیروزآبادی، در تاریخ 25 دی ماه 70، بنا بر فرمان رهبری، «ستاد فرماندهی کل قوا» به «ستاد کل نیروهای مسلح» تغییر نام داده و رئیس این ستاد از شخصیت حقوقی «رئیس ستاد فرماندهی کل نیروهای مسلح» مندرج در اصل یکصد و هفتاد و ششم قانون اساسی (اصل مربوط به شورای عالی امنیت ملی) برخوردار شد. البته به صورت همزمان، «ستاد کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی» نیز به «ستاد مشترک سپاه پاسداران انقلاب اسلامی» تغییر کرده و سردار محمدباقر ذوالقدر نیز به ریاست این ستاد منصوب شد. درجه سرلشکری روی دوش فرمانده بسیجی 4 سال بعد، در آستانه روز ارتش یعنی در 28 فروردین 74 و در دیدار فرماندهان نیروهای مسلح با رهبر معظم انقلاب، درجه «سرلشکری» به همراه 9 سال ارشدیت به حسن فیروزآبادی اعطا شد. حضرت‌ آیت‌الله‌ خامنه‌ای‌ اعطای‌ درجه‌ سرلشکری‌ به‌ فیروزآبادی را در جهت قدرشناسی‌ از دلسوزی‌ها و خدمات‌ با ارزش‌ وی در نیروهای‌ مسلح‌ و نیز تجلیل‌ از بسیج‌ عنوان کردند. ایشان با تأکید بر این‌که‌ بسیج‌ به‌ عنوان‌ یک‌ نیروی‌ سازماندهی‌ شده‌ مردمی‌، مورد احترام‌ و گره‌‌گشای‌ کار نیروهای‌ مسلح‌ است‌، اظهار داشتند: «بسیج‌ یعنی‌ متن‌ مردم‌ و هر کشوری‌ که‌ مردم‌ آن‌ به‌ شکل‌ بسیجی‌ در نیروهای‌ مسلح‌ عضو نباشند، در مواقع‌ حساس‌ دچار مشکل‌ خواهد شد، چرا که‌ در قضایای‌ مهمی‌ همچون‌ جنگ‌، اگر مردم‌ در شکل‌ نیروهای‌ بسیجی‌ در میدان‌ جنگ‌ نباشند، نیروهای‌ مسلح‌ به‌ تنهایی‌ قادر نخواهند بود صحنه‌ نبرد را اداره‌ کنند، از اینرو امروز که‌ چنین‌ درجه‌ بالایی‌ به‌ یک‌ فرد بسیجی‌ اعطا می‌شود در حقیقت‌ قدردانی‌ و احترام‌ به‌ تشکیلات‌ بسیج‌ و حفظ و هدایت‌ صحیح‌ نیروهای‌ مسلح‌ است‌.» سرلشکر فیروزآبادی علوه بر ریاست ستادکل و حضور در شورای عالی امنیت ملی، با حکم رهبری به عضویت در مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز درآمد و در سال 1379 به لحاظ ایفای نقش موثر در پشتیبانی از دفاع مقدس و اعتلای کلمه اسلام و پاسداری انقلاب و حفظ میهن اسلامی ایران، مفتخر به اخذ نشان درجه یک «نصر» از دستان رهبر انقلاب شد. در سال 1387 نیز بر اساس اصل 129 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و به دلیل قدردانی از لیاقت، شایستگی و اهتمام ارزنده در حفاظت از آرمان‌های مقدس انقلاب اسلامی و حفظ کیان کشور، نشان عالی «استقلال» از سوی رئیس جمهور وقت به وی اعطا شد. عضویت در هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران و دانشگاه علوم پزشکی بقیةالله‌الاعظم(عج) با مرتبه استادیاری و ریاست هیات امنای دانشگاه عالی دفاع ملی ازجمله سوابق علمی و دانشگاهی سرلشکر فیروزآبادی است. او که مسلط به زبان‌های عربی و انگلیسی است، تاکنون مقالاتی از جمله جنبش نرم‌افزاری(نهضت تولید علم)، رسالت نیروهای مسلح از دیدگاه حضرت امام خمینی(ره)، رهنامه(دکترین) مهدویت، استراتژی انتظار و تکلیف مسلمانان در زمینه‌سازی ظهور، اصالت روحانیت و حوزه علمیه در قرآن و در مکتب امام‌عصر(ع)، قیام مهدی(عج) منتظر ما است(به سه زبان