جلوه‌های همراهی دولت و مجلس در سال 94

خبرگزاری ایسنا: با وجود رویکرد اقتصادی در نام‌گذاری سال‌های اخیر، امسال «دولت و ملت، همدلی و همزبانی» نام گرفت که رویکرد و ماهیتی سیاسی و اجتماعی دارد. شاید دلیل این نامگذاری مطرح بودن موضوعات مهمی از قبیل توافق هسته‌ای، ارائه برنامه ششم توسعه توسط دولت، برگزاری دهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی و پنجمین دوره مجلس خبرگان رهبری است که ماهیت سیاسی و اجتماعی دارند.

این گزارش مروری خواهد بود بر مهم‌ترین اتفاقاتی که در عرصه سیاسی و تعاملاتی که میان قوه مجریه و مقننه در سال همدلی و همزبانی وجود داشته است.

توافق هسته‌ای بر بستر همدلی و همزبانی

یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که از ابتدای سال جاری اهمیت ویژه‌ای داشت مساله توافق هسته‌ای بود که نمونه‌ای از تعامل و همراهی میان مجلس و دولت را به دنبال داشته است. هرچند گرایش‌ها و افرادی در مجلس تلاش کردند که مانع اجرای توافق هسته‌ای شوند اما در پایان اکثریت مجلس با دولت همزبان شد و اجرای توافق هسته‌ای را تایید کرد.

در آغازین روزهای سال جاری مذاکرات ایران و 1+5 در لوزان جریان داشت، نهایتا پس از چند روز نشست‌ها، مذاکرات و گفت‌وگوهای طرفین مذاکره کننده این دور از مذاکرات با قرائت بیانیه مشترک با 1+5 پایان یافت و تفاهم کلی حاصل شد.

این نکته را باید در نظر داشت که پس از بیانیه لوزان تعدادی از نمایندگان مجلس از جمله رسایی و کوچک زاده نمایندگان تهران با آغاز جلسات علنی مجلس در سال جدید عملا انتقادات و تذکرات خود را نسبت به این بیانیه ابراز داشتند.

در این راستا مجلس شورای اسلامی برای پیشبرد آنچه منافع ملی در مذاکرات هسته ای است طرح الزام دولت به حفظ دستاوردهای هسته‌ای را در دستور کار خود قرار داده و به ‌آن رأی داد.

سرانجام دور نهایی مذاکرات برای دستیابی به توافق نهایی در تیر ماه سال جاری انجام و بیانیه مشترک (برنامه جامع اقدام مشترک) قرائت شد. بعد از به نتیجه رسیدن برجام، وزیر امور خارجه با حضور در مجلس متن برجام را تقدیم لاریجانی کرد و رییس مجلس نیز در پی درخواست نمایندگان با تشکیل کمیسیون ویژه بررسی برجام موافقت کرد ، این کمیسیون تشکیل شده و به بررسی ابعاد توافق انجام شده پرداخت.

علی رغم انتقاداتی که به پیش نویس تهیه شده توسط کمیسیون ویژه برجام وجود داشت، یک فوریت طرح اقدام متناسب و متقابل دولت در اجرای برجام به تصویب رسید اما رییس مجلس بررسی جزئیات این طرح را به کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس ارجاع داد.

به منظور رسیدگی به جزئیات این طرح محمدجواد ظریف وزیر امورخارجه و علی اکبرصالحی رییس سازمان انرژی اتمی برای بررسی و تصویب گزارش کمیسیون امنیت در مورد برجام در مجلس حضور داشتند، موافقان و مخالفان به ارائه اظهار خود پرداختند. حتی شاهد تشنج در مجلس در خلال سخنان صالحی بودیم که عده ای از نمایندگان به سمت تریبون هجوم بردند و یکی از نمایندگان مخالف نیز او را به مرگ تهدید کرد، اما به هر ترتیب از مجموع 253 نماینده حاضر با 139 رأی موافق کلیات طرح برجام به تصویب رسید.

شاید یکی از مواردی که همدلی میان دولتمردان و مجلسی‌ها خود را نشان داد، ملاقات صالحی از حسینیان بود که علی‌رغم تهدیدی که این نماینده انجام داده بود رییس سازمان انرژی اتمی ازوی عیادت کرد.

