ساز مخالف معارضان سوری در ژنو

مهر: اکنون که پنج سال از آغاز بحران سوریه می‌گذرد و در عرصه سیاسی، تحولات این کشور همواره آبستن اتفاقات و تصمیم‌گیری‌های مختلف بوده است، کاملا واضح به نظر می‌رسد که ائتلاف معارضان سوری هیچگاه در تصمیم‌گیری‌های خود مستقل عمل نکرده‌اند. بنابراین طرف مقابل یعنی دولت سوریه به سختی می‌تواند به یک توافق پایاپای با آنها که در نهایت منافع ملت سوریه را تأمین کند، دست یابد. دولت سوریه تنها با معارضان سوری مذاکره نمی‌کند، چراکه علاوه بر آنها گروه‌های مخالف داخلی دولت دمشق نیز در دور سوم مذاکرات ژنو۳ حضور دارند که طبیعتا مطالبات خاص خود را مطرح می‌کنند.

از طرفی دیگر، حامیان معارضان نیز آشکارا مطالبات خود را از تریبون‌های مختلف فریاد می‌زنند. در این میان، ترکیه و عربستان در قامت سخنگویان معارضان برآمده و هریک خواسته‌هایی را از دولت سوریه مطالبه می‌کنند؛ یکی خواستار عقب‌نشینی ارتش سوریه از مناطق تحت تسلط خود است و دیگری خواهان توقف حملات روسیه به مواضع تکفیری‌ها. بنابراین، هیأت مذاکره کننده سوری که هم اکنون خود را در مقابل صف گسترده‌ای از مذاکره کنندگان داخلی و خارجی با مطالبات مختلف می‌بیند، تنها در جستجوی یافتن پاسخ این سؤال است که آیا ممکن است در چنین شرایطی به نتیجه برسد؟ با وجود اینکه به نظر می‌رسد پاسخ دولت دمشق به این سؤال منفی باشد، اما بازهم تصمیم به مشارکت در نشست ژنو۳ گرفته است؛ نشستی که شاید در نهایت تنها دستاورد آن اثبات کارشکنی‌های معارضان سوری در مسیر حل سیاسی بحران این کشور باشد.

دولت سوریه پیش از این بارها ائتلاف موسوم به معارضان سوری را به تبعیت از دولت‌هایی همچون ترکیه، عربستان، قطر و آمریکا متهم ساخته و اعلام کرده که این ائتلاف با دستگاه‌های اطلاعاتی دولت‌های غربی در ارتباط است. در واقع اینگونه به نظر می‌رسد که دمشق پیشتر با مطرح ساختن چنین مسائلی قصد داشته به صورت غیرمستقیم بی‌نتیجه بودن هرگونه مذاکرات با معارضان سوری را به افکار عمومی مردم سوریه و جهان منتقل کند. با این اوصاف، سؤالاتی که در حال حاضر به اذهان متبادر می‌شود این است که در نهایت نتیجه مذاکرات ژنو۳ چه خواهد شد؟ آیا همچون نشست‌های گذشته که مذاکره کنندگان حاضر در آنها تنها وقتشان را سَر میز مذاکره تلف کردند، به دلیل وابستگی معارضان به خارج و عدم استقلال رأی آنها به شکست خواهد انجامید؟ اگر پاسخ مثبت است، بنابراین آینده سوریه به کدام سمت و سوی پیش خواهد رفت؟

بدون شک موفقیت گفتگوهای ژنو۳ مرهون تجدیدنظر ائتلاف موسوم به معارضان سوری در استراتژی خود در قبال بحران این کشور طی سال‌های گذشته است؛ استراتژی که مبتنی بر عملیات‌های نظامی علیه دولت و ملت سوریه بوده و تاکنون به نتیجه نرسیده است. معارضان سوری از زمان آغاز بحران سوریه حساب ویژه‌ای روی حمایت‌های مالی ـ تسلیحاتی برخی کشورهای منطقه و همچنین حمایت‌های اطلاعاتی کشورهای غربی از خود برای سرنگونی دولت مشروع بشار اسد باز کرده بودند. با این حال تیر آنها به خطا رفت و رئیس‌جمهموری سوریه همچنان بر مسند قدرت تکیه زده است.

