مهم ترین برنامه راهبردی آینده آمریکا در ایران

سرویس سیاسی فردا- محمد عبدالهی

1. استراتژی تغییر محاسبه از فتنه 88 تاکنون

همه می دانیم که ایالات متحده پس از فتنه 88 تغییری راهبردی در راس تصمیمات خود در قبال ایران اعمال کرده و با این تصور که ظرفیت ایجاد ناامنی و بی‌ثباتی نظام جمهوری اسلامی فراهم شده، موضوع هسته‌ای را بهانه‌ای برای تقویت این ظرفیت‌ها به کار بسته است. درحالی که قبل از این انتخابات، آمریکا به مرحله پذیرش ایران هسته‌ای رسیده بود، با وقوع فتنه 88، موضوع هسته‌ای به عنوان بهترین بهانه برای اعمال تحریم در جهت تقویت فتنه‌گران داخلی با هدف تغییر حاکمیت ایران در دستور کار قرار گرفت.

برنامه ای که جزئی از استراتژي «تغيير محاسبات» و یا تئوری «کارآمدی فشار در تغییر محاسبات ایران» بود که با تحمیل شش قطعنامه شورای امنیت صورت عینی و عملیاتی یافت تا توانست بالاخره به برجام ختم شود.

اما از دید امریکایی ها تنها کسی در ایران که تلاش برای تاثیرگذاری روی محاسبات او ارزشمند و قابل اهمیت است، رهبر معظم انقلاب است چرا که تنها با تغییر محاسبه ایشان و نه هیچ مقام دیگری، می توان مطمئن بود که رفتار مجموعه نظام هم تغییر خواهد کرد . دقیقا از همین رو، استراتژی تغییر محاسبات ایران یک کانون اصلی داشت و آن تمرکز بر تغییر محاسبه رهبر معظم انقلاب اسلامی بود.

برآورد امریکایی ها در تدوین راهبرد تغییر محاسبه، این بود که حساس ترین نقطه جمهوری اسلامی ایران و منشا محاسبات رهبر انقلاب، «حفظ و بقای نظام اسلامی» و همچنین "تغییر مطالبه مردمی" است. بر این اساس، امریکایی ها از سال 1389 و پس از بیان این راهبرد از سوی رابرت گیتس، استراتژی «تبدیل موضوع هسته ای به عاملی برای تهدید بقای نظام» را با هدف اثرگذاری بر محاسبات رهبر معظم انقلاب اسلامی و نیز تغییر مطالبه عمومی جامعه ایران در دستور کار قرار دادند.

قطعنامه 1929 شورای امنیت، که اقدام علنی آمریکا در حمایت از فتنه 88 بود، اولین محصول عینی این راهبرد خصمانه به شمار می رود و از این مقطع به بعد است که تحریم‌های خلع سلاحی به تحریم‌های اقتصادی فلج‌کننده و هدفمند بر روی "جامعه ایران" بدل می شوند. تحریم‌هایی یکجانبه (تحریم‌های انرژی و مالی) همچون تحریم بنزین، تحریم خرید نفت از ایران، تحریم سوئیفت و تحریم بانک مرکزی در قطعنامه های پی در پی، همگی پس از این تغییر استراتژی رخ دادند که با هدف تغییر نگرش جامعه ایران و سپس تغییر محاسبات نظام و نه مهار برنامه هسته ای اعمال شدند.

این هم البته از دستاوردهای! فتنه 88 بود که ترکیبی از گزینه‌های فشار را علیه ایران فعال کرد که تحریم‌های فلج کننده اقتصادی فقط یکی از آنها بود و این از بزرگترین خیانت های این فتنه به شمار می رود.

2. میوه استراتژی تغییر محاسبه: پیروزی روحانی در انتخابات 92 و تحمیل برجام

این برنامه راهبردی با هدفمندسازی تحریم ها بر زندگی روزمره مردم و ترکیب گزینه های فشار ، البته با سوء مدیریت های داخلی و عدم حل مشکلات مردم و بحرانی سازی اقتصاد در دولت دهم، منجر به تولید ادبیات سازش و همه گیر کردن مطالبه آن در افکار عمومی باعث شکل گیری انتخابات ریاست جمهوری 92 و در نتیجه پیروزی حسن روحانی به عنوان نماد تعلیق هسته ای و رفع کننده تحریم های خارجی شد.

القاء اینکه مشکلات اقتصادی مربوط به تحریم هاست و تحریم ها مربوط به موضوع هسته ای است و موضوع هسته ای جز با مذاکره مستقیم با امریکا و امتیازدهی حل نمی شود ، شعار اصلی نامزد بنفش در این انتخابات را تشکیل داد.