پس از این ماجرا، جزئیات برجام در دستور کار مجلس قرار گرفت؛ ظریف و تخت روانچی از اعضای تیم مذاکره‌کننده نیز در جلسه حضور داشتند، بعد از این که تنها 4 پیشنهاد در مورد جزئیات مطرح شده بود، لاریجانی که ریاست جلسه علنی را برعهده داشت از محمد حسین فرهنگی عضوهیات رییسه مجلس خواست تا طرح را برای رأی گیری قرائت کند.

در این هنگام کوچک زاده و رسایی از جمله نمایندگانی بودند که به این تصمیم اعتراض کردند. کوچک زاده به جایگاه هیات رئیسه رفت و با فریاد اعتراض خود را بیان می کرد فریاد می زد که این تصمیم کسی نیست، تصمیم لاریجانی است. این طرح با 161 رای موافق، 59 رای مخالف و 13 رای ممتنع در کمتر از 20 دقیقه به تصویب مجلس رسید، مساله‌ای که حاشیه‌های بسیاری را به همراه داشت. اما این بار مجلس در تصویب این طرح همراهی خوبی را با دولت به نمایش گذاشت.

بنابراین، ‌پس از این که ایران و کشورهای 1+5 توانستند به راه حل جامع برای حل مساله هسته ای به توافق برسند و بعد از این که پارلمان‌های کشورهای مذاکره کننده نیز توافق نهایی (برجام) را مورد رسیدگی قرار دادند. سرانجام به منظور زمان مشخص برای اجرایی شدن برجام وزیر امور خارجه به همراه اعضای تیم مذاکره کننده راهی وین شد و نهایتا اعلام شد که برجام اجرایی می‌شود و براساس آن تمام قطعنامه‌های قبلی در شورای حکام علیه فعالیت‌ها و برنامه‌های هسته‌ای ایران در گذشته لغو خواهد شد.

همچنین، حضور وزیر امور خارجه پس از هر دور مذاکرات در جلسات مجلس و ارائه توضیحات درباره روند انجام مذاکرات همواره در طول یک سال گذشته نشان داده که دولت بر تعامل و همدلی با مجلس تاکید دارد.

ارائه برنامه ششم توسعه و بودجه 95 بلافاصله بعد از اعلام آغاز اجرایی شدن برجام

براساس آن‌چه که در قانون پیش‌بینی و در نظر گرفته شده دولت باید لایحه بودجه 95 کل کشور را در 15 آذر ماه سال جاری به مجلس می‌رساند، از طرفی در سال پایانی برنامه پنجم قرار داریم و نمایندگان مجلس در خواست داشتند تا دولت برنامه ششم توسعه را زودتر از ارائه لایحه بودجه به مجلس برساند تا روند بررسی این دو لایحه که تقریبا همزمان خواهد شد تداخلی با یکدیگر نداشته باشد.

اما با وجود اینکه در سال‌های گذشته دولت لایحه بودجه را به موقع تقدیم مجلس می کرد این بار با توجه به در پیش بودن مذاکرات هسته‌ای، دولت تاحدودی تاخیر داشت تا با ارزیابی از نتایج مذاکرات این دو لایحه را به مجلس برساند. این مساله انتقاداتی را از سوی برخی نمایندگان در بر داشت که با این تاخیر بررسی لوایح مذکور پیش از پایان سال انجام نخواهد شد.البته نمایندگان این دغدغه را هم داشتند که با توجه به در پیش بودن انتخابات و حضور آنها در حوزه‌های انتخابیه، فرصت کافی برای بررسی این دو لایحه ندارند.

به هر ترتیب بعد از این‌که زمان اجرایی شدن برجام رسما اعلام و روند کار آغاز شد، بلافاصله رییس جمهور نیز لایحه بودجه 95 کل کشور و لایحه برنامه ششم توسعه را تقدیم مجلس کرد.

با توجه به ایام انتخابات دهمین دوره مجلس و این که نمایندگان درگیر این مساله بودند روند رسیدگی به لایحه بودجه و همچنین برنامه ششم به تعویق افتاد و پس از برگزاری انتخابات و آغاز به کار مجلس ، با وجود تذکراتی که نمایندگان در این باره داشتند که امکان تصویب این لوایح پیش از پایان سال وجود ندارد، دولت برای حل مشکل، لایحه دو دوازدهم را به مجلس ارائه کرد و مجلس هم به کلیات دو فوریت آن رای داد و سپس در آخرین روز کاری بهارستان نشینان به بررسی جزئیات این لایحه پرداختند و پس از تصویب، نهایتا شورای نگهبان نیز این لایحه را تایید کرد تا به دولت برای دو ماه تنخواه داده شود.