با وجود فراز و نشیب‌های بسیار در مسیر برگزاری نشست صلح سوریه در ژنو و کارشکنی‌ها و سنگ‌اندازی‌های گسترده معارضان سوری، این نشست بالاخره با ۶ روز تأخیر آغاز شد. معارضان سوری که در ابتدا مذاکرات صلح را تحریم و اعلام کرده بودند تحت هیچ شرایطی عازم ژنو نخواهند شد، سرانجام با فشار ایالات متحده آمریکا، عربستان را به مقصد سوئیس ترک کرده و در محل مذاکرات حاضر شدند، هرچند که تاکنون دو بار تهدید به ترک گفتگوها کرده اند.

نگاهی به تحولات میدانی در سوریه طی هفته‌ها و ماه‌های گذشته به خوبی نشان می‌دهد که چرا معارضان سوری و حامیان آنها از جمله رژیم سعودی و ترکیه با حضور در مذاکرات ژنو۳ مخالف بوده و هم اکنون نیز با توجه به داده‌های موجود، مخالف هستند. آنها به خوبی به شکست سختی که در تحولات میدانی توسط ارتش سوریه متحمل شده و دستاوردهایی که در طول این مدت در عملیات‌های مختلف نظامیان سوری محقق شده‌اند، واقف هستند. در واقع طعم تلخ شکست، کام معارضان و حامیانشان را تلخ کرده و موجب عدم تمایل آنها برای مشارکت در نشست ژنو۳ شده است. از همین روی، معارضان ـ با تصمیماتی که در ریاض اتخاذ شد ـ تصمیم گرفتند دو پیش‌شرط اساسی را برای حضور در مذاکرات مطرح کنند؛

۱ـ عقب نشینی فوری نظامیان ارتش سوریه از مناطق تحت تسلط خود

۲ـ توقف هرچه سریعتر حملات هوایی جنگنده‌های روسی

در واقع معارضان سوری با دامی که برای دولت و ملت سوریه پهن کردند، دو سناریو را پیش‌بینی می‌کردند؛

۱ـ دولت سوریه با شروط آنها موافقت می‌کند و تمامی دستاوردهای ماه‌های اخیر خود را به حراج می‌گذارد تا معارضان بر سَر میز مذاکره بنشینند. از طرفی دیگر، روسیه هم از حملات هوایی خود به ویژه به لاذقیه دست می‌کشد تا بدین صورت دولت آنکارا نفس راحتی بکشد.

۲ـ دولت سوریه با شروط آنها مخالفت می‌نماید و بدین ترتیب معارضان انگشت اتهام را به سمت آن نشانه رفته و دمشق را متهم به کارشکنی در مسیر حل سیاسی بحران کشور می‌کنند.

معارضان سوری هنگامی که در ریاض برای به شکست کشاندن مذاکرات صلح ژنو جلسات و نشست‌های فشرده‌ای را برگزار می‌کردند، انتظار مواجه شدن با هر مانعی بر سَر راه خود را می‌کشیدند جز موانعی که در مسیر آنها و سناریویی که پیش‌بینی شده بود، سبز شدند؛

۱ـ اصرار «استفان دی‌میستورا» فرستاده ویژه سازمان ملل در سوریه بر لزوم برگزاری نشست صلح در ژنو؛ معارضان سوری هیچگاه پیش‌بینی نمی‌کردند دی‌میستورا با وجود عدم حضور آنها در گفتگوهای ژنو۳ بازهم بر برگزاری این دور از مذاکرات اصرار ورزیده و صراحتا اعلام کند که مذاکرات باید برگزار شود. فرستاده ویژه سازمان ملل پس از اعلام رسمی معارضان مبنی بر عدم مشارکت آنها در نشست ژنو۳ در فایلی ویدیویی خطاب به ملت سوریه سخن گفت. وی دراین فایل ویدیویی اعلام کرد: «مذاکرات ژنو۳ نمی‌تواند به سرنوشت دیگر مذاکرات تبدیل شده و شکست بخورد».