امریکایی ها خود تصریح دارند که شعارهای روحانی در انتخابات و استقبال مردم از او و در نهایت توافق هسته ای از جمله نشانه های اثر گذاری تحریم ها بوده است. اوباما در دانشگاه امریکن می گوید: «تردیدی نیست که این سختی ها در انتخابات سال دوهزار و سیزده ایران نقش داشت. زمانی که مردم ایران یک دولت جدید را انتخاب کردند، آنها وعده داده بودند که از طریق تعامل با دنیا اقتصاد را بهبود بخشند. ایران به پای میز مذاکره بازگشت و پس از یک سری از مذاکرات ، ایران درباره یک توافق موقت با جامع بین المللی توافق کرد.» [i]

تداوم گام های همین برنامه راهبردی بود که منجر به تصویب برجام و امتیازدهی های تاریخی به امریکایی ها و تعطیلی برنامه هسته ای ایران شد.

3. استراتژی امریکا برای انتخابات آینده ایران

اینک امریکا برای مهار هر چه بیشتر ایران، دو مدل تجربه شده داخلی در اختیار دارد. اول، مدل 88 یعنی تمرکز بر عملیات نیمه سخت براندازانه و مدل دوم، مدل 92 که- به زعم غلط آن ها - در آن از طریق تسخیر افکار عمومی ایران و ایجاد دوقطبی اقتصاد-هسته ای، و سپس مدیریت فضای انتخابات، تلاش شد رویکرد مدنظر امریکا روی کارآید و سپس نتیجه این شد که سیاست ایران در موضوع هسته ای با نرمش هایی مواجه شد. تحلیل آمریکایی ها از فرآیند انتخابات 92 استراتژی پیش روی آن ها را برای تغییر معادلات قدرت در ایران تحت الشعاع قرار داده است .

هر چند روشن است، که این موضوع بدین معنا نیست که مدیریت و مهندسی انتخابات 92 ، پروژه ای امریکایی و از جانب بیگانگان بوده است، بلکه بیانگر این حقیقت است که بنا بر مستندات بسیاری تمایل امریکا به روی کار آمدن کاندیدا هایی ازجریان های تحول خواه ، از میان دیگر نامزدها غیر قابل انکار است .

بنظر می رسد، ارکان برنامه تغییر محاسبه امریکا در ایران که به زعم آنها، برنامه ای موفق و کامیاب برای مهار ایران بوده، در ماه های آتی نیز پیاده و دنبال شود. امریکا هدف خود را تغییر نداده ولی به این درک پیشرفته رسیده است که برای تغییر دادن محاسبات امنیت ملی ایران تنها راه تداوم پروژه 92 است. برنامه ای که بر محور "عملیات روانی" و "تولید هر چه بیشتر ادبیات سازش" و جنگ رسانه ای استوار است.

1-3) سیکل بازتولید ادبیات سازش همچون انتخابات قبلی بدین ترتیب خواهد بود که گشایش های اقتصادی محصول برجام است، برجام فقط مسئله هسته ای را حل کرده ولی تا همه حوزه های درگیری حل و فصل نشود و همه تحریم ها برچیده نخواهد شد و بهبود واقعی اقتصادی رخ نخواهد داد. پس برجام می تواند و می باید مدلی برای حل و فصل سایر حوزه های درگیری ایران و امریکا باشد.

گزاره های متعددی به شکل اعلانی و اعمالی در تایید این رویکرد وجود دارد. رویکرد تغییر معادله قدرت و دستکاری در انتخابات از طریق تسخیر افکار عمومی (مدل پروژه 92) در انتخابات بعدی ایران.

2-3) مشخص است که برای تسری مدل برجام به سایر حوزه های اختلافی ایران و امریکا، مشکلات اقتصادی، همچنان باید در راس دغدغه های مردم باقی بمانند. نه اینکه علیرغم وعده های انتخابات 92 و روزهای پیش از توافق، به طور جدی و معتنابهی، در وضعیت کشور، شاهد گشایش اقتصادی باشیم.

چنانکه تاکید مکرر روحانی بر اثرگذاری تحریم‌ها برای اثبات کارآمدی پروژه آمریکا و در نتیجه مهندسی شعارهای انتخابات 92 بود، پس از این هم، تاکید مکرر بر قطع رابطه و همکاری با امریکا، به عنوان علت العلل مشکلات کشور، مطرح و پردازش خواهد شد.

از همین رو در داخل کشور، بخشی از این سناریو با اهمال در رفع مشکلات معیشتی و نیز ارسال پالس‌های منفی بی‌سابقه درباره وضعیت اقتصادی کشور (علیرغم وعده های قبلی) از سوی مردان تاثیرگذار اقتصادی رئیس جمهور باید دنبال شود .

طی ماه های پس از توافق هسته ای، برنامه ریزی دولت برای حل مشکلات اقتصادی با اتکا به رفع تحریمها و گشایشهای بین المللی با شکست رو به رو شده است.

به رغم این توافق و با وجود رفت و آمدهای هیئت های متعدد اقتصادی اروپا به ایران، مبادلات تجاری ایران و اتحادیه اروپا در طی ماه های اوت و سپتامبر افت 11 درصدی داشته است .