برای حل مشکل برنامه ششم توسعه هم مجلس موافقت کرد تا برنامه پنجم یکسال دیگر تمدید شود و مجلس در زمان مناسب تری به بررسی برنامه ششم بپردازد و در هر زمان که برنامه ششم نهایی شد، قابلیت اجرایی خواهد داشت.

به این ترتیب با همکاری دولت و مجلس مشکل لایحه بودجه 95 و برنامه ششم توسعه حل شد.

همدلی در نشست های مشترک دولت و مجلس

نخستین نشست دولت و مجلس در فروردین ماه سال جاری به میزبانی دولت برگزار شد که این نشست با توجه به نام‌گذاری سال جاری وایجاد بسترهای لازم برای تحقق شعار سال، حائز اهمیت بود.

در این جلسه مجلس شورای اسلامی آمادگی خود برای حمایت از دولت را اعلام کرد، در عین حال رییس جمهور نیز بیان کرد که نیازمند همدلی مجلس برای رسیدن به مقصد نهایی در مذاکرات هستند. البته مباحث اقتصادی، توجه به اشتغال، اقتصاد مقاومتی، عمرانی و آبادانی کشور از دیگر موضوعات مطرح شده در نشست دولت و مجلس بود.

در نشست دوم دولت و مجلس در سال همدلی وهمزبانی، رییس جمهور با اشاره به این که مذاکرات هسته‌ای به مرحله حساس رسیده است اظهار کرد که مذاکرات مساله همه کشور است و امیدواریم با کمک مجلس و حمایت مردم ضمن احقاق حقوق ملت و تامین منافع کشور به نتیجه قابل قبول و خوشحال‌کننده برسیم.

از سوی دیگرعلی لاریجانی نیز تاکید کرد که حمایت از تیم مذاکره کننده هسته ای ضروری است و مذاکرات نبرد سنگین دیپلماتیک است.

دیدار و نشست‌های سران قوا از جمله موارد دیگری بوده که طی سال همواره برگزار شده و روسای قوای مجریه، مقننه و قضائیه موضوعات مهمی داخلی و خارجی را مورد بحث و تبادل نظر قرار داده‌اند.

استیضاح؛ ابزار نظارت مجلسی‌ها بر دولتی‌ها

استیضاح یکی از ابزارهای نظارت نمایندگان بر وزرای دولت است . نمایندگان مجلس در سال جاری انتقاداتی نسبت به عملکرد وزیر آموزش و پرورش داشتند و با وجود آنکه جلساتی برای برگزار نشدن استیضاح انجام شد اما نهایتا این مساله در دستور کار مجلس قرار گرفت. در جلسه استیضاح فانی- وزیر آموزش و پرورش- توضیحاتی را در مورد آنچه نمایندگان مخالف مطرح می‌کردند ارائه کرد و براساس رای گیری به عمل ‌آمده از مجموع 256 کارت توزیع شده با 167 رای مخالف، 76 رای موافق و 13 رای ممتنع فانی در وزارت آموزش و پرورش ابقا شد.

همچنین در این سال استیضاح وزیر راه و شهرسازی نیز در مجلس مورد رسیدگی قرار گرفت که این بار نیز نمایندگان مجلس به ابقای آ‌خوندی در وزارت راه و شهرسازی رای دادند.

در همین راستا موضوع استیضاح وزیر امور اقتصادی و دارایی از این دست است که بارها مطرح شد اما در دستور کار قرار نگرفت.

برآیند کار مجلس در روند بررسی استیضاح‌ها نشان می‌دهد که مجلس بنای تعامل و همراهی با دولت را دارد که در دو مورد انجام شده به استیضاح ها رای نداده است.