۲ـ موضع ایالات متحده آمریکا در قبال پیش‌شرط‌های معارضان سوری؛ ائتلاف معارضان که همواره طی سال‌های اخیر مورد حمایت‌های مالی و تسلیحاتی گسترده از سوی واشنگتن بوده و هستند، از موضع آمریکا در قبال تصمیم خود برای عدم شرکت در مذاکرات غافلگیر شدند. ایالات متحده آمریکا در واکنش به پیش‌شرط‌های معارضان اعلام کرد: «شروط مخالفان سوری قابل درک است اما واشنگتن انتظار دارد این شروط بر سر میز مذاکره مطرح شود نه پیش از آن». از سوی دیگر، «جان کری» وزیر خارجه آمریکا هنگامی که مشاهده کرد موضع واشنگتن در قبال این مسأله برای مشارکت معارضان در گفتگوهای ژنو۳ کارگر نیافتاده است، در یک مکالمه تلفنی تند با «عادل الجبیر» همتای سعودی خود، به نوعی دستور حضور معارضان در ژنو را صادر کرد.

بنابراین، سناریوهای پیش‌بینی شده توسط معارضان و حامیان آنها یعنی عربستان و ترکیه با در بسته مواجه شده و آنها در نهایت بالاجبار عازم ژنو شدند. با وجود اینکه مذاکرات هم اکنون به صورت غیرمستقیم رسما آغاز شده است، اما بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران سیاسی در حسن نیت طرف‌های مقابل هیأت مذاکره کننده سوری و اینکه این دور از مذاکرات به نتیجه مورد قبول ملت سوریه بیانجامد، تردید دارند.

دولت دمشق همواره خواستار اثبات حسن نیت معارضان شده، اما هیچگاه چنین اتفاقی از سوی آنها نیافتاده است. حتی «بشار الجعفری» رئیس هیأت مذاکره کننده سوری در ژنو در جریان یکی از آخرین اظهارنظرهای خود در خصوص طرف مقابل تصریح کرده است: «طرف مقابل هیچ جدیتی برای مذاکره با دولت سوریه ندارد». تهدیدات چندباره ائتلاف معارضان سوری به ترک محل مذاکرات در ژنو خود گویای عدم جدیت آنها برای نتیجه دادن گفتگوهاست. با وجود مشارکت ائتلاف معارضان سوری در نشست ژنو۳ که به گفته خود آنها به دنبال فشارهای خارجی صورت گرفته است، در عمل شاهد هستیم که آنها در راستای به شکست کشاندن مذاکرات تلاش می‌کنند. اصرار ورزیدن برای ملحق شدن برخی گروه‌های تروریستی از جمله «جیش الاسلام» به هیأت مخالفان سوری در ژنو تنها نمونه کوچکی از تلاش آنها برای شکست گفتگوها به شمار می‌رود.

در این میان، حامیان تروریست‌ها نیز بیکار و نظاره‌گر تحولات سیاسی و میدانی در سوریه ننشسته‌اند. وقوع ۳ انفجار تروریستی مهیب در منطقه «سیده زینب» (س) درست در آستانه آغاز مذاکرات صلح در ژنو و شهادت بیش از ۵۰ شهروند سوری به دنبال آن، می‌تواند حامل پیام مهمی برای هیأت مذاکره کننده سوری باشد؛ پیامی با این محتوا که یا حمام خون در سوریه ادامه خواهد یافت یا بشار اسد باید از قدرت کناره گیری کند.

در نهایت باید گفت برگ‌های برنده‌ای که دولت سوریه در مذاکرات ژنو۳ در اختیار دارد، بسیار بیشتر از برگ‌های برنده معارضان است. دولت سوریه از یک سو، از حمایت‌ داخلی گسترده نیروهای مسلح و مردمی برخوردار است و از سوی دیگر، در خارج از مرزهای این کشور، ایران و روسیه همچنان به حمایت‌های خود از آن ادامه می‌دهند. در مقابل، معارضان سوری برگ برنده‌ای جز تنگ‌تر کردن حلقه‌های محاصره برخی مناطق از جمله شهر «دیرالزور» و کشتار مردم بی‌گناه با هدف رعب‌افکنی در میان آنها ندارد.

به نظر می‌رسد همانگونه که «بشار اسد» رئیس جمهوری سوریه بارها در بسیاری از گفتگوها و مصاحبه‌های خارجی تأکید کرده، مقدمه حل سیاسی بحران سوریه غلبه کامل بر تروریسم در این کشور است؛ تروریسمی که به ابزار پیاده‌سازی سیاست‌های رژیم صهیونیستی، آمریکا، ترکیه، قطر و عربستان در سوریه تبدیل شده است و بی‌وقفه بر مردم این کشور می‌تازد.