فارسی، عربی و انگلیسی)، بازمهندسی عملیات روانی، بسیج قلب امام(ره)، از جهاد تا جهاد، نقش حضرت امام (ره)، مراجع و روحانیت در دفاع مقدس، مجموعه مقالات، گنجینه دل، راه امام(ره)، ثبات انقلاب و شناخت جریان فتنه و دلایل ادامه جنگ بعد از فتح خرمشهر، اعتماد به نفس ملی و فردی و ده ها مقاله پژوهشی دیگر ارائه داده است. سردار سرلشکر بسیجی دکتر سید حسن آقایی فیروزآبادی سرانجام در تاریخ 8 تیر 95 پس از حدود 27 سال ریاست بر ستاد کل نیروهای مسلح، جای خود را به «سرلشکر محمد باقری» داد. جوان‌ترین سرلشکر ایران، دومین رئیس ستاد کل سردار محمد حسین افشردی معروف به محمد باقری متولد 1339 در شهر تهران با 56 سال سن، جوانترین سرلشکر ایران است. او که پس از پیروزی انقلاب اسلامی به عضویت در کمیته انقلاب درآمد، پس از اخذ دیپلم، وارد دانشگاه امیرکبیر (پلی تکنیک سابق) شد و پس از تعطیلی دانشگاه‌ها در بهار سال 1359 به سپاه پاسداران رفت و با وقوع جنگ تحمیلی عازم جبهه‌های جنگ شد و در کنار برادر بزرگتر خود (شهید حسن باقری) که از نوابغ جنگ در طول 8 سال دفاع مقدس بود، ابتدا بعنوان نیروی عملیات و سپس مسئول اطلاعات لشکرها و از سال 1362 مشغول به خدمت شد و تا پایان دوران جنگ تحمیلی نیز بعنوان مسئول اطلاعات عملیات نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و قرارگاه کربلا و قرارگاه خاتم‌الانبیاء(ص) حضور داشت. سردار باقری پس از دوران دفاع مقدس به ستاد کل نیروهای مسلح منتقل شد و در مسؤلیت‌های مختلف بعنوان رئیس اداره اطلاعات و سپس معاون اطلاعات و عملیات ستاد کل همچنین رئیس ارکان و امور مشترک نیروهای مسلح ایفای نقش کرده و به موازات مسئولیت‌های مذکور، از سال 1386 نیز بعنوان معاون هماهنگ کننده قرارگاه مرکزی خاتم‌الانبیاء(ص) به خدمت پرداخت. او که در سال 1388 به همراه سردار مصطفی ایزدی و با عنایت فرماندهی معظم کل قوا به درجه سرلشکری نائل آمد، سه نشان «فتح» (به دلیل انجام خدمت شایسته در طول جنگ) و یک نشان «نصر» (برای فعالیت‌های پس از دفاع مقدس) از دستان رهبر معظم انقلاب دریافت کرده است. سرلشکر باقری دارای مدرک دکتری جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک از دانشگاه تربیت مدرس و عضو هیات علمی دانشگاه دفاع ملی با مرتبه‌ استاد تمامی است و علاوه بر ایفای مسئولیت‌های اجرایی به تدریس در دانشگاه عالی دفاع ملی و دانشگاه تربیت مدرس نیز اشتغال دارد. او دارای تالیفاتی در زمینه ژئوپلیتیک قفقاز، منطقه غرب آسیا، حقوق بین‌الملل دریایی جمهوری اسلامی در خلیج فارس و تنگه هرمز و عضو قطب علمی جغرافیای سیاسی کشور و عضو هیات موسس انجمن ژئوپلیتیک ایران است. سرلشکر باقری در حالی به ریاست ستاد کل نیروهای مسلح منصوب شد که طی یکی دو سال اخیر شاهد برخی تغییرات در ساختار این ستاد بودیم که شاید مهمترین آن شکل‌گیری «ارکان و امور مشترک نیروهای مسلح» بود که خود سرلشکر باقری مسئولیت آن را برعهده داشت. حال باید دید با انتصاب وی به ریاست ستاد کل چه تغییرات دیگری در معاونت‌ها و یا حتی ساختار این ستاد صورت می‌گیرد.