پاسخگویی وزرا در برابر سوالات نمایندگان

چیت‌چیان، زنگنه، طیب نیا، ربیعی، جنتی، ظریف، فانی، واعظی، نعمت زاده، رحمانی فضلی وزرای نیرو، نفت، اقتصاد، کار، فرهنگ و ارشاد اسلامی، امور خارجه، آموزش و پرورش، ارتباطات، صنعت و کشور نیز برای پاسخ به سوالات نمایندگان مجلس در جلسات علنی حضور داشتند که بعضا یا نماینده‌ها قانع شده یا به آن‌ها کارت زرد نداده‌اند اگر چه برخی از وزرا نیز از مجلس کارت زرد دریافت کردند اما همه این‌ها نشان از یک تعامل و پویایی میان دولتمردان و مجلسی‌ها دارد.

دولت هم هرچند بیان می‌کرد که روند سوالات از وزرا وقت دولت را می‌گیرد اما سوال پرسیدن را حق نمایندگان مجلس دانست و با مجلس همراهی کرد. درست است که برخی سوالات نمایندگان بیشتر جنبه بهانه جویی داشت اما دولت و مجلس به هرحال با تعامل و همکاری از این مرحله عبور کردند.

انتخابات 7 اسفند؛ تبلوار اراده ملت

با توجه به برگزاری دو انتخابات مجلس شورای اسلامی و خبرگان رهبری، از چند ماه مانده به انتخابات جریان‌ها و گروه‌های سیاسی جناح بندی‌ها و تقسیم‌ بندی‌هایی را شکل دادند تا در این عرصه به رقابت بپردازند. نمایندگان مجلس نهم که خواستار حفظ وضع موجود بودند به رقایت با داوطلبان تازه وارد یا نمایندگان ادوار پرداختند.هرچند رویکرد شورای نگهبان در تایید صلاحیت‌ها کمی موجب دلسردی شد اما در نهایت رقایت تنگاتنگی میان جناح‌ها شکل گرفت. یکی از نمونه‌های بارز حضور جریان‌های مختلف ثبت نام تعداد کثیری کاندیدا در این دوره از انتخابات بود. نهایتا پس از اعلام تایید صلاحیت‌ها و حرف و حدیث‌هایی که پیش آمد، رقابت اصلی میان جریان اصلاح طلب و اصولگرا و طیف اعتدالی متمایل به دولت شکل گرفت.

در ایام انتخابات هم همدلی و همزبانی خوبی میان مردم و مسئولان شکل گرفت. رهبر انقلاب از همه کسانی که نظام یا حتی ایشان را قبول ندارند خواست که در انتخابات شرکت کنند و جناح‌های سیاسی هم فعالانه وارد عرصه انتخابات شده و مردم را به حضور در انتخابات تشویق کردند.با وجود اینکه در ایام تبلیغات انتخابات شاهد برخی تخریب‌ها بودیم اما در مجموع فضای انتخابات با مدیریت مسئولان برگزاری انتخابات، جناح‌های سیاسی و البته مردم به خوبی پیش رفت و در نهایت مردم به بداخلاقی‌ها نه بزرگی گفته و بر همدلی تاکید کردند.

7 اسفند روز سرنوشت‌ساز برای مردم و این‌که چه کاندیداهایی و از کدام جریان بیش‌ترین کرسی های مجلس را به دست می‌آورند بود. نهایتا پس از این که نتایج نهایی انتخابات از سوی وزارت کشور اعلام شد اتفاق تازه‌ای در انتخابات تهران رخ داد و آن‌هم لیست موسوم به امید (ائتلاف اصلاح‌طلبان) توانست 30 کرسی تهران در مجلس را از آن خود کند و در سایر شهرها واستان های کشور هم چنین تغییرات و تحولاتی را شاهد بودیم. به هرحال حدود هفتاد درصد نمایندگان مجلس تغییر کرده‌اند و آنچه مهم است همراهی مجلس نهم تا اخرین روز عمر این مجلس با دولت یازدهم است.

اما با همه آن‌چه در سالی که گذشت برای کشور رقم خورد نباید فراموش کنیم که شعارها، برنامه‌ها و تصمیمات مقامات سیاسی و کشوری جز در سایه حمایت وهمکاری ملت ، جامه عمل نمی‌پوشد و لازمه پیشبرد اهداف دولت و نظام،‌ پشتیبانی و همراهی مردمی است.

بنابراین محوری‌ترین عنصر در تحقق همدلی و همزبانی، دولت و ملت، مردم بوده و این مردم هستند که از نقش تعیین کننده‌ای در شکل‌گیری همدلی و همزبانی برخوردار هستند؛ هر چند که این همدلی و همزبانی، امری متقابل و مفهومی دو سویه است.