علیرغم سفرهای مکرر مقامات سیاسی و اقتصادی اروپایی به ایران از فردای برجام، تحریم ها همچنان پابرجاست، فروش نفت رشد مورد انتظار و لازم خود را نداشته، دارایی های بلوکه شده ایران، به طور کامل به ایران پرداخت نشده، مشکلات مبادلات بانکی کماکان باقی مانده، برخلاف انتظارات و پیش بینی ها، قیمت ارز خصوصا دلار همچنان سیر تصاعدی دارد و حتی در برخی روزها به بالاتر از نرخ روزهای پیش از توافق رسیده، افت شاخص بورس و قیمتها در بازار سرمایه به مشکل مزمن اقتصاد کشور تبدیل شده، و همه اینها نشان می دهد که برجام نه تنها مشکلات اقتصادی را مرتفع نکرده، که در برخی حوزه ها حادتر هم نموده است.

ضمن اینکه، دستاورد توافق، سیل واردات اقلام مصرفی از برخی کشورهای غربی بوده، چنانچه میانگین ماهانه واردات از آمریکا پس از توافق هسته‌ای بیش از ۲ برابر افزایش یافته و برنج، لوازم آرایشی و بهداشتی مهم ترین این اقلام وارداتی بوده است. [ii]

به دنبال آن، بخش های رسانه ای دولت، درصدد زمینه چینی برآمده اند تا عدم تغییر اقتصاد کشور بعد از توافق هسته ای را یک مسئله عادی جلوه دهند .

محمد علی نجفی دبیر ستاد هماهنگی اقتصادی دولت یازدهم، اخیرا در جلسه شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی با سیاه نمایی از شرایط اقتصاد کشور در سال ۹۴ زمان نمایان شدن آثار لغو تحریمها را به نیمه دوم سال ۹۵ موکول کرده و از مردم خواسته که منتظر توفیق خاصی در اقتصاد کشور طی سال جاری نباشند ! [iii]

جهانگیری؛ معاون اول رئیس جمهور نیز گفته برای شکوفایی اقتصاد ایران باید تا سال ۹۵ صبر کنیم. [iv]

نوبخت سخنگوی دولت هم بیان می کند مردم بعد از توافق هسته ای انتظار بیش از حد از اقتصاد نداشته باشند ! [v]

علی طیب نیا وزیر اقتصاد هم بعد از اعلام خبر توافق در نخستین واکنش خود به صراحت اعلام کرد که لغو تحریمها مشکلات اقتصادی را حل نمی کند . [vi]

اما مشاور اقتصادی رئیس جمهور را هم باید در زمره کسانی دانست که سخنان خود در خصوص تاثیر توافق هسته ای بر اقتصاد کشور نقض کرده است. مسعود نیلی که پیش از این اعلام کرده بود، با لغو تحریمها، یک ساله به شرایط پیش از تحریم باز می گردیم و اقتصاد ایران به رونق خواهد رسید، با تغییر دیدگاه خود، همچون اسحاق جهانگیری، محمد باقر نوبخت و محمد نجفی تاکید کرده که در سال ۹۴ سخت ترین سال را برای اقتصاد کشور خواهد بود و نباید منتظر رونق اقتصادی بعد از لغو تحریمها باشیم . [vii]

با این حال، امریکایی ها مایلند در آستانه انتخابات مجلس، با مشوق های اقتصادی همچون تعلیق برخی تحریم ها در ماه های نزدیک به انتخابات، مردم را به نامزدهای متمایل به دولت ترغیب کنند. موضوعی که حتی از چشم رسانه های صهیونیستی هم پنهان نمانده. پایگاه روزنامه صهیونیستی یدیعوت آحارنوت، در این زمینه می نویسد: «دولت آمریکا منافع روشنی در پوشاندن این حقیقت دارد که ایران هنوز به تعهدات خود پایبند نیست. دولت آمریکا تمایل دارد در آستانه انتخابات مجلس ایران که در چند ماه آینده صورت خواهد گرفت، دولت به اصطلاح "عمل گرای " روحانی را در برابر عناصر محافظه کارتر ایران تقویت نماید؛ لغو تحریم ها، موجب تقویت جایگاه روحانی خواهد بود . » [viii]

3-3) در گوشه و کنار هم شاهد فعالیت های عناصر دولتی یا وابسته به دولت برای حذف شعارهای ضداستکباری و بزک چهره امریکا به انحای مختلف هستیم. موضوعی که روشنگری ها و اعتراضات مکرر رهبر انقلاب را در پی داشته است.

4-3) علاوه بر آن، جلوگیری از افزایش قدرت منطقه ای ایران به ویژه با مهار سپاه از دیگر اهداف این برنامه راهبردی است. پایان دادن مناقشات منطقه ای به نفع جریان وهابیت از طرق غیرنظامی همچون باز کردن ردپای خانواده هاشمی و مناسبات شخصی و تاکید بر این شکل از راهکارها، بخش دیگری از این برنامه راهبردی را تشکیل می دهد.